Η ανάδειξη των πολιτιστικών μνημείων ως πόλου έλξης για τους πολίτες, τους επισκέπτες, τις επιχειρήσεις και τις τοπικές κοινωνίες βρέθηκε στο επίκεντρο της ανοιχτής εκδήλωσης με θέμα «Τα μνημεία στο κέντρο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής» που πραγματοποίησε την Πέμπτη 4 Μαΐου το νεοσύστατο Ινστιτούτο για την Τοπική Διακυβέρνηση και τις Πολιτικές Καινοτομίας (Institute for Local Governance and Policy Innovation) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO) στην αίθουσα εκδηλώσεων του EPLO στην Πλάκα.

Στόχος της εκδήλωσης ήταν να σκιαγραφήσει τους στρατηγικούς άξονες που θα πρέπει να συγκροτηθούν για τις επενδύσεις στον πολιτισμό καθώς και να ορίσει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες αυτές συνδέονται με την τοπική, περιφερειακή και εθνική ανάπτυξη.

Στην εκδήλωση μίλησαν ο υφυπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης Στέργιος Πιτσιόρλας, ο Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας Κώστας Μπακογιάννης, ο πρ. υπουργός και Ιδρυτής του «Διαζώματος» Σταύρος Μπένος, η πρ. διευθύντρια του ΕΟΤ Μπέτυ Χατζηνικολάου, η αρχαιολόγος Καλλιόπη Παπαγγελή, καθώς και η υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων της «Νέας Οδού», Φανή Λάμπρου. Τη συζήτηση συντόνισε η Τατιάνα Καραπαναγιώτη, πρ. υπουργός Πολιτισμού και συνιδρύτρια της ερευνητικής δημοσιογραφικής προσπάθειας Inside Story.

Στις ομιλίες τους οι συμμετέχοντες επιχείρησαν ν’ αναδείξουν την ωφέλιμη σχέση μεταξύ κράτους, αγοράς και κοινωνίας των πολιτών για τα μνημεία, τις τοπικές κοινωνίες και την ανάπτυξη στον τουρισμό και τον πολιτισμό.

«Σαν χώρα έχουμε το προνόμιο να διαχειριζόμαστε την ιστορία ενός αρχαίου πολιτισμού, από τους μεγαλύτερους που γνώρισε ο κόσμος. Aυτό το στοιχείο πρέπει οπωσδήποτε να το αξιοποιήσουμε. Ειδικά τη σημερινή εποχή, με την τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα στον κόσμο, έχουν τεράστια σημασία και η ταυτότητα και η ιστορία και ο πολιτισμός, αφού αποτελούν έναν τρόπο επικοινωνίας, αλλά και έναν τρόπο άσκησης πολιτικής» ανέφερε ο υφυπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης Στέργιος Πιτσιόρλας τονίζοντας ότι η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να αποτελέσει μοχλό για τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας.

«Όλοι αναζητούμε τώρα το νέο υπόδειγμα ανάπτυξης στην Ελλάδα» είπε ο Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας Κώστας Μπακογιάννης επισημαίνοντας πως αυτό που αναζητούμε ουσιαστικά είναι μία διαφορετική προσέγγιση: «Ένας διαφορετικός τρόπος σκέψης που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, το να ξεκινήσουμε να σκεφτόμαστε με δίκτυα και όχι με ιεραρχίες. Γιατί πρέπει κάποια στιγμή να καταλάβουμε ότι αυτό το συγκεντρωτικό μοντέλο, το απόλυτα γραφειοκρατικό που έχουμε στην Ελλάδα, δεν προχωράει. Θα πρέπει, επίσης, να ξεπεράσουμε τη λογική της κοινής διαίρεσης (δημόσιο- ιδιωτικό, επιχειρηματικότητα-περιβάλλον) και να δημιουργήσουμε γέφυρες που ενώνουν αλλά και να αποκτήσουμε μία καινούρια αίσθηση του χρόνου. Να σκεφτούμε, δηλαδή, τη βιωσιμότητα των δράσεων που υλοποιούμε, πώς αυτές θα ζήσουν και μετά από εμάς».

Αναφερόμενος στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος είπε πως πρόκειται για έναν αναδυόμενο τουριστικό προορισμό. «Έχουμε πολλή δουλειά μπροστά μας. Ωστόσο αυτό είναι και μία ευκαιρία. Το δικό μας όραμα είναι να ενώσουμε και να συνδέσουμε το πολιτιστικό μας απόθεμα με τα αγροδιατροφικά μας προϊόντα και με τον τουρισμό. Αυτό είναι το μέλλον σήμερα. Μόνο που αυτά τα πράγματα πρέπει να τα βλέπουμε ολιστικά. Γιατί η Στερεά Ελλάδα δεν είναι μόνο οι Δελφοί. Διαθέτει πληθώρα άλλων σημαντικών αρχαιολογικών χώρων και μνημείων. Όπως είναι η περίπτωση του Ορχομενού, μιας από τις πλούσιες πόλεις του αρχαίου κόσμου που κρύβει αυτή τη μοναδική τριλογία μνημείων μέσα της, αλλά και το θέατρο της Ερέτριας, η Μητρόπολη της Άμφισσας με τις τοιχογραφίες του Παπαλουκά από τη δεκαετία του ’20, η Βασιλική του Αγίου Λεωνίδη στο Κλαυσί και πολλά άλλα. Αυτούς τους κρυμμένους θησαυρούς είναι που θέλουμε να αναδείξουμε και παράλληλα να τους συνδέσουμε με την πραγματική ζωή, αλλά και με τη συνολική εμπειρία που προσφέρουμε στον επισκέπτη. Και εδώ έχει τεράστια σημασία το storytelling, η αφήγηση που χρησιμοποιούμε για να προωθήσουμε τα μνημεία μας και να επικοινωνήσουμε στον επισκέπτη ποιοι είμαστε πραγματικά και τι μπορούμε να προσφέρουμε» σημείωσε ο κ. Μπακογιάνης και πρόσθεσε:

«Έχουμε ένα νέο τρόπο σκέψης, τον οποίο δοκιμάζουμε σήμερα στην πράξη και όχι μόνο σε πολιτιστικά μνημεία. Τον δοκιμάζουμε ακόμα και στον Ασωπό, στο Σχηματάρι, στα Οινόφυτα και η αλήθεια είναι ότι αποδίδει απτά και με κρίσιμα αποτελέσματα. Χρειάζεται όμως υπομονή, προσπάθεια και δουλειά. Πάνω από όλα προϋποθέτει ν’ αφήσουμε πίσω μας τους παλιούς κακούς μας εαυτούς και τις παλιές ξεπερασμένες νοοτροπίες».

Για τον πρ. υπουργό και Ιδρυτή του «Διαζώματος» Σταύρο Μπένο η λέξη-κλειδί είναι οι «συνέργειες». Χάρη στην κουλτούρα των συνεργειών, που αποτελεί βάση της φιλοσοφίας του «Διαζώματος», ο κ. Μπένος εξήγησε πώς ο στόχος της ολιστικής ανάπτυξης με άξονα τα μνημεία φύσης και πολιτισμού μπορεί να κινητοποιήσει την κοινωνία και την οικονομία.

«Ένα από τα μεγάλα θέματα που έχει η χώρα μας να αντιμετωπίσει είναι η διαχείριση της μεγαλύτερης προίκας της που είναι το πολιτιστικό και περιβαλλοντικό απόθεμα. Μέχρι τώρα είτε το αγνοεί, είτε το κακοποιεί γιατί δεν υπάρχει ένα στρατηγικό σχέδιο για την αξιοποίησή του. Και να λοιπόν αυτό μας έρχεται από το νέο ΕΣΠΑ που μας οδηγεί σε μία πνευματική ανάταση, και το οποίο περιλαμβάνει μία τριλογία εφαρμογών που είναι: οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις σε μεγάλες γεωγραφικές ενότητες, η Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη για πόλεις σχετικά μεγάλες (πάνω από 50.000 κατοίκους) και το πρόγραμμα ΤΑΠΤΟΚ (Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων) για μικρότερες ή πιο απομονωμένες περιοχές της χώρας. Αυτά τα τρία προγράμματα έχουν στον πυρήνα τους αυτό που λείπει από τη χώρα μας: συνέργειες» είπε ο κ. Μπένος.

Το «Διάζωμα» υποβάλλει προτάσεις στο Κράτος και τις Περιφέρειες και παρέχει στήριξη (συμβουλευτική και μελέτες που το ίδιο χρηματοδοτεί) για την ωρίμανση έργων προς δύο κατευθύνσεις: τη δημιουργία πολιτιστικών διαδρομών και τη δημιουργία αρχαιολογικών πάρκων.

Όπως ανέφερε η πρ. διευθύντρια του ΕΟΤ Μπέτυ Χατζηνικολάου, και τα δύο αποτελούν πλήρη και επώνυμα (branded) τουριστικά προϊόντα, που στοχεύουν να συνδέσουν λειτουργικά τους μεμονωμένους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία μεταξύ τους και να τα μετατρέψουν σε μία βιωματική τουριστική εμπειρία, ελκυστική για το σύγχρονο τουρίστα. Και τα δύο μπορούν να επιτευχθούν με τα νέα εργαλεία του ΕΣΠΑ (ΟΧΕ, ΒΑΑ, ΤΑΠΤΟΚ).

«Το καινοτόμο στοιχείο στην προσπάθεια αυτή είναι: ότι άγνωστα στο κοινό μνημεία, που είναι κλειστά ή έχουν μηδενική επισκεψιμότητα καθίστανται γνωστά σε ένα ευρύτερο κοινό ελληνικό ή ξένο (δηλ. στον εισερχόμενο τουρισμό), ότι η χώρα παύει πλέον να προβάλλει τουριστικούς πόρους (φυσικούς ή πολιτιστικούς) αλλά προβάλλει «νέα προϊόντα» θεματικού τουρισμού (π.χ. στη διαδρομή της Στερεάς Ελλάδας – αύξηση της αναγνωρισιμότητας της ως προορισμού πολιτιστικού τουρισμού και τουρισμού της φύσης), καθώς και ότι τα μνημεία και οι αρχαιολογικοί χώροι, με άμεσο πλέον τρόπο αποδίδουν στην τοπική οικονομία, αφού με τη διαδρομή «συνδέονται» επιχειρήσεις και παραγωγοί κατά μήκος της» εξήγησε η κα Χατζηνικολάου.

Η υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων της «Νέας Οδού» Φανή Λάμπρου μίλησε για τα δύο μεγάλα έργα Παραχώρησης «Ιόνια Οδός» και «Αυτοκινητόδρομος Κεντρικής Ελλάδος – Ε65», τη μελέτη, το σχεδιασμό, την κατασκευή, τη λειτουργία, την εκμετάλλευση και τη συντήρηση των οποίων έχουν αναλάβει οι εταιρείες Νέα και Κεντρική Οδός. Στρατηγικός στόχος και των δύο εταιρειών, όπως είπε η κα Λάμπρου, είναι η αρμονική ένταξη των αυτοκινητοδρόμων στο περιβάλλον και η συνεχής προσπάθεια προστασίας και ανάδειξης του πλούτου και των μνημείων κάθε περιοχής.

Αναφερόμενη στη συνεργασία των εταιρειών με το «Διάζωμα», είπε πως περιλαμβάνει δύο δράσεις: τη δημιουργία Πολιτιστικών και Περιβαλλοντικών Διαδρομών στα μνημεία που βρίσκονται κατά μήκος των αυτοκινητόδρομων που διαχειρίζονται οι δύο εταιρείες, καθώς και τη σύνδεση αυτών των Πολιτιστικών και Περιβαλλοντικών Διαδρομών με την οικονομική ανάπτυξη κάθε περιοχής και όμορου δήμου. Όπως είπε η κα Λάμπρου, έχει ήδη εκπονηθεί η πρώτη φάση δύο μελετών, αναφορικά με τη δημιουργία cluster επιχειρήσεων ανά νομό, περιφέρεια, διαδρομή, οι οποίες και θα υποστηρίζουν μέσω των υπηρεσιών τους την παροχή μίας ολοκληρωμένης εμπειρίας στον ταξιδιώτη-επισκέπτη.

«Η πρώτη φάση ήταν να καταγράψουμε τα μνημεία, να προχωρήσουμε στην ψηφιακή τους απεικόνιση και τελικώς να δημιουργήσουμε ένα πανόραμα που στόχο έχει να αναδείξει τα περιβαλλοντικά και πολιτιστικά αποθέματα των περιοχών από τις οποίες περνάνε οι αυτοκινητόδρομοι. Αυτή η φάση έχει ολοκληρωθεί, η δεύτερη φάση που βρισκόμαστε τώρα είναι να δούμε με ποιο τρόπο θα το προβάλουμε. Έτσι αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε τρεις διαδικτυακές πλατφόρμες-microsites (μία ανά αυτοκινητόδρομο), στις οποίες θα φιλοξενείται το πανόραμα των πολιτιστικών και περιβαλλοντικών χώρων. Ο ταξιδιώτης θα μπορεί να επισκεφθεί αυτούς τους χώρους μέσα από τον υπολογιστή, το κινητό ή το τάμπλετ του. Ακόμη, διαδραστικά φυλλάδια με Quick Response Code (QR Code) πλοήγηση θα διανέμονται κατά μήκος των διαδρομών στους σταθμούς διοδίων, τα οποία θα απεικονίζουν πάνω σε ένα χάρτη τα πανοράματα των αρχαιολογικών και πολιτιστικών μνημείων γενικότερα. Ο επισκέπτης θα μπορεί “σκανάροντας” το QR Code που έχει δημιουργηθεί για κάθε μνημείο να ακούει πληροφορίες σχετικά με αυτό μέσω τεχνολογίας που δημιουργεί κείμενο σε ρεαλιστική φωνή. Επίσης, θα υπάρχουν διαδραστικά info kiosk με τεχνολογία kinect στους σταθμούς Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών (ΣΕΑ). Πρόκειται για ειδικές κατασκευές στις οποίες ο επισκέπτης θα μπορεί με τη χρήση τεχνολογίας αναγνώρισης κίνησης να “γνωρίσει” τα μνημεία» εξήγησε.

Στην εισήγησή της, η αρχαιολόγος Καλλιόπη Παπαγγελή ανέφερε ότι οι πολιτιστικές διαδρομές προσδίδουν «νέες αναγνώσεις στα μνημεία, προβάλλουν την άυλη κληρονομιά, προσφέρουν εργασία σε δημιουργικούς ανθρώπους, είτε αυτοί ασχολούνται με παραγωγή τοπικών αγροτικών προϊόντων, είτε με παραγωγή ψηφιακών προϊόντων και καινοτόμων υπηρεσιών». Σύμφωνα με την ίδια, ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι δυνατόν να γίνει και με σύγχρονες πολιτιστικές χρήσεις, με απαραίτητη προϋπόθεση να είναι συμβατές με τα μνημεία και τους χώρους. Όπως για παράδειγμα παραστάσεις σε αρχαία θέατρα, σε Ρωμαϊκά Ωδεία, ακόμη και στο χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη, επίσης εικαστικές εγκαταστάσεις σε αρχαιολογικούς χώρους με μουσεία που προσελκύουν και εξοικειώνουν ένα κοινό με διαφορετικά ενδιαφέροντα.

Ακόμη, τόνισε πως για τη βιωσιμότητα του πολιτισμού και τη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών, δεν είναι απαραίτητη μόνο η εξεύρεση και η διάθεση πόρων, αλλά κατά κύριο λόγο ο στρατηγικός σχεδιασμός, το όραμα και η εφευρετικότητα του συνόλου των δυνάμεων του τόπου, ειδικών, επιστημόνων και μελών των τοπικών κοινωνιών. «Η κρίση δημιουργεί μια μοναδική ευκαιρία για επαναπροσδιορισμό, ιεράρχηση αξιών και στόχων, κατάρτιση στρατηγικού σχεδίου και συστράτευση παραγωγικών δυνάμεων μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα» είπε.

Το Ινστιτούτο για την Τοπική Διακυβέρνηση και την Καινοτομία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου ιδρύθηκε στα τέλη του 2016 και φιλοδοξεί να φέρει την τοπική διακυβέρνηση στην επιφάνεια της δημόσιας συζήτησης, ερευνώντας και αναδεικνύοντας τοπικές πολιτικές και θεσμούς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Το Ινστιτούτο διευθύνει ο δρ Γ. Καλπαδάκης, απόφοιτος του LSE και του UCL, με επιστημονικό υπεύθυνο τον Παναγιώτη Βλάχο, απόφοιτο του LSΕ και του Harvard Kennedy School. Και οι δυο τους έχουν σημαντική εμπειρία από τη δημόσια διοίκηση, την καινοτομία και την έρευνα.