Μια σημαντική αναδρομική έκθεση για τη βιομηχανική κληρονομιά της Ελλάδας και μια άλλη, αφιερωματική στη ΔΕΗ και την ιστορία της, μέσα από τον αρχειακό πλούτο της Επιχείρησης, περιμένουν το ευρύ κοινό να τις ανακαλύψει. Συνδιοργανώνονται από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Ιστορικό Αρχείο της ΔΕΗ και φιλοξενούνται έως το τέλος Μαΐου στο εμβληματικό κτίριο του Ατμοηλεκτρικού Σταθμού Νέου Φαλήρου.

Η έκθεση «Βιομηχανική Κληρονομιά στην Ελλάδα» αναδεικνύει ορόσημα με τα οποία η χώρα και οι Έλληνες σημάδεψαν την ιστορική τους διαδρομή. Κτίρια, μηχανές, εργαλεία, μεγάλες και μικρές εγκαταστάσεις παραγωγής στις πόλεις και στην ύπαιθρο, κατάλοιπα της βιομηχανικής δραστηριότητας που άλλοτε τα ίχνη της χάνονται μέσα στη γη σε ορυχεία εξόρυξης λιγνίτη, μαρτυρούν μια εποχή «που στην Ελλάδα άρχισε γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα και ολοκλήρωσε έναν μεγάλο κύκλο με την αποβιομηχάνιση του τέλους του 20ού αιώνα. Αυτός ο μνημειακός πλούτος αποκαλύφθηκε και συνεχίζει να αποκαλύπτεται, ερευνήθηκε και συνεχίζει να ερευνάται, μέρη του διασώθηκαν, ενώ άλλα χάθηκαν», τονίζουν οι επιμελητές της έκθεσης, ο Νίκος Μπελαβίλας, αναπληρωτής καθηγητής αρχιτεκτονικής ΕΜΠ, και η ιστορικός-βιομηχανική αρχαιολόγος Μαρία Μαυροειδή.

Ο υπότιτιλος της έκθεσης «1980-2015. Διάσωση – Έρευνα – Εκπαίδευση» συνοψίζει τις έρευνες και τις δράσεις πρωτοπόρων από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, οι οποίες εμπλουτίστηκαν, πλαισιώθηκαν και επεκτάθηκαν χάρη στην επίμονη εργασία εκατοντάδων –κυρίως εθελοντών– επιστημόνων από τοπικές πρωτοβουλίες και επιστημονικά ιδρύματα.

—Γιατί χαρακτηρίζονται μνημεία αυτά τα βιομηχανικά κτίρια;

Επειδή «μόνο μέσα σε τέτοια κτίρια που αναπτύχθηκε ο τεχνικός πολιτισμός και τον οποίο δεν λάμβαναν υπόψη πριν τριάντα χρόνια αλλά σήμερα τον θεωρούμε σημαντικό κομμάτι του μεγάλου πολιτισμού, μπορούμε να συναντήσουμε την οικονομική και κοινωνική ιστορία της εργασίας. Αποτελούν αναπόφευκτα κομμάτια της μνήμης των πόλεών μας και ιδιαίτερα των βιομηχανικών πόλεων όπως του Πειραιά, της Ελευσίνας, του Λαυρίου, της Ερμούπολης, του Βόλου, της Θεσσαλονίκης» εξηγεί ο Νίκος Μπελαβίλας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η έκθεση δείχνει στον επισκέπτη τα αποτελέσματα της αποκατάστασης της βιομηχανικής κληρονομιάς αλλά και την πορεία ενός επιστημονικού κινήματος για την ανάδειξή της, ως μνημειακής κληρονομιάς, αφηγείται ο Ν. Μπελαβίλας: «Από τα πρώτα βήματα διάσωσης του παλαιού εργοστασίου φωταερίου στην Αθήνα, το Γκάζι, στη σημερινή Τεχνόπολη, ή την εποχή που στη Μυτιλήνη καταβάλλονταν οι πρώτες προσπάθειες για την ανάδειξη και τη διάσωση ελαιοτριβείων και σαπωνοποιείων, μέχρι το Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου ή το Βιομηχανικό Μουσείο της Ερμούπολης και τα Μουσεία του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, τα οποία στεγάζονται σε εργοστάσια σημαντικά, όπως είναι το κεραμοποιείο Τσαλαπάτα στον Βόλο. Δώσαμε έμφαση σε τομείς για τους οποίους έγιναν μεγάλες έρευνες όπως είναι τα ορυχεία, οι σιδηρόδρομοι, οι φάροι, όπου δούλεψε πολύς κόσμος και αναδείχθηκε με έναν πλήρη τρόπο η ιστορία τους».

—Σε τι επίπεδο βρίσκεται η ελληνική έρευνα, διάσωση και συντήρηση σε αυτόν τον τομέα συγκριτικά με άλλα κράτη;

«Είμαστε μια χώρα που απέκτησε παράδοση στον τομέα της συντήρησης τα τελευταία χρόνια, και έχουμε ήδη παραδείγματα που είναι διεθνούς εμβέλειας, με μεγάλες ευρωπαϊκές συνεργασίες» σχολιάζει ο ίδιος. «Δεν μπορούμε να συγκριθούμε με τη Γερμανία και τη Βρετανία, όμως σε σχέση με τα Βαλκάνια είμαστε πολύ μπροστά. Μας καλούν για να προβάλουμε αυτό το έργο, διατηρούμε επικοινωνία και ανταλλαγές. Συνεργαζόμαστε πολύ στενά με τους Ολλανδούς, τους Σλοβένους, τους Γάλλους, τους Ισπανούς. Μας δίνει μια ικανοποίηση ότι έχει γίνει δουλειά στην Ελλάδα, διαθέτουμε πολύ έμπειρα στελέχη. Είναι στελεχωμένες οι Εφορείες του ΥΠΠΟ με μεταπτυχιακούς μας και με δικτατορικούς μας φοιτητές, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν στη βιομηχανική μας κληρονομιά».

Η έκθεση δεν ανοίγεται στις κοινωνικές αλλαγές που συνόδευσαν την εκβιομηχάνιση της Ελλάδας τον ταραγμένο 20ό αιώνα – αστυφιλία, κοινωνικά κινήματα, επίδραση στα πολιτικά πράγματα. «Θα χρειαζόταν να οργανώσουμε μια άλλη έκθεση» απαντά χαρακτηριστικά ο επιμελητής όμως «η κοινωνική διάσταση διατρέχει το σύνολο του υλικού της έκθεσης, η οποία είναι κυρίως αρχαιολογική. Επιλέξαμε να μην επεκταθούμε σε πεδία της κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας, παρά μόνο με ελάχιστες αναφορές σε κορυφαία γεγονότα, όπως την απεργία των μεταλλωρύχων της Σερίφου το 1916 ή την απεργία του Λαυρίου το 1961».

—Σε ποιον τόπο της Ελλάδας η εκβιομηχάνιση άλλαξε ριζικά την κοινωνία;

«Στην Ερμούπολη. Η Σύρος άλλαξε άγρια, άλλαξε γρήγορα και πέρασε θα έλεγε κανείς βίαια από την ειρηνική ή χαμένη στα βάθη των αιώνων ήσυχη ζωή – εκτός από κάποιες εξάρσεις πειρατείας που ήταν όμως λίγες στη μακρά διάρκεια. Η Σύρος άλλαξε απότομα μέσα σε έναν αιώνα και έκανε τη μετάβαση, όπως θα έλεγε ο ιστορικός Βασίλης Παναγιωτόπουλος, στο σημείο όπου γεννήθηκε ο ελληνικός καπιταλισμός και μαζί του τα κοινωνικά κινήματα και τα εργατικά κινήματα και οι νέες αντιλήψεις για το ποια θα ήταν η κοινωνία τον 20ό αιώνα. Και είναι καλο ότι στη Σύρο έχει διασωθεί η μνήμη. Και η αστική μνήμη και η εργατική μνήμη και η βιομηχανική μνήμη» παρατηρεί ο Νίκος Μπελαβίλας.

Σημειώνεται ότι ο όρος «Βιομηχανική Αρχαιολογία» διατυπώθηκε τη δεκαετία του 1950 στη Μ. Βρετανία, όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα δείγματα αποβιομηχάνισης. Επισημοποιήθηκε το 1973 σε Συνέδριο όπου ιδρύθηκε ο διεθνής φορέας για τη διατήρηση της βιομηχανικής κληρονομιάς (The International Committee for the Conservation of Industrial Heritage-TICCIH) και το 1992 ιδρύθηκε το ελληνικό τμήμα της «Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς «(TICCIH).

Πληροφορίες

Αναδρομική έκθεση: «Βιομηχανική Κληρονομιά στην Ελλάδα, 1980-2015. Διάσωση – Έρευνα – Εκπαίδευση». Επιμελητές: Μαρία Μαυροειδή και Νίκος Μπελαβίλας.

Αφιερωματική έκθεση: «Η ΔΕΗ και η ιστορία της». Επιμελητές: Μαρία Μαυροειδή και Γεωργία Μ. Πανσεληνά.

Διάρκεια: 21 Μαρτίου – 31 Μαΐου 2016. Ελεύθερη είσοδος: Δευτέρα έως Παρασκευή, 10:00 – 13:00. ΑΗΣ Νέου Φαλήρου: Σολωμού και Δημ. Φαληρέως 1, Νέο Φάληρο.

Οι διοργανωτές οργανώνουν ξενάγηση στην έκθεση το Σάββατο 16 Απριλίου, και ώρα 11.00-13.00.