Το Μεξικό μπορεί να βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Ελλάδα, έχει όμως ένα τουλάχιστον κοινό με τη χώρα μας: την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με τον Αντόνιο Μπεναβίδες Καστίγιο, αρχαιολόγο και διευθυντή του Εθνικού Ινστιτούτου Ανθρωπολογίας και Ιστορίας (INAH) στο Καμπέτσε, την ιστορική πόλη στις ακτές του Κόλπου του Μεξικού που ιδρύθηκε από Ισπανούς κατακτητές τον 16ο αιώνα και έχει κηρυχθεί από την UNESCO Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Τόσο η τοποθέτησή του υπέρ του «δίκαιου αιτήματος» της Ελλάδας για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, όσο και οι λόγοι που κάνουν τον πολιτισμό των Μάγια μοναδικό, ξεχωρίζουν, μεταξύ άλλων, στη συνέντευξη που ακολουθεί:

Ε: Ποιο είναι το έργο του ΙΝΑΗ;

Α: Το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπολογίας και Ιστορίας είναι ένα ομοσπονδιακό κυβερνητικό ινστιτούτο που ιδρύθηκε το 1939 και σήμερα ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού. Το ΙΝΑΗ έχει διευθυντές σε κάθε μία από τις 32 πολιτείες ή ομοσπονδιακές οντότητες που αποτελούν το κράτος του Μεξικού. Δουλειά μας είναι η επαρκής προστασία, διατήρηση και έρευνα των αρχαιολογικών και ιστορικών μνημείων του Καμπέτσε. Έχουμε σχηματίσει μια ομάδα από αρχιτέκτονες, αρχαιολόγους, συντηρητές, ιστορικούς και άλλες ειδικότητες, οι οποίοι είναι αφοσιωμένοι στην πολιτιστική κληρονομιά.

Ε: Πόσο παλιά είναι τα αρχαιότερα «μνημεία» στο Μεξικό;

Α: Υπάρχουν απολιθώματα και κατάλοιπα εξαφανισμένων ειδών ζώων που μελετά η παλαιοντολογία. Στη χερσόνησο Γιουκατάν (σσ. στο δυτικό άκρο της οποίας βρίσκεται το Καμπέτσε) το ΙΝΑΗ προωθεί τη διάσωση, την προστασία και την έρευνα προϊστορικών οστών και καταλοίπων που έχουν βρεθεί σε σπήλαια ή κάτω από το νερό.

Ε: Πόσους αρχαιολογικούς χώρους έχει το Μεξικό;

Α: Περίπου 42.000 αρχαιολογικούς χώρους, από οικιακούς αποθέτες και οικισμούς ιθαγενών διαφόρων μεγεθών μέχρι σπηλιές και ιστορικά μέρη. Τα περισσότερα χρονολογούνται μεταξύ 2000 π.Χ. και 1500 μ.Χ.

Ε: Ο λαμπρός πολιτισμός των Μάγια έχει μαγέψει ειδικούς και μη σε όλο τον κόσμο. Πού οφείλεται η μοναδικότητά του;

Α: Ο πολιτισμός των Μάγια είναι μοναδικός γιατί στο αποκορύφωμά του ανέπτυξε ημερολόγιο με βάση το είκοσι, ακριβείς αστρονομικές παρατηρήσεις, ειδικά αρχιτεκτονικά στυλ, ιδιαίτερους αστικούς οικισμούς και ειδικότητες που σήμερα μπορεί κανείς να θαυμάσει στην κεραμική, στις τοιχογραφίες, στη γλυπτική, σε έργα τέχνης από ιαδεΐτη κ.α.

Ε: Τελευταία διαβάσαμε για μια τεράστια πυραμίδα των Μάγια στο εσωτερικό της οποίας κρύβονταν δύο μικρότερες. Πόσο σπάνια είναι μια τέτοια ανακάλυψη;

Α: Φαντάζομαι ότι αναφέρεστε στην πυραμίδα του El Castillo στον αρχαιολογικό χώρο του Chichen Itza, μια κατασκευή των Μάγια γνωστή από τη δεκαετία του ’30, η οποία έχει πλήρως τεκμηριωθεί. Σύμφωνα με νέες τεχνολογίες που εφαρμόστηκαν υπογείως, φαίνεται ότι υπάρχει άλλη μια κατασκευή, κάτω από την αρχική, αλλά θα πρέπει να επαληθευτεί με τη διενέργεια ανασκαφής. Η περίπτωση αυτή δεν είναι μοναδική, έχουμε καταγράψει αρκετές παρόμοιες περιπτώσεις. Οι αρχαίοι Μάγια κάλυπταν σε διάφορες περιόδους τα ιερά κτίρια για να προσδώσουν ακόμα περισσότερη ιερότητα στον χώρο τους. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν στο Καλακμούλ, στην Έντζνα, στο Ουξμάλ, στον Μεγάλο Ναό, στη Χολούλα κι αλλού.

Ε: Πόσο δύσκολο (ή εύκολο) είναι το έργο της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς στο Μεξικό;

Α: Δεν είναι καθόλου εύκολο. Χρειαζόμαστε περισσότερη μόρφωση, ώστε οι άνθρωποι να εξοικειώνονται και να εκτιμούν πιο πολύ την προ-κολομβιανή κληρονομιά τους. Η ανάπτυξη των νέων υποδομών πρέπει να ελέγχεται από την ΙΝΑΗ ώστε να μη σταματά η πρόοδος και ο εκσυγχρονισμός από τη μία και να διασώζονται διαφορετικά στοιχεία της εθνικής και παγκόσμιας κληρονομιάς από την άλλη.

Ε: Υπάρχουν «ξενιτεμένα» αντικείμενα που ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά του Μεξικού και θα επιθυμούσατε τον επαναπατρισμό τους;

Α: Φυσικά. Έχουμε διάφορα αντικείμενα των Μάγια που θα θέλαμε να επιστρέψουν στο Μεξικό. Για παράδειγμα, τα υπέρθυρα του Γιαξτσιλάν (Yaxchilan) που σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, καθώς και κάποια πήλινα ειδώλια που είναι στο Μουσείο του Βερολίνου και στο Μουσείο Quai Branly στο Παρίσι.

Ε: Τι θα λέγατε για το αίτημα της Ελλάδας σχετικά με την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα;

Α: Ότι είναι δίκαιο και πως η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειες για τον επαναπατρισμό τους. Η βρετανική πλευρά θα πρέπει να ετοιμάσει αντίγραφα και να τα εκθέτει στο Βρετανικό Μουσείο.