«Η Θεσσαλονίκη πρέπει να βρει επιτέλους την ταυτότητά της κι αυτή είναι μόνο η Βυζαντινή. Είναι μια πόλη-βυζαντινό μουσείο με “εκθέματα” σε όλα της τα σημεία, τα στοιχεία διαχρονίας του Βυζαντίου σε όλες τις περιόδους του (πρωτοβυζαντινά-μεταβυζαντινά χρόνια) και “δείγματα” από όλες τις εκφάνσεις του (ιστορία, αρχιτεκτονική, θρησκεία, καθημερινή ζωή). Αρκεί μια βόλτα στις εκκλησιές και τα μοναστήρια της Άνω Πόλης ή μια… σκάλα να κατεβείτε λίγα μέτρα κάτω από τη σημερινή Εγνατία, για να περιηγηθείτε στην άλλη αγορά – εκείνη των Βυζαντινών…»

Ο Πάολο Οντορίκο, ο 65χρονος Ιταλός από το Ούντινε της Ιταλίας, ο ερευνητής της βυζαντινής ιστορίας και λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Τεργέστης, διευθυντής σπουδών στη Σχολή Ανωτάτων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες στο Παρίσι, όπου και ζει, ιδρυτής και διευθυντής εδώ και 20 χρόνια του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Νοτιοανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών, αλλά και της σειράς «Dossiers Byzantins», και «Seminaires Byzantins» των γαλλικών εκδόσεων «Belles Lettres», υπεύθυνος για οκτώ συνεχή χρόνια του Θερινού Πανεπιστημίου Βυζαντινών Σπουδών, που διεξαγόταν στη Θεσσαλονίκη και πόλεις της Βόρειας Ελλάδας, επέστρεψε για 42η συνεχή χρονιά στην πόλη –το «δεύτερο σπίτι μου», όπως λέει– για να αναγορευθεί αντεπιστέλλων εταίρος του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του ΑΠΘ.

Και η Θεσσαλονίκη-«Πομπηία του Βυζαντίου» [όπως την είχε προ τριετίας χαρακτηρίσει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ με αφορμή την επίσκεψή του στο εντυπωσιακό τμήμα της “Μέσης οδού” (Via Regia) του σταθμού “Βενιζέλου” του μετρό της Θεσσαλονίκης, όπου πραγματοποίησε μάθημα-παράσταση διαμαρτυρίας με τους 50 και πλέον μεταπτυχιακούς φοιτητές του θερινού πανεπιστημίου Βυζαντινολογίας που διοργάνωνε, διεκδικώντας τη διατήρηση και ανάδειξη της βυζαντινής της ιστορίας], τον τίμησε, αλλά… δεν κατάφερε να τον κρατήσει.

«Η “Βενιζέλου” και οι θέσεις μου, μού… στοίχισαν το θερινό πανεπιστήμιο. Η χρηματοδότηση από το υπουργείο διακόπηκε, ο Δήμος δεν έχει πλέον τη δυνατότητα φιλοξενίας των φοιτητών και των διδασκόντων και φέτος δεν θα πραγματοποιηθεί πλέον ο κύκλος μαθημάτων που είχε αρχίσει το 2009» είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ιταλός καθηγητής.

Στην «προσήλωσή του στη σχέση κειμένου-αναγνώστη, την ικανότητα του πανεπιστημιακού να διεισδύει πίσω από τις γραμμές των κειμένων, να χρησιμοποιεί τη φιλολογική κριτική ως γέφυρα για να ξεκλειδώνει τον μηχανισμό τους, να προσεγγίζει την ολότητα των ιστορικών μαρτυριών, μελετώντας όχι μόνο τη φιλολογία αλλά παράλληλα και την ιστορία, τις κοινωνικές, πολιτικές ιδεολογικές μεταλλάξεις ανά τους αιώνες», μίλησε, προσφωνώντας τον τιμώμενο Πάολο Οντορίκο, ο ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, Βασίλης Κατσαρός.

Στην τελετή αναγόρευσής του σε αντεπιστέλλοντα εταίρο του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του ΑΠΘ, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη στο Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών του ΑΠΘ, οι βυζαντινολόγοι της Θεσσαλονίκης τού χάρισαν συμβολικά ένα… βυζαντινό λυχνάρι για να «φέγγει το δρόμο του» και ο Ιταλός Βυζαντινολόγος τους αντιφώνησε με διάλεξή του για τον «Χρόνο της αυτοκρατορίας» (την «έννοια» του «Χρόνου» και τον τρόπο που αυτή προσδιορίζεται ανά τους αιώνες).

Σε άψογα ελληνικά, ο τιμηθείς καθηγητής αναφέρθηκε στην εξέλιξη του «ιστορικού», «κοσμικού», «κοινωνικού» και «ατομικού» χρόνου, αναλύοντας πώς από την πλατωνική θεωρεία περί της κυκλικής κίνησης του κόσμου και του χρόνου, στο Βυζάντιο, η έννοια του Χρόνου σε όλες της τις εκφάνσεις (ιστορική-κοινωνική, κοσμική) μετατρέπεται σε απόλυτα ομοιογενή και μη ανατρέψιμη, και από τη δημιουργία ως το τέλος εξελίσσεται γραμμικά με την αυτοκρατορία να αποτελεί την τελευταία φάση του κόσμου στην τέλεια μορφή του.

«Το Βυζάντιο είναι πεδίο άσκησης του νου στη μελέτη εν γένει των πολιτισμών ανά τους αιώνες, είναι το μέσο για τη διαμόρφωση του τρόπου σκέψης», έλεγε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με το πέρας της τελετής αναγόρευσής του. «Δεν φταίνε τα ίδια τα βυζαντινά κείμενα. Φταίνε τα γυαλιά που μας φόρεσαν για να τα… διαβάσουμε. Τι άλλο, εξάλλου, είναι το Βυζάντιο, η Ανατολή γενικότερα, παρά μια άλλη Δύση της εποχής; Όχι διαφορετική επί της ουσίας αλλά επί της εικόνας…»