Το φαινόμενο των αντιφατικών προσλήψεων της αρχιτεκτονικής του Χάνσεν στην εποχή του Ιστορισμού, στην Ελλάδα, θα αναλύσει σε ομιλία της η Ρένα Φατσέα (επίκ. καθηγήτρια ΕΜΠ – PhD Ιστορία-Θεωρία της Αρχιτεκτονικής ΜΙΤ), στο πλαίσιο σειράς διαλέξεων με τίτλο «Μαθήματα εμβαθύνσεως στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής» που διοργανώνει το Σπουδαστήριο της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ.
«Το 2013 η Βιέννη και η Αθήνα γιόρτασαν –μάλλον αθόρυβα– τα διακοσιοστά γενέθλια του επιφανούς Δανού αρχιτέκτονα Θεόφιλου von Hansen. Ο Χάνσεν έχει περάσει στη νεότερη ιστορία ως βασικός συντελεστής μεταμόρφωσης των δύο αυτών πόλεων σε μητροπόλεις, με ευρωπαϊκό πρόσωπο και κοσμοπολίτικο χαρακτήρα (τηρουμένων των αναλογιών), κατά τον 19ο αιώνα» αναφέρει σχετικά με το θέμα της ομιλίας της η Ρένα Φατσέα.
«Είναι, ωστόσο, ενδιαφέρον ότι η κάθε μία τον αναγνώρισε για διαφορετικούς λόγους: η Βιέννη, αφενός, ως τον δημιουργό πολλών λαμπρών νεοαναγεννησιακών κτηρίων της, τα οποία εξυπηρέτησαν κυρίως την ανερχόμενη αστική τάξη της, ήτοι την πραγματική κινητήρια δύναμη της σφύζουσας οικονομίας της· η Αθήνα, αφετέρου, ως τον δικό της άνθρωπο ο οποίος, αφού μελέτησε τα αρχαία μνημεία της in situ, κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα νέο είδος κλασικισμού, που έγινε κοινά αντιληπτός ως αυθεντικά ελληνικός, συντελώντας έτσι στη “συγγραφή” του εθνικού αφηγήματος της νεοσύστατης χώρας.
»Ο ίδιος ο Χάνσεν αρνήθηκε διακριτικά μια τέτοια συνέργεια, ενώ απέδωσε στην αρχιτεκτονική του μια ταυτότητα παγκοσμιότητας. Θεωρείται, μάλιστα, ότι επινόησε γι’ αυτήν τον όρο “Ελληνική Αναγέννηση” (Hellenische Renaissance), παραπέμποντας σε ένα ύφος το οποίο, αν και είχε ως αφετηρία το πιο οικείο σε αυτόν ελληνικό παράδειγμα, δεν προτίθετο να είναι ούτε εθνικό ούτε ταξικό, αλλά καθολικό. Η ειρωνεία είναι ότι η Ιστορία το είδε έκτοτε ιδεολογικά, ταυτισμένο άλλοτε με το ένα πλαίσιο και άλλοτε με το άλλο, με αποτέλεσμα, όταν τα πλαίσια αυτά εξέπεσαν σε σημασία, το ύφος αυτό να υποτιμηθεί στα μάτια των νεοτέρων και ο δημιουργός του να λησμονηθεί.
»Η παρουσίαση εμβαθύνει στο φαινόμενο των αντιφατικών προσλήψεων της αρχιτεκτονικής του Χάνσεν, ανάγοντας τις αντίστοιχες αιτίες τους στον έντονα αναπαραστατικό χαρακτήρα των έργων του, ο οποίος ως τέτοιος επέσυρε ιδεολογικές αναγνώσεις που επισκίασαν τις βαθύτερες φιλοσοφικές της καταβολές στην πολυσήμαντη έννοια της “ελληνικότητας” (hellenism).
»Αν και ο ίδιος ο Χάνσεν έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ως αυτοεξόριστος, αρνούμενος ιθαγένεια και από την Ελλάδα και από την Αυστρία, κατόρθωσε να δημιουργήσει απαράμιλλης αξίας αρχιτεκτονική και στις δύο χώρες και, μέσω αυτής, να τονώσει το αίσθημα του “ανήκειν” σε σημαντικές μερίδες πολιτών τους.
»Σε αυτό συνετέλεσε κατά κύριο λόγο το ιδιαίτερα ευέλικτο στοιχείο της ελληνικότητας που ως πρώτη ύλη τον καθοδηγούσε στο να προσαρμόζει την αρχιτεκτονική του όλο και σε διαφορετικές συνθήκες, παράγοντας κάθε φορά δομές εκπληκτικά καινούργιες.
»Η παρουσίαση επιχειρεί μια ιστοριογραφικού τύπου ερμηνεία του όλου αυτού φαινομένου, εστιάζοντας ιδιαίτερα στον κομβικό ρόλο που κατείχε η ελληνικότητα ως έννοια όχι μόνο στο έργο και τη σκέψη του δημιουργού, αλλά και στην ίδια του την ζωή. Αποτελεί ως εκ τούτου ένα σχόλιο πάνω στους κινδύνους της μονομερούς ή στρατευμένης κριτικής, που τείνει να παραβλέπει την εσωτερική σχέση του αρχιτέκτονα με την επιστήμη του και το επάγγελμά του, καθώς και με την ιστορία τους».
Η διάλεξη έχει τίτλο «Θεόφιλος Χάνσεν: Αντιφατικές προσλήψεις της “Ελληνικής” αρχιτεκτονικής στην εποχή του Ιστορισμού, ή πώς το παλιό μπορεί να παραμείνει νέο» και θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 1 Ιουνίου 2017, και ώρα 19.00, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ (Κτήριο Αβέρωφ, Αμφιθέατρο 2, Πατησίων 42).
