Σε κάθε αίθουσα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου υπάρχουν εκθέματα που μπορεί να διαφύγουν την προσοχή του επισκέπτη, «κρυμμένα» στο πλήθος των αντικειμένων της έκθεσης. Μερικές φορές χρειάζεται να κοιτάξουμε από κοντά κάτι για να μας αποκαλυφθεί η ομορφιά, η γοητεία του, αλλά και η σημασία που είχε για την κοινωνία και τον πολιτισμό της εποχής του. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, θέλοντας να εμπλουτίσει την επικοινωνία με το κοινό, φέρνει στο προσκήνιο μη προβεβλημένα εκθέματα των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων.

Στο κείμενο που ακολουθεί η δρ Μαρία Σάλτα, Αρχαιολόγος στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο / Συλλογή Γλυπτών, παρουσιάζει την επιτύμβια στήλη της Αριστομάχης που εκτίθεται στην αίθουσα 16 του Μουσείου.

«Η επιτύμβια στήλη της Αριστομάχης βρέθηκε το 1891 στην Αθήνα, στην οδό Αθηνάς, στην περιοχή της Αχαρνικής Πύλης, και χρονολογείται γύρω στο 420 π.Χ.

»Σώζεται μόνο το κάτω δεξιό μέρος αυτής της αρχικά μεγάλης στήλης, η οποία είχε σχήμα ναΐσκου. Aπεικονίζεται το κάτω σώμα νεαρής γυναίκας με έντονη κίνηση προς τα αριστερά. Είναι ντυμένη με χιτώνα και ιμάτιο που ανεμίζει πίσω της. Στα γυμνά της πόδια φορεί σανδάλια. Η τεχνοτροπία του έργου παραπέμπει σε δημιουργίες του ονομαστού πάριου γλύπτη Αγορακρίτου, στον κύκλο επιρροής του οποίου εντάσσεται και ο καλλιτέχνης της στήλης.

»Στο κάτω μέρος της στήλης υπάρχει αποσπασματικά σωζόμενο επίγραμμα, στο  οποίο το ίδιο το μνημείο ομιλεί σε πρώτο πρόσωπο στο θεατή, λέγοντας ότι έχει στηθεί ως δείγμα ευσέβειας στον τάφο της Αριστομάχης, και διατυπώνει την ευχή: Είθε ο Ερμής να φέρει ξανά στον πάνω κόσμο τους αγαθούς νεκρούς:

»[σήμα τόδ’ ευσεβί]ας  επ’ Αριστομάχης τάφωι hεμ[αι] / [είθ’ Ερμής δ’ αν άγ]οι τος αγαθός φθιμένος».

Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά η κα Σάλτα: «Στο επίγραμμα της Αριστομάχης εκφράζεται με τη λέξη “αγαθός” μια νέα ηθική αξία σε σχέση με τη γυναίκα, που δεν αναφέρεται στην πολεμική ανδρεία και τις άλλες αρετές του πολίτη, αλλά υπερβαίνει το στενό πλαίσιο της πόλης».