Βιργιλίου Αινειάδα, Προλεγόμενα-μετάφραση-σχόλια: Θεόδωρος Παπαγγελής, έκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2018, σελ. 493. ISBN: 978-960-250-710-0
Η Αινειάδα, έργο μεγάλης ποιητικής πνοής, αποτελεί σταθμό, έναν από τους πρώτους, στην ιστορία της δυτικής λογοτεχνίας. Ο Βιργίλιος, έχοντας ήδη στο ενεργητικό του μια μικρή ποιητική παραγωγή, γράφει την Αινειάδα τα χρόνια που ο Οκταβιανός Αύγουστος εδραιώνει τη θέση του στο πολιτικό στερέωμα της ρωμαϊκής πολιτείας και βάζει τα θεμέλια της αυτοκρατορίας. Υποστηρικτής του οράματός του, ο Βιργίλιος το εξυμνεί μέσω ενός μύθου που ξεκινά από την ομηρική Τροία και οδηγεί στην ίδρυση της μετέπειτα αυτοκρατορικής και κοσμοκράτειρας Ρώμης. Ο Αινείας θα αποτελέσει το κεντρικό πρόσωπο της έμμετρης αφήγησής του: θα γλιτώσει από την άλωση της Τροίας και θα περιπλανηθεί με τους Τρώες που τον έχουν ακολουθήσει στα παράλια της Μεσογείου, συναντώντας επιζήσαντες των ομηρικών επών, άλλοτε έχοντας την εύνοια των θεών και άλλοτε αντιμέτωπος με την οργή τους, μέχρι να καταλήξει στην Ιταλία, επαληθεύοντας τις προφητείες για το μέλλον του και την τύχη των απογόνων του. Στην καρδιά της αφήγησης η συνάντησή του με τη βασίλισσα Διδώ της Καρχηδόνας και η τραγική της κατάληξη εξακολουθούν ύστερα από αιώνες να συγκινούν τους αναγνώστες.
«Η ιστορία του Αινεία, όπως τη βλέπουμε στην Αινειάδα, είναι εν μέρει αποτέλεσμα των επιλογών που κάνει ο ποιητής ανάμεσα σε διάφορες ελληνικές και ρωμαϊκές μυθογραφικές εκδοχές και εν μέρει αποτέλεσμα δικών του επινοήσεων», γράφει στα προλεγόμενα ο Θεόδωρος Παπαγγελής. Ωστόσο το ομηρικό έπος αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς – άλλωστε από τον 3ο αιώνα π.Χ. οι Ρωμαίοι προσπαθούσαν επίμονα να δημιουργήσουν μια γραμματεία προσανατολισμένη στο ελληνικό παράδειγμα. Η Αινειάδα καθιερώθηκε σχεδόν αμέσως ως κλασικό κείμενο και ήδη από τα ρωμαϊκά χρόνια εντασσόταν στη διδακτέα σχολική ύλη. Επηρέασε και ενέπνευσε από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας πλήθος συγγραφείς, ποιητές –με κορυφαίο ίσως τον Δάντη–, μουσικούς και εικαστικούς καλλιτέχνες.
Έργο ζωής ενός βαθύ γνώστη της λατινικής λογοτεχνίας, η μετάφραση αυτή συνιστά την πρώτη ουσιαστική και φιλολογικά έγκυρη προσπάθεια να μεταφερθεί αυτό το θεμελιώδες έργο της κλασικής γραμματείας σε μια γλώσσα χυμώδη και ποιητική, συνάμα όμως καταληπτή και θελκτική για τον σύγχρονο αναγνώστη. Τη μετάφραση συνοδεύουν εκτενή προλεγόμενα και κατατοπιστικά σχόλια του μεταφραστή, που καθιστούν το κείμενο ακόμη πιο προσβάσιμο και συναρπαστικό.
Ο Θεόδωρος Παπαγγελής είναι καθηγητής Λατινικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
