Η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου MONUMENTA (www.monumenta.org) πραγματοποιεί το πρόγραμμα «Τεκμηρίωση και ανάδειξη κτηρίων του 19ου και 20ού αιώνα στην Αθήνα», με την αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Την τριετία 2013-15 πραγματοποιήθηκε το πρόγραμμα «Καταγραφή και ανάδειξη κτηρίων του 19ου και 20ού αιώνα στην Αθήνα» με αποκλειστικό δωρητή επίσης το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Στο πλαίσιο του προγράμματος καταγράφηκαν και φωτογραφήθηκαν 10.600 κτήρια, όλα δηλαδή τα κτήρια της Αθήνας που κτίστηκαν το διάστημα 1830-1940 και διατηρούνται στις επτά δημοτικές κοινότητες. Καταγράφηκαν προφορικές μαρτυρίες από δεκάδες ιδιοκτήτες παλαιών κτηρίων και οργανώθηκαν πολλές εκδηλώσεις προκειμένου οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της Αθήνας να γνωρίσουν την αρχιτεκτονική της κληρονομιά.
Το νέο πρόγραμμα περιλαμβάνει την καταχώριση όλων των καταγεγραμμένων κτηρίων στην ελεύθερα προσβάσιμη ιστοσελίδα-βάση δεδομένων του Προγράμματος www.docathens.org, την τεκμηρίωση 1.000 κτηρίων, τη συστηματική συλλογή προφορικών μαρτυριών για τα κτήρια της Αθήνας και τη διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και εκδηλώσεων που θα αναδείξουν τα αποτελέσματα της καταγραφής αλλά και την αθηναϊκή αρχιτεκτονική.
Το πρόγραμμα συντονίζεται και πραγματοποιείται από τους αρχαιολόγους Ειρήνη Γρατσία και Στέλιο Λεκάκη και τους αρχιτέκτονες Γεωργία Γκουμοπούλου, Φωτεινή Μπέλλιου και Γιώργο Νίνο. Στο πρόγραμμα εργάζονται πολλοί νέοι επιστήμονες που έχουν αναλάβει την καταχώριση των δεδομένων, την τεκμηρίωση των κτηρίων, τη συλλογή προφορικών μαρτυριών, την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τη διοργάνωση εκδηλώσεων. Επιστημονικοί σύμβουλοι του προγράμματος είναι ο αρχιτέκτονας-πολεοδόμος Ανδρέας Συμεών, η Ελένη Μαΐστρου, ομ. καθηγήτρια της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης, καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, και ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Η έρευνα έχει αποδώσει μέχρι σήμερα πληθώρα νέων στοιχείων για τα κτήρια της Αθήνας, που προέρχονται κυρίως από τις προφορικές μαρτυρίες των ιδιοκτητών των κτηρίων και τη συλλογή αρχειακού και φωτογραφικού υλικού.
Η ανάπτυξη σχέσεων με τις τοπικές κοινωνίες των γειτονιών της Αθήνας και τους εκπροσώπους των δημοτικών κοινοτήτων (συναντήσεις σε καφενεία, ξεναγήσεις, ομιλίες) έχει ενεργοποιήσει τους πολίτες, οι οποίοι έχουν γίνει οι ίδιοι ερευνητές της ιστορίας των κτηρίων και των γειτονιών στις οποίες ζουν και εργάζονται. Η συμμετοχή των πολιτών και των φορέων διευκολύνεται από την ιστοσελίδα του προγράμματος και τη mobile εφαρμογή, που σύντομα θα είναι διαθέσιμη.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα τέλος αποσκοπούν στην ευαισθητοποίηση των παιδιών και των νέων για τη νεότερη αρχιτεκτονική κληρονομιά μέσα από την καταγραφή και την έρευνα της ιστορίας του σχολείου τους ή ενός παλιού κτηρίου. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην έρευνα των αρχείων των σχολείων από τους ίδιους τους μαθητές.
