Το ενδιαφέρον του Κρατικού Μουσείου της Ιστορίας της Θρησκείας της Αγίας Πετρούπολης προσέλκυσαν, πριν από λίγο καιρό, τρεις σπάνιες χάλκινες μήτρες, που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν για την παραγωγή αντιτύπων σε χαρτί, των λεγόμενων χαρακτικών. Οι μήτρες αυτές ανήκουν στη συλλογή του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης και μαζί με πολλά άλλα έργα εκτίθενται από τις 21 Ιουνίου μέχρι τις 26 Ιουλίου στο μουσείο της Αγίας Πετρούπολης, στο πλαίσιο της έκθεσης με τίτλο «Χάρτινες εικόνες, οδός επικοινωνίας Ελλάδας–Ρωσίας».
Μία από αυτές τις μήτρες θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική καθώς είναι αμφιπρόσωπη και έχει ένα πολύ σπάνιο θέμα για τη χαρακτική, τον Μυστικό Δείπνο, που μπορεί να είναι σύνηθες θέμα στη χριστιανική ορθόδοξη εικονογραφία, αλλά δεν αποτυπώνεται συνήθως σε χάρτινη εικόνα.
Τα παραπάνω ανέφερε στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM», η διευθύντρια του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης, Αγαθονίκη Τσιλιπάκου. Η ίδια τόνισε ότι «είναι η πρώτη φορά που γίνεται έκθεση με χαρακτικά σε μουσείο της Αγίας Πετρούπολης, όπως επίσης και η πρώτη φορά που τα χαρακτικά του Βυζαντινού Μουσείου Θεσσαλονίκης “ταξιδεύουν” στη Ρωσία και ορισμένα απ’ αυτά για πρώτη φορά βγαίνουν εκτός Ελλάδος».
Μιλώντας για τα εκθέματα της έκθεσης, η κα Τσιλιπάκου επεσήμανε ότι είναι έργα της συλλογής χαρακτικών και των δύο μουσείων (67 στο σύνολο) και παρουσιάζουν μία αντιπροσωπευτική εικόνα των ορθόδοξων χαρακτικών, από τον 17ο μέχρι τον 20ό αιώνα. Στόχος, άλλωστε, είναι η ανάδειξη της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς των δύο ομόδοξων λαών. «Τα χαρακτικά είναι χάρτινες εικόνες που απεικονίζουν ιερές μορφές και αντικαθιστούν την ξύλινη εικόνα, τη γραπτή ζωγραφιστή εικόνα, που ήταν ένα πολύ ακριβό μέσο. Αντίθετα η χάρτινη εικόνα ήταν ένα μέτρο προσβάσιμο για τον πιστό, τον απλό άνθρωπο που δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να αγοράσει μια ξύλινη εικόνα και μπορούσε να πάρει το χαρακτικό, ως ευλογία, ως ενθύμιο από ένα προσκυνηματικό κέντρο, από το μοναστήρι, και να παροτρυνθεί να το επισκεφθεί ξανά και να ενισχύσει οικονομικά τα μοναστήρια» σημείωσε χαρακτηριστικά.
Αναφερόμενη στην προέλευση της πλειοψηφίας των χαρακτικών που εκτίθενται στη Αγία Πετρούπολη είπε ότι είναι κυρίως «το Άγιον Όρος αλλά και άλλα κέντρα χαρακτικής». «Υπήρξαν φημισμένα εργαστήρια χαρακτικής στο Άγιον Όρος εκείνη την εποχή, ειδικά στις αρχές του 19ου αιώνα και στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Τότε υπήρξε παραγωγή χαρακτικών που απευθύνονταν σε όλο τον τότε ορθόδοξο κόσμο και ιδιαίτερα στις τουρκοκρατούμενες περιοχές και βεβαίως μέχρι και τη Ρωσία» ανέφερε. Σημείωσε, ακόμη, ότι υπήρξαν και άλλα κέντρα παραγωγής στη δυτική Ευρώπη, σε τόπους όπου ανθούσαν οι ελληνικές ορθόδοξες κοινότητες αλλά και σε άλλες περιοχές, όπου η εικονογραφία ήταν δυτικότροπη.
Για τα έργα του Βυζαντινού Μουσείου διευκρινίζει ότι ανήκουν στη διεθνώς αναγνωρισμένη, μεγάλου κύρους, ιδιαίτερα σπάνια και σπουδαία συλλογή χάρτινων εικόνων, χαρακτικών, της μεγάλης δωρήτριας του μουσείου Ντόρης Παπαστράτου. Προέρχονται από το Άγιον Όρος, που διατηρούσε τον ορθόδοξο χαρακτήρα της χαρακτικής και από άλλες περιοχές όπως η Βενετία, η Αθήνα, ο Πειραιάς, η Τήνος, η Κωνσταντινούπολη αλλά και η ίδια η Ρωσία.
Μετά την ολοκλήρωση της έκθεσης στην Αγία Πετρούπολη, θα μεταφερθεί τον Οκτώβριο και στη Θεσσαλονίκη, στο Βυζαντινό μουσείο, και θα πλαισιωθεί από εργαστήρια και προβολές βίντεο που θα δείχνουν παραστατικά πώς παράγεται ένα χαρακτικό. «Η τεχνική είναι ίδια και στις μέρες μας, αλλά τότε ήταν περισσότερο χρονοβόρα. Επίσης οι πλάκες δεν μπορούν να καταπονηθούν πάρα πολύ γιατί είναι ένα πολύ παλιό και σπάνιο είδος» τόνισε η κα Τσιλιπάκου.
