Το έργο της Αρχαιολογικής Εταιρείας για το 2016 παρουσίασε ο γενικός γραμματέας της, Βασίλειος Πετράκος, στην αίθουσα του μεγάρου της (Πανεπιστημίου 22). Όπως κάθε χρόνο, αναφέρθηκαν οι ανασκαφικές έρευνες που διενεργούνται υπό την αιγίδα της, καθώς και οι μελέτες και οι δημοσιεύσεις που συμπληρώνουν το «παζλ» αρχαίων θέσεων, αλλά και η μορφωτική δράση του επιστημονικού ιδρύματος που συνεχίζει για 27η περίοδο τα μαθήματα της Σχολής Διδασκαλίας της Ιστορίας της Τέχνης.

Τι ξεχώρισαν τη χρονιά που πέρασε; Σίγουρα το Αρχαίο Θέατρο στη Θουρία Μεσσηνίας που έφερε στο φως η έρευνα της αρχαιολόγου Ξένης Αραπογιάννη, αλλά και τα μοναδικά ευρήματα που συνεχίζει να δίνει ένας εκπληκτικός αρχαιολογικός τόπος: Ο Άγιος Βασίλειος στο Ξηροκάμπι Λακωνίας, κοντά στη Σπάρτη, όπου τα τελευταία χρόνια αναδύεται, μέσα από την έρευνα της αρχαιολόγου Αδαμαντίας Βασιλογάμβρου, ένα νέο μυκηναϊκό ανάκτορο. Πέρσι στον Άγιο Βασίλειο βρέθηκαν, εκτός από νέα θραύσματα πινακίδων με Γραμμική Β γραφή, ένας κυβόσχημος βωμός από ασβεστόλιθο, πάνω στον οποίο εντοπίστηκαν δυο κέρατα καθοσιώσεως (ιερά σύμβολα) και ένα πήλινο ειδώλιο αλόγου. Γύρω από τον βωμό αποκαλύφθηκαν επίσης έξι πήλινα ειδώλια ταύρων, ένα ειδώλιο άντρα από ελεφαντόδοντο που κρατά στην αγκαλιά του ένα μοσχαράκι και ένας αιγυπτιακός σφραγιστικός σκαραβαίος της βασιλείας του Αμενχοτέπ ΙΙΙ (1402-1365 π.Χ.).

Εξαιρετικά είναι και τα αποτελέσματα των ανασκαφών στο σημαντικό ιερό των Αιγυπτίων Θεών στην Μπρεξίζα Μαραθώνα, που ίδρυσε ο Ηρώδης Αττικός περί τα μέσα του 2ου αι. μ.Χ. Πέρσι οι έρευνες, που εστίασαν σε δύο ακόμη δωμάτια στη βόρεια και την ανατολική πλευρά του κεντρικού χώρου, καθώς και σε χώρους της νότιας πλευράς της ανατολικής στοάς του ιερού, έφεραν στο φως μια ομάδα σκευών, λύχνων και ειδωλίων τα οποία σχετίζονται με τις λατρείες της Ίσιδος και του Σαράπιδος. Ορισμένα από αυτά είναι μοναδικά ως προς τον εικονογραφικό τους τύπο, όπως το ελλιπές πήλινο ειδώλιο Ίσιδος με την ημισέληνο στο κεφάλι.

Το έργο της συντήρησης και αποκατάστασης των τοιχογραφιών των ανασκαφών Μαρινάτου στο Ακρωτήρι Θήρας, εργασία που γίνεται υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Χρήστου Ντούμα, έφερε πέρσι σημαντικά αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, από την Ξεστή 3 (κτίριο προοριζόμενο πιθανόν για τελετουργικές πράξεις γύρω από τη μύηση εφήβων) συμπληρώθηκαν τμήματα τοιχογραφίας που εικονίζουν κυανούς πιθήκους, της ζωφόρου με τις χελιδονοφωλιές και άλλης ζωφόρου με παράσταση βραχώδους τοπίου. Ενδιαφέρον και σημαντικό είναι τμήμα τοιχογραφίας από το κλιμακοστάσιο της Ξεστής 4 (μεγαλόπρεπο τριώροφο οικοδόμημα, πιθανόν δημόσιο) που απεικονίζει αντρική μορφή στα δεξιά, όπως αποκαταστάθηκε από τον ζωγράφο Νίκο Σεπεντζόγλου.

Άλλες ανασκαφές που ξεχώρισαν το 2016 είναι:

—Η έρευνα στα Αστέρια Γλυφάδας, υπό τη διεύθυνση της αρχαιολόγου Κωνσταντίνας Καζά, που ως τώρα έχει αποκαλύψει πρωτόγονες μεταλλουργικές εγκαταστάσεις οι οποίες χρονολογούνται στα τέλη της 4ης και στις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ. Όταν ο χώρος έπαψε να είναι βιοτεχνικός, οι κάτοικοι της περιοχής τον μετέτρεψαν σε νεκροταφείο.

—Στην αρχαία Μεσσήνη ο αρχαιολόγος Πέτρος Θέμελης ολοκλήρωσε την αποκάλυψη του οικοδομικού συγκροτήματος βόρεια του ιερού της Ίσιδος του 4ου και του 5ου αι. μ.Χ., που αποτελείται από τρεις δεξαμενές νερού, γύρω από τις οποίες υπήρχαν δωμάτια με λίθινα θρανία. Ο ανασκαφέας πιστεύει ότι το οικοδόμημα χρησίμευε στις τελετές μύησης των οπαδών της αιγυπτιακής λατρείας και στη βάπτιση των μυστών. Ακόμα θεωρεί ότι η εγγύτητα του ιερού της Ίσιδος με την πρωτοβυζαντινή χριστιανική βασιλική δεν είναι τυχαία.

—Στη Χαλανδριανή Σύρου, στη θέση Καστρί, η αρχαιολόγος Μαρίζα Μαρθάρη συνέχισε και πέρσι την αναζήτηση βραχογραφιών μέσα στον προϊστορικό οικισμό στην κορυφή του λόφου και στα μονοπάτια που οδηγούν σε αυτόν. Βρέθηκαν βραχογραφίες με πρωτοφανή σχηματικά θέματα, που χρειάζονται παράλληλα για να ερμηνευθούν. Σύμφωνα με την ανασκαφέα, τα βραχογραφήματα της Χαλανδριανής έχουν γίνει με επίκρουση (χτυπήματα) και όχι με χάραξη, εξαιτίας της σκληρότητας των βράχων.

—Νεκροταφείο βρεφών τα οποία είχαν ταφεί σε αγγεία (εγχυτρισμοί), εντοπίστηκε στην Αστυπάλαια, στη θέση Βαθύ. Γύρω από τους εγχυτρισμούς βρέθηκαν λίθινα εργαλεία και όστρεα (κοχύλια) που θεωρούνται ως κτερίσματα, ενώ μόνο ένα βρέφος έφερε μαζί του μια χάνδρα ως κτέρισμα στο εσωτερικό του αγγείου. Τις έρευνες διενεργεί ο αρχαιολόγος Ανδρέας Βλαχόπουλος.