Δύο μεγάλα τεχνικά έργα στον Πειραιά, ένα αρχαίο κι ένα σύγχρονο, φέρνει «στην επιφάνεια» η ομώνυμη περιοδική έκθεση που παρουσιάζεται στο κτίριο Ξυλαποθήκη επί της Οδού Πύλης 8, στις Αστικές Πύλες της πόλης.

Από τις αρχαίες σήραγγες, τις δεξαμενές και το ρωμαϊκό υδραγωγείο ως τις σύγχρονες στοές των υπόγειων σταθμών του Μετρό και τα εργαστήρια συντήρησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων –που διοργανώνει την έκθεση σε συνεργασία με την Αττικό Μετρό ΑΕ –, οι «διαδρομές» ποικίλλουν. Το ίδιο και οι πληροφορίες.

«Η έκθεση δεν απευθύνεται μόνο σε όσους πηγαίνουν στα αρχαιολογικά μουσεία. Μετά από συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, περιλαμβάνει και πολλή τεχνική πληροφορία» δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων, Στέλλα Χρυσουλάκη. Η έκθεση, που περιέχει φωτογραφίες και βίντεο από τις διαδικασίες οι οποίες εξελίσσονται παράλληλα σε διαφορετικά σημεία του έργου, υπόγεια και πίσω από εργοταξιακές περιφράξεις, έχει κι άλλες ιδιαιτερότητες.

«Ο αρχιτέκτονας Βασίλειος Γκανιάτσας, καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ, σχεδίασε το κτίριο της Ξυλαποθήκης με πολλή προσοχή και σεβασμό στην ιστορία της πόλης. Δηλαδή, απ’ έξω έδωσε τη μορφή της ξυλαποθήκης για να υπενθυμίζει τη βιομηχανική ιστορία της συγκεκριμένης γειτονιάς του Πειραιά, ενώ από μέσα είναι ένας σύγχρονος εκθεσιακός χώρος της Εφορείας Αρχαιοτήτων. Τα κατώτερα επίπεδα αυτού του κτιρίου χρησιμοποιούμε τα τελευταία τέσσερα χρόνια ως εργαστήριο συντήρησης αρχαιοτήτων από τις ανασκαφές του Μετρό και του Τραμ», εξηγεί η ίδια για την ταυτότητα του κτιρίου που θα φιλοξενεί τις εργασίες συντήρησης αλλά και την περιοδική έκθεση έως ότου τελειώσει το έργο. «Η έκθεση “στην επιφάνεια” θα προοιωνίζει τη μόνιμη έκθεση στον τερματικό σταθμό του Μετρό στο Δημοτικό Θέατρο που θα έχει το ίδιο θέμα, δηλαδή το τεχνικό έργο της ύδρευση της πόλης του Πειραιά από την ίδρυσή της τον 5ο αι. π.Χ. ως και το τέλος των ρωμαϊκών χρόνων με το Αδριάνειο υδραγωγείο. Πάντα σε παραλληλία με το μεγάλο σύγχρονο έργο της διάνοιξης των στοών από το Μετρό» επισημαίνει.

Οι αρχαίες μεγάλες κατασκευές, ωστόσο, δεν είναι τα μόνα που εντόπισε η αρχαιολογική σκαπάνη. «Στην επιφάνεια» βγήκαν και πολλά κινητά ευρήματα, που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. «Επειδή σκάβουμε πολύ βαθιά, 18 μέτρα κάτω από τον ορίζοντα, έχουμε βρει πάρα πολλά οργανικά υλικά, πολύ περισσότερα από όσα εντοπίστηκαν στην ανασκαφή του Δέλτα Φαλήρου. Με αυτά είχαν γεμίσει τα πηγάδια και τις δεξαμενές της πόλης μετά την καταστροφή του Πειραιά από τον Σύλλα» σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κα Χρυσουλάκη και διευκρινίζει:

«Η πόλη του Πειραιά αντιστάθηκε σθεναρά στην πολιορκία του Σύλλα. Γι’ αυτό όταν ο Ρωμαίος στρατηγός κατόρθωσε να εισβάλει στην πόλη, την έκαψε από άκρη σε άκρη –την κατέστρεψε και για λόγους οικονομικούς, δεν ήθελε να υπάρχει το λιμάνι του Πειραιά–, σκότωσε πολύ κόσμο, ως και σκελετούς βρήκαμε στα πηγάδια. Οι λίγοι κάτοικοι που επέστρεψαν για να καθαρίσουν κάπως τα σπίτια και για να μπορέσουν να επιβιώσουν, πέταξαν στις δεξαμενές και στα πηγάδια τα αποκαΐδια, την κατεστραμμένη πόλη με άλλα λόγια. Και επειδή εκεί μέσα οι συνθήκες ήταν ειδικές (υγρασία, λάσπη), όλα παρέμειναν αναλλοίωτα. Έτσι βρήκαμε εργαλεία από ξύλο, ένα ξύλινο άγαλμα, μια μεγάλη ξύλινη πόρτα σπιτιού, αντικείμενα που γενικά δεν εντοπίζεις στις χερσαίες ανασκαφές. Έχουμε επίσης βρει τρόφιμα, σπόρια, φυτά, ως και μια μικρή τριανταφυλλιά, έντομα, ακόμα και χρυσομπάμπουρες, δηλαδή όλο το οικολογικό περιβάλλον της πόλης. Αυτά φυλάσσονται σε ψυγεία και θα αναλυθούν από τους ειδικούς παλαιοβοτανολόγους» τονίζει.

Στην έκθεση, εκτός από την πρωτοτυπία της θέασης του εργαστηρίου συντήρησης, ιδιαίτερος είναι και ο τρόπος που παρουσιάζεται το εποπτικό υλικό, όπως για παράδειγμα τα βίντεο. «Βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο, τα παρακολουθεί κανείς αν σκύψει από πάνω, σαν να συμμετέχει στην ανασκαφή που γίνεται στα έγκατα της γης» καταλήγει.