Mια μικρή μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στην ιστορία της οικογένειας του Χαλήμ Μπέη που ζούσε, μέχρι το 1923, στο αρχοντικό στο οποίο στεγάζεται σήμερα η Πινακοθήκη Μυτιλήνης, δημιούργησε το «Εργαστήριο Μουσειολογίας» του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του πανεπιστημίου Αιγαίου, σε μια από τις αίθουσες της Δημοτικής Πινακοθήκης.

Ο λόγος για μια έκθεση «φρέσκια και διαφορετική» λέει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η επίκουρη καθηγήτρια μουσειολογίας, Νάσια Χουρμουζιάδη, η οποία είχε την επίβλεψη της υλοποίησης της έκθεσης από προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές του τμήματος.

Και συνεχίζει η κα Χουρμουζιάδη: «Σε αυτήν την έκθεση δεν εκτίθενται “θησαυροί”, καθώς τα λίγα αντικείμενα που περιλαμβάνει έχουν αξία μόνο γι’ αυτούς που τα διαφύλαξαν με τρυφερότητα. Δεν παρουσιάζονται επίσης “αντικειμενικά ιστορικά τεκμήρια” επειδή πέρα από την επίσημη ιστορία υπάρχουν και οι μικρές ιστορίες των ανθρώπων που αγάπησαν αυτή την πόλη, μακριά από έχθρες και μισαλλοδοξίες».

Είναι μια έκθεση, υποστηρίζει η κα Χουρμουζιάδη, «που παρουσιάζει τη νοσταλγική ματιά μιας οικογένειας που έζησε στη Λέσβο και έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωσή της κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα».

Η έκθεση με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Nerede benim guzel Midilim» που σημαίνει «Πού είναι η ωραία μου Μυτιλήνη;» λόγια σπάραγμα των αφηγήσεων της γιαγιάς Μουζντάν, εγγονής του Χαλήμ Μπέη, λίγο πριν από το θάνατό της στην Κωνσταντινούπολη, στηρίζεται κυρίως στο πολύτιμο φωτογραφικό υλικό που διασώθηκε από τους απογόνους των μελών της οικογένειας των Κουλαξίζηδων. Περιλαμβάνει μικρά κειμήλια και μαρτυρίες, συνθέτοντας έναν μοναδικό ατμοσφαιρικό χώρο. Στηριγμένη στις σύγχρονες εκθεσιακές αντιλήψεις, η έκθεση προσφέρει στη Μυτιλήνη μια καινοτόμα πινελιά στο χώρο του πολιτισμού.

Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της συνεργασίας της Δημοτικής Πινακοθήκης με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Ελγκίζ της Κωνσταντινούπολης, με την υποστήριξη του δευτέρου. Αποτελεί, δε, πρωτοβουλία της οικογένειας της Σεβντά και του Τζαν Ελγκίζ, δισέγγονου του Χαλήμ Μπέη.

Βασίστηκε στα αντικείμενα και τις φωτογραφίες που διαφύλαξε και παραχώρησε για την έκθεση η επίσης δισέγγονη του Χαλήμ Μπέη, Ασλί Γκιορκ. Τα αφηγηματικά κείμενα βασίζονται σε συνεντεύξεις που έδωσαν τα μέλη της οικογένειας και κυρίως η εγγονή του Χαλήμ Μπέη, η Μουζντάν, λίγο πριν από το θάνατό της, στον δημοσιογράφο Στρατή Μπαλάσκα. Το κινηματογραφικό υλικό, τέλος, που προβάλλεται παραχωρήθηκε από την πολιτιστική Εταιρεία «Αρχιπέλαγος».

Διαβάζουμε…

Στο σχετικό φυλλάδιο για τη μοναδική αυτή έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη, διαβάζουμε: «Η έκθεση αυτή εκθέτει μνήμες. Σκόρπιες, θρυμματισμένες, χωμένες στη φθορά των πραγμάτων και κυρίως στις καρδιές των ανθρώπων. Η σχολαστική και συστηματική μελέτη της πορείας των Κουλαξίζηδων είναι μια δουλειά των ιστορικών που παραμένει, προς το παρόν, ημιτελής. Παρόλα αυτά, μέσα από τα στοιχεία που έχουμε στα χέρια μας αντιλαμβανόμαστε τη σημαντική τους συμβολή στην πορεία που ακολούθησε η Μυτιλήνη για να μετατραπεί από το “βρώμικο βασανισμένο χωριό” που είδε ο C.T. Newton, στα μέσα του 19ου αιώνα, στην ανθούσα κοσμοπολίτικη πολιτεία που υποδέχτηκε αισιόδοξα τον επόμενο αιώνα.

Η ιστορία της οικογένειας είναι σύμφυτη με την πορεία αστικοποίησης της πόλης. »Αλλά και στο απότομο ξερίζωμα που άλλαξε απότομα την πορεία της οικογένειας, αναγνωρίζουμε όλα τα νέα δεδομένα που προέκυψαν για τα Βαλκάνια τις ταραγμένες δεκαετίες των αρχών του 20ού αιώνα.

»Δεν ξέρουμε πώς θα ήταν, αν τα πράγματα κυλούσαν αλλιώς. Αλλά ξέρουμε πως αυτή η Μυτιλήνη που ανάμεσα στα δυο λιμάνια της άπλωνε μια δημιουργική μίξη δύσης και ανατολής, ίσως βρίσκεται ακόμη μέσα στις κάμαρες των αρχοντικών, στον ήχο της θάλασσας, στη γεύση του φρέσκου λαδιού, στις μνήμες των παπούδων μας που κάποια στιγμή πήραν το δρόμο της προσφυγιάς, στον Τζαν που επιμένει να επιστρέφει. Μίξη μαγική και καθόλου εύκολη. Αλλά, όπως στις δυο ξύλινες φιγούρες που σκάλισε ο μικρός Κενάν, η ρωγμή μπορεί πάντα να είναι και το σημάδι της ένωσης».