Η Φυλακωπή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα οικιστικά κέντρα και λιμάνια του προϊστορικού Αιγαίου. Η πόλη είναι κτισμένη σε ομαλό ύψωμα στη βόρεια ακτή της Μήλoυ, το οποίο ήταν πιθανότατα ακρωτήριo στoυς πρoϊστoρικoύς χρόνoυς. Η θέση ερευνήθηκε ανασκαφικά στο μεγαλύτερο τμήμα της την περίοδο 1896-1899 από τη Βρετανική Σχολή Αθηνών. Συμπληρωματικές ανασκαφές διεξήχθησαν από την ίδια σχολή το 1911 και την περίοδο 1974-1977.
«Η προϊστορική πόλη της Φυλακωπής υπό το φως της πρόσφατης ανάδειξής της» είναι ο τίτλος διάλεξης της δρος Μαρίζας Μαρθάρη, Επίτιμης Διευθύντριας Αρχαιοτήτων, η οποία διοργανώνεται στο πλαίσιο του Μυκηναϊκού Σεμιναρίου.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η δρ Μαρθάρη: «Στη Φυλακωπή υπήρχε μια μικρή μόνο Πρωτoκυκλαδική I και II εγκατάσταση. Ακoλoυθoύν τρία στάδια εκτεταμένης κατοίκησης, τρεις πόλεις, όπως τις oνόμασαν oι πρώτoι ανασκαφείς, που συμπίπτουν χρονικά με τo τέλoς της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (Πρωτoκυκλαδική ΙΙΙ περίοδος), τη Μέση και την Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Ο τελευταίoς ανασκαφέας της θέσης, Colin Renfrew διακρίνει δύo φάσεις της Υστεροκυκλαδικής πόλης: Στη φάση Φυλακωπή III, της Μινωικής επιρροής, η πόλη διαθέτει τείχος, κτίρια διακοσμημένα με τοιχογραφίες και μεγαροειδές οικοδόμημα, στο οποίο βρέθηκε πινακίδα της Γραμμικής Α γραφής. Στη φάση Φυλακωπή IV, της Μυκηναϊκής επικυριαρχίας, ενισχύεται το τείχος, κατασκευάζεται το μέγαρo και ιδρύεται το ιερό, στο οποίο βρέθηκαν εντυπωσιακά πήλινα ειδώλια.
»Από το 2003 έως το 2008 υλοποιήθηκε στη Φυλακωπή έργο ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Στο πλαίσιο του έργου διεξήχθησαν παράλληλα με τις καθαρά τεχνικές εργασίες (περίφραξη, υποδομές) και αρχαιολογικές εργασίες, όπως εκτεταμένοι συστηματικοί καθαρισμοί και λίγες ερευνητικές τομές, με στόχο την καλύτερη αναγνωσιμότητα του χώρου.
»Το τείχος καθαρίστηκε ενδελεχώς, ενώ αποκαλύφθηκε μεγαλύτερο τμήμα του προτειχίσματος από εκείνο που είχε αποκαλυφθεί στις πρώτες βρετανικές ανασκαφές. Καθαιρέθηκε επικλινής δρόμος που περνούσε πάνω από το τείχος, τον οποίο κατασκεύασαν οι Γερμανοί προκειμένου να οχυρώσουν το ύψωμα της Φυλακωπής στην Κατοχή. Απομακρύνθηκαν, μετά από κοσκίνισμα, οι τεράστιοι όγκοι μπάζων των βρετανικών ανασκαφών που κάλυπταν μεγάλο τμήμα του τείχους με αποτέλεσμα να καταστεί δυνατή η ορθή αποτύπωσή του. Με τις εργασίες αυτές έγινε καλύτερα κατανοητό ένα σπουδαίο οχυρωματικό έργο του προϊστορικού Αιγαίου. Επιπροσθέτως καθαρίστηκαν συστηματικά το ιερό, το μέγαρο και η περιοχή των κρυπτών με τους πεσσούς καθώς και οι δρόμοι που τα ενώνουν.
»Από τους καθαρισμούς σε ολόκληρη την πόλη προήλθαν αρκετά ευρήματα. Ειδικότερα, από το κοσκίνισμα των ανασκαφικών μπάζων προέκυψαν σφραγίδες, σπαράγματα τοιχογραφιών, θραύσματα πήλινων ειδωλίων, λίθινες άγκυρες, λίθινα σκεύη και εργαλεία, μεταλλικά, λίθινα και πήλινα μικροαντικείμενα και μεγάλες ποσότητες θραυσματικής κεραμικής όλων των περιόδων κατοίκησης. Τα πολύτιμα αυτά ευρήματα αυξάνουν τις γνώσεις μας για διάφορες πτυχές της ζωής στην πόλη».
Η 4η συνάντηση του Μυκηναϊκού Σεμιναρίου για φέτος θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 5 Μαρτίου 2018, στις 18:00, στο Αμφιθέατρο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Τοσίτσα 1).
Το Μυκηναϊκό Σεμινάριο διοργανώνουν οι: Νάγια Πολυχρονάκου-Σγουρίτσα, Ιφιγένεια Τουρναβίτου, Αιμιλία Μπάνου, Αφροδίτη Χασιακού.
