Ένα περιπατητικό θέαμα-εμπειρία, μια εκ νέου ανακάλυψη του Πειραιά και της μακραίωνης προσφυγικής ιστορίας του μέσα από smartphones και ειδικά σχεδιασμένες εφαρμογές, προτείνει ο Ιάπωνας «αρχιτέκτονας του θεάτρου» Ακίρα Τακαγιάμα, δημιουργός site-specific έργων μεγάλης εμβέλειας.

Δύο χρόνια μετά τη συμμετοχή του στο «X Apartments-Athens», ο καταξιωμένος Ιάπωνας σκηνοθέτης που αποζητά μια νέα, κοινωνική λειτουργία για το θέατρο, επανέρχεται στο Fast Forward Festival της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση (2-14 Μαΐου) με ένα μεγάλης κλίμακας πρότζεκτ, με τίτλο «Piraeus / Heterotopia». Στόχος του είναι η εκ νέου ανακάλυψη του επινείου της Αθήνας, έμπρακτα και βιωματικά, μέσω ενός audio-walk φορτισμένου με ιστορικές μνήμες και πρωτόγνωρες εμπειρίες, μύθους και μυθοπλασίες.

Πιο συγκεκριμένα, με την περιδιάβασή τους σε επτά διαδοχικά σημεία-τοπόσημα, οι θεατές γίνονται μάρτυρες μιας νέας τοπογραφικής, ιστορικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής χαρτογράφησης του Πειραιά. «Πρόκειται για μία συμμετοχική θεατρική περφόρμανς στην οποία μέλη του κοινού περπατούν γύρω από το λιμάνι του Πειραιά εξοπλισμένοι με smartphones και έντυπους οδηγούς στο χέρι τους. Ξεκινώντας από την αρχαία Ελλάδα και φτάνοντας μέχρι τις μέρες μας, οι συμμετέχοντες στη διαδρομή ανιχνεύουν τη μακρά και περίπλοκη ιστορία του λιμανιού του Πειραιά, το οποίο έχει αποτελέσει στάση σε πολλά ταξίδια και έχει αποχαιρετίσει και υποδεχτεί πολλούς ταξιδιώτες» αναφέρει ο Ακίρα Τακαγιάμα.

Η διαδρομή έχει δύο αφετηρίες: το καφέ Janeiro στην πλατεία Ομονοίας της Αθήνας και το πλωτό μουσείο «Hellas Liberty» στο λιμάνι του Πειραιά – και οι συμμετέχοντες μπορούν να ξεκινήσουν από οποιαδήποτε από τις δύο κατευθυνόμενοι προς την άλλη.

«Υπάρχουν επτά στάσεις στη διαδρομή, οι οποίες σχεδιάστηκαν βάσει της έρευνας για το λιμάνι του Πειραιά, με την ξεχασμένη ιστορία του, τα απόκρυφα γεγονότα και τις διηγήσεις ανθρώπων που δεν έχουν ακουστεί. Σε κάθε στάση, το κοινό μπορεί να ακούσει μια ιστορία που θα μπορούσε να έχει συμβεί εκεί, γραμμένη ειδικά για το συγκεκριμένο πρότζεκτ από επτά συγγραφείς επτά διαφορετικών χωρών, που όλοι τους θεωρούνται κατά κάποιο τρόπο “ξένοι” στη χώρα όπου κατοικούν» εξηγεί ο Α. Τακαγιάμα, τονίζοντας ότι εκτός από τον Έλληνα Θοδωρή Ρακόπουλο, κανένας από τους υπόλοιπους συγγραφείς δεν έχει επισκεφθεί τον Πειραιά. «Μία ερευνητική ομάδα αποτελούμενη από Έλληνες έδωσε στους συγγραφείς αυτούς υλικό σχετικά με την ιστορία, το ρόλο και τη σημασία του συγκεκριμένου σημείου για το οποίο κλήθηκαν να γράψουν. Εκείνοι με τη σειρά τους, πήραν ως αφορμή κάτι από το υλικό αυτό και φαντάστηκαν μία εναλλακτική προσέγγιση στο εκάστοτε σημείο, την οποία και κατέγραψαν στην ιστορία τους».

Το εγχείρημα διέπεται από την επιθυμία επαναδιεκδίκησης του καθημερινού δημόσιου χώρου και του αστικού τοπίου ως ενός «άλλου» τόπου, άγνωστου όσο και οικείου, μυθικού όσο και πραγματικού, κρίσιμου και μεταιχμιακού – δηλαδή ως μιας «ετεροτοπίας», έτσι όπως την περιγράφει ο Γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Φουκώ. Παράλληλα, όπως επισημάνει και ο δημιουργός του, είναι επίσης ένα έργο που επανεξετάζει το τι είναι η Ευρώπη. «Ο όρος ετεροτοπία (heterotopia) αναφέρεται σε έναν τόπο απόλυτης «ετερότητας» που υπάρχει στην πραγματικότητα – σε αντίθεση με την ουτοπία, που δεν υπάρχει. Ένας τέτοιος τόπος είναι σαν ένας «καθρέφτης» για την επανεξέταση της πραγματικότητάς μας. Περιδιαβαίνοντας κανείς την ετεροτοπία της πόλης και του λιμανιού του Πειραιά, η Αθήνα αλλά και η Ευρώπη μπορεί να εκλάβουν μία νέα όψη» σημειώνει ο Α. Τακαγιάμα.

Παράλληλα, με το διαδραστικό έργο του Α. Τακαγιάμα, λειτουργεί και το video art «Piraeus/Heterochronia», που είναι εγκατεστημένο και προβάλλεται και στις δύο αφετηρίες της διαδρομής του «Piraeus / Heterotopia». Σε αυτό, ο Ιάπωνας καλλιτέχνης και κινηματογραφιστής Χικάρου Φούτζι καταγράφει τέσσερις διαλόγους ανάμεσα σε ανθρώπους που ζουν στην περιοχή γύρω από τον πύργο με το ρολόι του Σιλό, δηλαδή της κεντρικής σιταποθήκης στο λιμάνι του Πειραιά. Ανάμεσά τους βρίσκονται πρόσφυγες από τη Συρία, Έλληνες μετανάστες από τις ΗΠΑ, εργάτες του λιμανιού και ένας πρώην καπετάνιος του «Hellas Liberty». Όπως επισημαίνει ο δημιουργός του, το «Piraeus/Heterochronia» δεν παρουσιάζει την ιστορία του Πειραιά, αλλά καθρεφτίζει «το χρόνο της ετερότητας» των συνεντευξιαζομένων, ο οποίος ζει και επιβιώνει με την πραγματικότητα του Πειραιά, που είναι ισχυρά συνυφασμένη με την περίπλοκη ιστορία του.

Το Piraeus/Heterotopia είναι η πρώτη ευρωπαϊκή εκδοχή του πρότζεκτ «Heterotopia» που ξεκίνησε ως ένα radio-tour στις γειτονιές του Τόκυο, το 2013. Εξελίχθηκε σε μια ειδικά σχεδιασμένη εφαρμογή για smartphone, η οποία μέχρι τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2020 θα συμπεριλαμβάνει περίπου 100 διαφορετικά τοπόσημα. Σε διάφορες παραλλαγές, έχει ήδη παρουσιαστεί σε πολλές ασιατικές πόλεις, ακόμη και πάνω σε μοτοσικλέτες, ως θέαμα-επίσκεψη σε ένα από τα θέρετρα-τοπόσημα του αποικιοκρατικού παρελθόντος της Ιαπωνίας.