«Μια ιστορία κοινωνικής βιοαρχαιολογίας: Ανθρώπινα οστά, ταφικές πρακτικές και κοινωνική δυναμική στη Μυκηναϊκή Αχαΐα – Η περίπτωση της Βούντενης» είναι ο τίτλος ομιλίας της δρος Ιωάννας Μουτάφη (Bιοαρχαιολόγος, M.H. Wiener Laboratory for Archaeological Science), η οποία διοργανώνεται στο πλαίσιο του Μυκηναϊκού Σεμιναρίου.
Στην ομιλία της, η δρ Μουτάφη θα παρουσιάσει μια ολιστική βιοαρχαιολογική προσέγγιση των κοινωνικών διαστάσεων των μυκηναϊκών ταφικών πρακτικών, με ιδιαίτερη έμφαση στη μεταχείριση του νεκρού σώματος. Η μελέτη βασίζεται στην περίπτωση της Βούντενης, ενός σημαντικού Υστεροελλαδικού (1400-1050 π.Χ.) νεκροταφείου θαλαμωτών τάφων στην Αχαΐα.
Όπως αναφέρει σχετικά η δρ Μουτάφη: «Το πολύπλοκο ταφικό τελετουργικό της Μυκηναϊκής περιόδου χαρακτηρίζεται από πολλαπλές ταφές, επανάχρηση του τάφου, και ποικιλία δευτερογενούς μεταχείρισης προηγούμενων ταφών. Παρά το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις κοινωνικές διαστάσεις των μυκηναϊκών ταφικών εθίμων, στις ερμηνευτικές προσεγγίσεις συναντάμε συχνά ένα χάσμα μεταξύ θεωρίας και εμπειρικών δεδομένων, ενώ η μελέτη των οστών παραμένει δευτερεύουσα. Ως εκ τούτου, η ταφική πρακτική ανασυστήνεται μόνο αποσπασματικά. Πολλές διαφορετικές πράξεις συχνά ομαδοποιούνται υπό τον όρο “δευτερογενής απόθεση”, ενώ στην πραγματικότητα η ποικιλία τους πιθανώς ανακλά πολύ διαφορετικά ιδεολογικά κίνητρα. Το ζήτημα περιπλέκεται ακόμα περισσότερο εξαιτίας των εγγενών ταφονομικών προβλημάτων λόγω επανάχρησης των τάφων».
Στην ομιλία της η δρ Μουτάφη θα υποστηρίξει «πως ο πιο γόνιμος δρόμος για να προσεγγίσουμε την πολυπλοκότητα των μυκηναϊκών πολλαπλών ταφών είναι μέσω μιας “εκ των έσω” κατανόησης της δράσης και εμπειρίας τόσο των ζωντανών (που πραγματοποίησαν την ταφή) όσο και των ίδιων των νεκρών. Το κλειδί για να το πετύχουμε είναι μια συνθετική προσέγγιση που συμφιλιώνει θεωρητικές εξελίξεις με τη διεπιστημονική εξέταση πολιτισμικών και βιολογικών δεδομένων, βάσει εξελιγμένης μεθοδολογίας για την ανάλυση αναμοχλευμένων σκελετικών καταλοίπων. Τα ανθρώπινα οστά αντιμετωπίζονται ως η κύρια πηγή πληροφοριών και εξετάζονται υπό ένα διττό πρίσμα: ως υποκείμενο της δικής τους οστεοβιογραφίας αλλά και ως αντικείμενο της δράσης και εμπειρίας των ζώντων».
«Σε αυτό το πλαίσιο, επιλέχθηκε σκόπιμα μόνο μία περίπτωση μελέτης, η Βούντενη στην Αχαΐα, με στόχο να ανασυσταθεί η ταφική μεταχείριση όσο το δυνατόν λεπτομερέστερα και να διερευνηθεί πολλαπλώς η αλληλεπίδραση ταφικής πράξης και μεταβαλλόμενων κοινωνικών συνθηκών» συνεχίζει. «Το πλήθος των ανασκαφικών δεδομένων από τη Βούντενη και η λεπτομερής τους τεκμηρίωση επιτρέπουν να ερευνήσουμε τις ταφικές πρακτικές μιας κοινότητας που έζησε σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιοχές του μυκηναϊκού κόσμου, κατά τη διάρκεια και της ανακτορικής ΥΕΙΙΙΑ-Β αλλά και της μετανακτορικής ΥΕΙΙΙΓ περιόδου. Στόχος είναι να εμβαθύνουμε σε: α) καίρια ζητήματα της σύγχρονης μυκηναϊκής ταφικής έρευνας, όπως λεπτομέρειες της επανάχρησης των τάφων, μορφή και ποικιλία ταφικών πράξεων, διαδοχή και συχνότητα ταφικών επεισοδίων, πληθυσμιακή δημογραφική σύνθεση και καμπύλες θνησιμότητας, οργανωτικά μοτίβα της ταφικής ποικιλομορφίας, διαφοροποίηση ως προς την ένταξη και την ορατότητα διαφορετικών κοινωνικών ομάδων, διαφορές στην ταφική μεταχείριση βάσει κοινωνικών χαρακτηριστικών (π.χ. φύλο, ηλικία), μεταβολές στην προσωπική και κοινωνική θεώρηση των ατόμων, και β) στις μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες στην Αχαΐα, ιδίως κατά τη μεταβατική ΥΕΙΙΙΓ περίοδο».
«Η παράλληλη εξέταση διαχρονικών μεταβολών σε ταφικά έθιμα και δημογραφικά δεδομένα φωτίζει την αλληλεπίδραση μεταξύ τρόπου ταφής και ευρύτερων κοινωνικών συνθηκών» επισημαίνει η δρ Μουτάφη. «Προσεγγίζονται επίσης καίρια ζητήματα ως προς τις ΥΕΙΙΙΓ εξελίξεις στην Αχαΐα, όπως: α) το επίπεδο πολιτισμικής και κοινωνικής συνέχειας μεταξύ των δύο περιόδων, β) η πληθυσμιακή αύξηση και η πιθανότητα μεταναστευτικής εισροής από τα πρώην ανακτορικά κέντρα, και γ) η ανάδειξη και ο χαρακτήρας μιας (νέας;) τοπικής ανώτερης τάξης. Τα αποτελέσματα δείχνουν πως ακόμη και λεπτές διαφοροποιήσεις στην ταφική πρακτική αντιπροσωπεύουν πράξεις με ιδιαίτερη κοινωνική σημασία, οι οποίες συνέβαλαν στη διαμόρφωση νέων κοινωνικών συνθηκών κατά τη μεταβατική περίοδο που ακολούθησε την κατάρρευση των μυκηναϊκών ανακτόρων».
Η 2η συνάντηση του Μυκηναϊκού Σεμιναρίου για φέτος θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 23 Νοεμβρίου 2017, στις 19:00, στο Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών (Μητσαίων 9).
Να σημειωθεί ότι η ομιλία θα γίνει στα ελληνικά και θα συνοδευτεί από PowerPoint στα αγγλικά.
Το Μυκηναϊκό Σεμινάριο διοργανώνουν οι: Νάγια Πολυχρονάκου-Σγουρίτσα, Ιφιγένεια Τουρναβίτου, Αιμιλία Μπάνου, Αφροδίτη Χασιακού.
