Αρχεία. Αλλοιωμένα, λογοκριμένα, φθαρμένα, απαγορευμένα, δημοσιευμένα, επεξεργασμένα, προβεβλημένα, κρυμμένα, αρχεία που φυλάσσονται ως «κόρη οφθαλμού» και με την πάροδο του χρόνου χρησιμοποιούνται για μια νέα ανάγνωση-προσέγγιση της ιστορίας (πολιτικής, κοινωνικής, οικογενειακής, προσωπικής).

Αρχεία άρρηκτα συνδεδεμένα με την εμπειρία της μνήμης αλλά θεσμικά –και ετυμολογικά– συνδεδεμένα με την έννοια της εξουσίας (της αρχής και του άρχοντα). Μια από τις πιο συναρπαστικές καλλιτεχνικές πρακτικές εικαστικών και φωτογράφων επικεντρώνεται στη διερεύνηση της φύσης και της έννοιας των αρχείων.

Η έκθεση «Ανιχνεύσεις και φωτογραφικά αρχεία: αρχεία ζωής», που εγκαινιάζεται την Τρίτη 20 Ιουνίου 2017, στο Γενί Τζαμί, από τη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, και διοργανώνεται με την υποστήριξη της πρεσβείας της Ουγγαρίας στην Αθήνα (με αφορμή τη συμπλήρωση 60 χρόνων από τα γεγονότα του 1956 στη Βουδαπέστη) «ζουμάρει» στην επεξεργασία φωτογραφικών και άλλων αρχείων σε ένα σημαντικό «υπο-κεφάλαιο» της ιστορίας του 20ού αιώνα. Την ιστορία των σχέσεων της Ουγγαρίας και της Ελλάδας με την Ευρώπη, μέσα από τους πολέμους, τις κρίσεις και την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Παράλληλα, ένα μέρος της έκθεσης αποκαλύπτει τη σημαντική ελληνική παρουσία, μέσα από τα ιστορικά ορόσημα του πολέμου, του Εμφυλίου και των εκπατρισμών.

Στην έκθεση, 14 Έλληνες και Ούγγροι καλλιτέχνες παρουσιάζουν 80 φωτογραφικά έργα τους, τρία βίντεο κι ένα «σλάιντ-σόου».

«Το έργο μου αποτελεί μία προσπάθεια αποδόμησης της μνήμης, που οδηγεί στην ανακατασκευή της ίδιας της προσωπικής μου μνήμης, ταυτότητας και αυτοαντίληψης», σημειώνει ο εκ των 14 καλλιτεχνών που μετέχουν στην έκθεση, Περικλής Αλκίδης (τίτλος τρίπτυχου έργου: Περικλής Αλκίδης Απογραφή, έργο σε εξέλιξη, φωτογραφία που βασίζεται στο οικογενειακό και προσωπικό αρχείο).

Αναφερόμενη στη σχέση της φωτογραφίας με το αρχείο, η συν-επιμελήτρια (από την πλευρά της Ουγγαρίας) της έκθεσης Gabriella Uhl σημειώνει: «Το αρχείο λειτουργεί εδώ αφενός ως καλλιτεχνικό έναυσμα και αφετέρου ως μια μεθοδολογία για κριτική προσέγγιση μιας εν δυνάμει μετάφρασης της ιστορίας αλλά και του μηχανισμού ενεργοποίησής της».

«Σε μια ψηφιακή εποχή που το “marketing της μνήμης” διευρύνει ακόμα περισσότερο το χάσμα ανάμεσα στο συναίσθημα και την εικόνα, επιτάσσοντας την άμεση κατανάλωσή τους, τα έργα των σύγχρονων καλλιτεχνών που επιλέχτηκαν ανατρέπουν και μετατρέπουν τα φωτογραφικά, κινηματογραφικά και διαδικτυακά ντοκουμέντα των αρχείων από τεκμήρια σε συναισθηματικό ερέθισμα. Οι καλλιτέχνες μέσα από πρακτικές οικειοποίησης, σφετερισμού, ανανοηματοδότησης, και αναπλαισίωσης ντοκουμέντων αφηγούνται φανταστικούς, ονειρικούς και μαγευτικούς κόσμους και “ανα-διαπραγματεύονται” την ιστορία. Διερευνούν με φαντασία, στοχασμό, πρόκληση αλλά και χιούμορ τις απώλειες του παρελθόντος και αναβιώνουν εικόνες για χαμένες πατρίδες, χαμένα πρόσωπα και χαμένες ταυτότητες. Η φωτογραφία επικυρώνει αυτό που υπήρξε: πληροφορεί, αναπαριστάνει, συλλαμβάνει, σημασιοδοτεί και προκαλεί πόθους και μπορεί να οδηγήσει τον θεατή να καθρεφτιστεί, να αισθανθεί και να σκεφτεί μέσα από τις ζωές των άλλων τη δικιά του τη ζωή», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η συνεπιμελήτρια της έκθεσης Αγγελική Γραμματικοπούλου.

Στην έκθεση (που παρουσιάστηκε ήδη στη Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών τον περασμένο Οκτώβριο) συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Περικλής Αλκίδης, Ανδρέας Βακαλιός, András Bozsó, Lajos Csontó, József Hajdú, Péter Forgács, Aljona Frankl, Μαριγώ Κάσση, Melinda Kovács, Sándor Áron Károly, Δάφνη Ρόκου, Balázs Telek, Zsolt Olaf Szamódy, Antal Tarjáni.

Η έκθεση στο Γενί Τζαμί (παλιό αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Αρχαιολογικού Μουσείου 30) εγκαινιάζεται την ερχόμενη Τρίτη και θα είναι ανοιχτή καθημερινά (Τρίτη-Παρασκευή 10.00-18.00, Σάββατο 11.00-15.00, Κυριακή και Δευτέρα κλειστά) έως τις 29 Ιουλίου 2017.