«Μικρή αλλά μεγαλειώδη» χαρακτηρίζει ο καθηγητής αρχαιολογίας Νίκος Σταμπολίδης την έκθεση που εγκαινιάστηκε χτες στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με έκθεμα-αστέρι το περίφημο αγγείο Φρανσουά (François) που για πρώτη φορά βγαίνει από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας.

Γνωστός και ως Κρατήρας του Εργότιμου και του Κλειτία, ο «βασιλιάς των κρατήρων», για τον οποίο έχουν πει ότι «αν όλα τα αγγεία της αρχαίας ελληνικής τέχνης χάνονταν και σωζόταν μόνον αυτό, θα ήταν ικανό να μιλήσει για την εποχή του, να διδάξει για τον δημιουργό και τους σύγχρονούς τους, να δώσει ταυτότητα στην αρχαία ελληνική μυθολογία» γίνεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης επίκεντρο μιας σύγχρονης εικαστικής συνομιλίας με τα μινιμαλιστικά και άκρως σημειολογικά έργα του Σάι Τουόμπλι (Cy Twombly).

Ο Αμερικανός ζωγράφος Σάι Τουόμπλι (1928-2011) εμπνεύστηκε από τους αρχαίους μύθους και τους κωδικοποίησε σε τέχνη εξπρεσιονιστική, χειρονομιακή, γραφιστική. Τα μεγάλης κλίμακας έργα του έρχονται επίσης για πρώτη φορά στην Ελλάδα, και μάλιστα λίγο μετά την πρώτη αναδρομική έκθεσή του, που οργανώθηκε από το Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι.

Η έκθεση αναπτύσσεται σε επτά ενότητες, με 27 σχέδια και γλυπτά του Σάι Τουόμπλι δίπλα σε δώδεκα έργα της αρχαιότητας. Το στήσιμό της αναδεικνύει τον πρωτότυπο διάλογο μεταξύ της αρχαίας ελληνικής και της σύγχρονης τέχνης.

Το αγγείο Φρανσουά

Η μελανόμορφη διακόσμηση του μεγάλου κρατήρα απεικονίζει περισσότερες από 270 μορφές της μυθολογίας και φέρει 131 επιγραφές. «Οι επιγραφές ακολουθούν την καμπύλη του σώματος κάθε πρωταγωνιστή έτσι ώστε ακόμα κι αν χαθεί η αναπαραστατική τέχνη, παραμένει η γραφή για να προσελκύει τη φαντασία μας» τόνισε στην παρουσίαση της έκθεσης ο καθηγητής και διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Το αγγείο φιλοτεχνήθηκε το 570 π.Χ. από τον αγγειοπλάστη Εργότιμο και τον αγγειογράφο Κλειτία και βρέθηκε το 1844 σε έναν τάφο στο Κιούσι της Ιταλίας, από τον ανασκαφέα Αλεσσάντρο Φρανσουά – του οποίου το όνομα φέρει ο κρατήρας.

«Είναι από τις πρώτες φορές που αναπαρίστανται οι Θεοί, στην αρχή της Αρχαϊκής περιόδου, πριν η κλασική τέχνη τους προσδώσει το ήθος και η ελληνιστική το πάθος» σχολίασε ο Νίκος Σταμπολίδης. Στοιχεία για το χρονικό της ανασκαφής του αγγείου Φρανσουά έδωσε ο Μάριο Λότζο, διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου της Φλωρεντίας.

Ο ίδιος επιβεβαίωσε τη μεγάλη εμπιστοσύνη και φιλία που διέπει τη συνεργασία των δύο μουσείων, Φλωρεντίας και Κυκλαδικού, που ήταν και ο λόγος της «εξαγωγής» του αρχαιολογικού ευρήματος για πρώτη φορά εκτός του Μουσείου της Φλωρεντίας.

Η εικαστική γραφή του Τουόμπλι, το πάθος του για την ελληνική μυθολογία και οι φιλολογικές του γνώσεις για την ελληνική τέχνη, ήταν επίσης βασικό κριτήριο στη διοργάνωση της έκθεσης.

Για την εννοιολογική τέχνη του Σάι Τουόμπλι, ο επιμελητής της έκθεσης στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης αλλά και της μεγάλης αναδρομικής στο Κέντρο Πομπιντού, Γιόνας Στορσβ, εξήγησε ότι «τη δεκαετία του ’70, με την έκρηξη της εννοιολογικής τέχνης και την απαξίωση της ζωγραφικής, ο Σάι Τουόμπλι βρήκε έναν τρόπο να αποδράσει από αυτή την καταπίεση μετασχηματίζοντας τη ζωγραφική σε γραφή».

«Αίφνης η γυμνή Αφροδίτη της Κύπρου, ζωντανεύει πάνω στο πάλλευκο μάρμαρο, με τις εξάρσεις και τις βαθύνσεις του κορμιού της, σφριγηλής σάρκας αποτύπωμα, ωδή στη γυναικεία ομορφιά, ζεστή, παλλόμενη, καλλίγραμμη, καθώς βγαίνει από τη θάλασσα… Και απέναντί της η Αφροδίτη, η VENUS του Cy Twombly σημειολογείται με γραφή και χρώμα: ένα όνομα αρχικά με μολύβι και από πάνω κόκκινο, φλογερό, αφροδισιακό, ανάλογο δηλαδή με το χρώμα που παίρνει η θεά από πόθο στην περιγραφή της από τον Shakespeare στο έργο του Αφροδίτη και Άδωνις (1593), «κόκκινη και ξαναμμένη σαν φωτιά από πυρωμένα κάρβουνα». Το ίδιο χρώμα που έχει στο κέντρο του πίνακα ένα ρόδο, κόκκινο, όπως το χρώμα του αίματός της που έβαψε μια για πάντα τα άσπρα ρόδα σε αιμάτινα.

»Κάπως έτσι, θα θέλαμε να δει ο επισκέπτης όλες τις ενότητες της έκθεσης. Και τους θεούς, τον Πάνα, την Αφροδίτη, τον Απόλλωνα, τον Διόνυσο, αλλά και τους «ήρωες» και τις θεές – έννοιες προσωποποιημένες, τον Ορφέα, τον Αρισταίο, τη Νίκη» προσκαλούν το κοινό οι επιμελητές της έκθεσης που φέρει τον τίτλο «ΘΕΪΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ: Cy Twombly και Eλληνική Aρχαιότητα».