Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) είπε τελικά το «ναι» στο αίτημα της documenta για την εγκατάσταση έργων σύγχρονης τέχνης στους αρχαιολογικούς χώρους του Φιλοπάππου και του Λυκείου, από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο 2017.
Μετά την αναβολή της γνωμοδότησης πριν από δυο εβδομάδες, το θέμα επανήλθε στο Συμβούλιο, όπου οι όποιες επιφυλάξεις και απορίες λύθηκαν, μετά τις διευκρινίσεις που έδωσε η διευθύντρια του καλλιτεχνικού γραφείου της documenta στην Αθήνα, Μαρίνα Φωκίδη. Στη συνεδρίαση παρέστη και ο Κρίστομπαλ Μαρτίνεζ, που συμμετέχει στην αμερικανική διεπιστημονική ομάδα καλλιτεχνών Postcommodity, η οποία πρότεινε την παρουσίαση της μουσικής σύνθεσης «The Ears Between Worlds Are Always Speaking» στον αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου.
Το έργο, δομημένο με τη μορφή όπερας και αποτελούμενο από μελωδικούς διαλόγους-αφηγήσεις, θα ενεργοποιείται από δύο κανάλια υπερκατευθυνόμενου ήχου, και θα επαναλαμβάνεται ανά διαστήματα, με τους συμμετέχοντες στη μουσική σύνθεση να μιλούν στη μητρική τους γλώσσα (οι Postcommodity κατάγονται από τους Ινδιάνους της Αμερικής).
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κ. Μαρτίνεζ ήρθε από το Φοίνιξ της Αριζόνας ειδικά για τον σκοπό αυτό, δηλαδή να συναντήσει τα μέλη του ΚΑΣ και να εκφράσει την τιμή που νιώθει που το Συμβούλιο συζητά το έργο του, ενημερώνοντας ταυτόχρονα ότι έλαβε υπόψη του όλες τις παρατηρήσεις που ειπώθηκαν στο προηγούμενο Συμβούλιο.
Επίσης, μέσα από ένα ηχείο που μεταφέρθηκε στο ΚΑΣ για να ακουστεί ο ήχος ο οποίος θα συνοδεύει το έργο, έγινε κατανοητό ότι η μουσική σύνθεση, διάρκειας δυο-τριών λεπτών κάθε φορά, θα είναι ιδιαίτερα χαμηλή σε ένταση (πιο χαμηλή από τα ντεσιμπέλ του περιβάλλοντος, όπως διευκρινίστηκε), τοπικά «στοχευμένη», με τα λόγια να ακούγονται σαν «ψίθυροι». Ο κ. Μαρτίνεζ, που είναι multimedia artist, αλλά και καθηγητής Ρητορικής στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας, τόνισε επίσης ότι το έργο αυτό αποτελεί φόρο τιμής στον Αριστοτέλη, καθώς και στην περιπατητική διαδικασία, η οποία συνάδει με τη βιωματική εκμάθηση στον δυτικό πολιτισμό.
«Όταν ήμουν παιδί, ο παππούς μου με πήγε βόλτα και μου δίδαξε ένα μάθημα», είπε χαρακτηριστικά, κερδίζοντας τις εντυπώσεις.
Οι επιφυλάξεις για το έργο της Καναδής καλλιτέχνιδας Ρεμπέκα Μπελμόρ, η οποία πρότεινε την εγκατάσταση μιας μαρμάρινης σκηνής στον λόφο του Φιλοπάππου, δίπλα σε μονοπάτι που χάραξε ο Πικιώνης, αναιρέθηκαν επίσης γρήγορα. Η κα Φωκίδη έδωσε τις τεχνικές διευκρινίσεις που χρειάζονταν, δηλαδή πόσο θα ζυγίζει το έργο (300 κιλά), πώς θα μεταφερθεί (με ειδικό γερανό τύπου αράχνης, σε δυο μέρη), πού θα σταματήσει ο γερανός (στο φυλάκιο ή πιο πίσω) και πώς θα μεταφερθεί το έργο ως το σημείο εγκατάστασής του (με ελαστικό διάδρομο πάνω σε κόντρα πλακέ, ο οποίος θα απορροφά τους κραδασμούς). Στην ερώτηση γιατί επιλέχθηκε το συγκεκριμένο σημείο, η διευθύντρια του καλλιτεχνικού γραφείου της documenta στην Αθήνα σημείωσε ότι στόχος είναι η «συνομιλία» του έργου με τον Παρθενώνα, το οικουμενικό μνημείο, αλλά και με τη σύγχρονη τοπογραφία, ενώ η σκηνή, που παραπέμπει στις κατοικίες ιθαγενών του Καναδά, έχει πολλαπλά νοήματα: την επισφάλεια, τη λιτότητα, την προσφυγιά, το υποκατάστατο του σπιτιού.
Ο καθηγητής Μανόλης Κορρές ρώτησε γιατί επιλέχθηκε το μάρμαρο, ένα υλικό που έχει υποβαθμιστεί στην Ελλάδα λόγω της κατάχρησής του, και όχι μια άλλη πέτρα, που θα εναρμονίζεται καλύτερα και στο Κάσελ της Γερμανίας. Μεταξύ των διευκρινίσεων που δόθηκαν ήταν ότι το λευκό μάρμαρο μνημειοποιεί την ιδέα της προσφυγικής κρίσης, ενώ η οξύμωρη κατάσταση της βαριάς μαρμάρινης σκηνής που μεταφέρεται δύσκολα από τη μία χώρα στην άλλη (σε αντίθεση με το ελαφρύ τύπου ιγκλού «σπίτι» των ιθαγενών), έχει μια επιπλέον «ανάγνωση»: τη δυσκολία μετακίνησης των προσφύγων. Όσο για την επιλογή του λευκού μαρμάρου, η καλλιτέχνις (που δεν παρέστη στο ΚΑΣ) θεώρησε ότι το χρώμα αυτό μπορεί να εναρμονιστεί με το περιβάλλον.
Η documenta είναι από τις σημαντικότερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης στον κόσμο. Πραγματοποιείται κάθε πέντε χρόνια στο Κάσελ της Γερμανίας και το 2017, για πρώτη φορά στην ιστορία του θεσμού (ιδρύθηκε το 1955), θα φιλοξενηθεί από κοινού και ισότιμα στην Αθήνα (8 Απριλίου-16 Ιουλίου 2017) και στη γερμανική πόλη (10 Ιουνίου-17 Σεπτεμβρίου 2017).
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Ελένη Μάρκου).
