Στη νότια είσοδο της πόλης των Τρικάλων, σε κομβικό σημείο της οδού Αθηνών-Καρδίτσας-Τρικάλων, στις όχθες του Ληθαίου ποταμού, κοντά στο επιβλητικό οθωμανικό τέμενος του Οσμάν Σαχ και πλάι στο ναό του Αγ. Κωνσταντίνου (19ος αι.), βρίσκεται το δίδυμο οθωμανικό λουτρό του 16ου αιώνα, το οποίο είναι πλέον επισκέψιμο δημιουργώντας μια νέα τουριστική δυναμική στην περιοχή.

Πώς φτάσαμε σήμερα στην προστασία και ανάδειξη του δίδυμου οθωμανικού λουτρού στο κτίριο των παλαιών φυλακών Τρικάλων; Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων, Κρυσταλλία Μαντζανά, αναφέρει ότι η μορφή και η ακριβής θέση του λουτρού δεν ήταν παλιότερα γνωστές, καθώς από το 1893 και μετά το κτίριο υπέστη πολλές επεμβάσεις, προκειμένου να στεγάσει το κεντρικό κτίριο των φυλακών Τρικάλων, οι οποίες λειτούργησαν εκεί ως το 2006.

Με αφορμή την προβλεπόμενη χρήση του κτιρίου από τον δήμο Τρικκαίων ως κέντρο Πολιτισμού «Βασίλης Τσιτσάνης», ξεκίνησαν το 2011, από την τότε 19η εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (νυν Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων) διερευνητικές εργασίες, οι οποίες οδήγησαν στην ταύτιση του ισογείου τμήματος των παλαιών φυλακών με το δίδυμο οθωμανικό λουτρό, που αποτυπώνεται σε παλαιό τοπογραφικό διάγραμμα της πόλης. Η αρχική στέγαση των λουτρών με θόλους καταστράφηκε σε άγνωστη χρονική στιγμή, κατά τη μετατροπή του κτιρίου σε φυλακή και σίγουρα πολύ πριν από την ανακατασκευή του ορόφου από οπλισμένο σκυρόδεμα στη δεκαετία του 1950.

Το 2014 εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Θεσσαλία-Στερεά Ελλάδα-Ήπειρος 2007-2013» του ΕΣΠΑ, το έργο «Προστασία-ανάδειξη Οθωμανικού Λουτρού στο υπό δημιουργία Κέντρο Πολιτισμού Έρευνας Βασίλης Τσιτσάνης», με Υπο-έργο 1 «Προστασία-ανάδειξη Οθωμανικού Λουτρού στο Κτίριο των Παλαιών Φυλακών Τρικάλων».

Οι εργασίες αποκατάστασης του μνημείου πραγματοποιήθηκαν με αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων και διήρκεσαν δύο χρόνια. Όπως επισημαίνεται επίσης και σε σχετικό έντυπο της Εφορείας Αρχαιοτήτων, το οθωμανικό λουτρό αποτελούσε μέρος συγκροτήματος κτιρίων που ίδρυσε τον 16ο αι. ο Οσμάν Σαχ, οθωμανός διοικητής του Σαντζακίου της Θεσσαλίας.

Το σύνολο περιελάμβανε και άλλα κοινωφελή κτίρια (ιεροσπουδαστήριο-μεντρεσές, πτωχοκομείο, γηροκομείο, χάνι) και βέβαια το επιβλητικό τέμενος του Οσμάν Σαχ, γνωστό και ως Κουρσούμ Τζαμί, έργο του σημαντικού αρχιτέκτονα Σινάν. Το τέμενος, σύμφωνα με τις γραπτές πηγές της εποχής, βρισκόταν ήδη σε λειτουργία κατά τα έτη 1566/67.

Αν και δεν διασώθηκαν σημαντικά στοιχεία, όπως η στέγαση του λουτρού, ωστόσο οι μνημειώδεις είσοδοι, ο τονισμός και η υπεροχή των ψυχρών χώρων και η συμμετρική του διάταξη το κατατάσσουν στην περίοδο της κλασικής οθωμανικής αρχιτεκτονικής.

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά και το γεγονός ότι το λουτρό ανήκει στο ίδιο οικοδομικό συγκρότημα με το οθωμανικό τέμενος καθιστούν πιθανό να σχεδιάστηκε από τον ίδιο τον Σινάν και να αποτελεί έτσι το 481ο στον κατάλογο των έργων του.

Τα διπλά ή δίδυμα λουτρά ήταν κατασκευασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να τα επισκέπτονται ταυτόχρονα άνδρες και γυναίκες. Το κτίριο στα Τρίκαλα είχε δύο κύριες εισόδους, μια στα νότια για το ανδρικό λουτρό, και μια στα βόρεια για το γυναικείο.

Σε δηλώσεις της η κα Μαντζανά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τονίζει πως πρόκειται για ένα σημείο αναφοράς για την πόλη των Τρικάλων και είναι πλέον επισκέψιμο για τα σχολεία και το ευρύ κοινό.