Ο άνθρωπος οδηγήθηκε στην αντίληψη πως το σύμπαν μπορεί να γίνει κατανοητό, με βάση το ίδιο και όχι τις δυνάμεις ή τη βούληση των θεών. Στο συμπέρασμα αυτό έφτασε, μελετώντας κομήτες και μετεωρίτες που έπεσαν στη Γη, σώματα που μελέτησε και τα οποία τον οδήγησαν στην αντίληψη ότι τα άστρα είναι συμπυκνώσεις θερμών αερίων. Έτσι δημιούργησε τις θετικές επιστήμες και τη φιλοσοφία. Την παραπάνω θεωρία παρουσίασε ο Ξενοφών Μουσάς, Καθηγητής Φυσικής Διαστήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών (μελετητής επίσης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων), κατά την ομιλία του με θέμα «Η γέννηση της Φυσικής Φιλοσοφίας από παρατηρήσεις κομητών και μετεωριτών, ο Αναξίμανδρος και ο Αριστοτέλης», που έδωσε τη Δευτέρα 18 Ιανουαρίου στο αμφιθέατρο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

«Εδώ και πάρα πολλά χρόνια, σχεδόν από μικρός, αλλά κυρίως από την εποχή που άρχισα να μελετώ τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, αναρωτήθηκα πώς είναι δυνατόν οι άνθρωποι πριν από 25 αιώνες να έχουν φτιάξει τέτοιου είδους μηχανήματα, ένα μηχανικό σύμπαν; Ή πώς τόλμησαν από πιο νωρίς να προβλέπουν το τι θα κάνουν οι θεοί τους; Γιατί όπως λένε πολλοί συγγραφείς, ο Πλάτων, ο Πλούταρχος και πολλοί άλλοι ενδιάμεσα, οι πρώτοι θεοί των ανθρώπων και των Ελλήνων ήταν τα άστρα, ο Ήλιος, η Σελήνη, οι Πλανήτες» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μουσάς. Και συνεχίζει: «Ένα άλλο ερώτημα ήταν πώς ο άνθρωπος μπόρεσε να καταλάβει ότι υπάρχουν νόμοι της φυσικής, να κατανοεί τα φαινόμενα και να τα ερμηνεύει. Και ακόμα περισσότερο άρχισα να απορώ πώς είναι δυνατόν οι Έλληνες να έχουν καταλάβει ότι τα αστέρια είναι θερμά αέρια».

Η εξήγηση που δίνει είναι ότι οι αρχαίοι πρέπει να είδαν από σχετικά κοντά τους κομήτες. «Οι περιγραφές τους για τα αστέρια είναι πολύ ρεαλιστικές. Διαπιστώνουν, για παράδειγμα, ότι κάποια αστέρια βγάζουν “θερμά αέρια”. Θερμά δεν είναι, αλλά μοιάζουν με φλόγες. Είναι τα ρεύματα των κομητών» τονίζει. Ένα ακόμα παράδειγμα που παραθέτει προέρχεται από τον Αριστοτέλη. «Λέει ο Αριστοτέλης –ή διαβάζουμε ότι είπε– πως όταν περνά ένας κομήτης έχουμε σφοδρούς ανέμους. Το διαβάζει λοιπόν κανείς και λέει “τι σχέση έχουν οι άνεμοι με έναν κομήτη”; Αλλά αν προσέξει επακριβώς τι γράφει, αυτό που περιγράφει στην πραγματικότητα είναι η πτώση ενός μεγάλου μετεωρίτη ή πολλών τέτοιων μεγάλων μετεωριτών, που όταν πέφτουν στη γη δημιουργούν κρουστικό κύμα» εξηγεί, δίνοντας το παράδειγμα της βροχής μετεωριτών που έπεσαν τον Φεβρουάριο του 2013 στα Ουράλια και σε περιοχές της κεντρικής Ρωσίας, σπάζοντας χιλιάδες υαλοπίνακες, μόνο από τον αέρα που δημιουργεί το κρουστικό κύμα το οποίο δημιουργήθηκε κατά την πτώση τους.

Η πτώση ενός μετεωρίτη, ωστόσο, μπορεί να εξηγήσει και άλλα φυσικά φαινόμενα, όπως έναν σεισμό. «Με την ανάγνωση αρχαίων κειμένων που αναφέρονται στον Αναξίμανδρο, στον Αναξιμένη και σε άλλους, οδηγήθηκα στο συμπέρασμα ότι αυτό που περιγράφουν είναι τον συνυφασμένο με έναν κομήτη μετεωρίτη που πέφτει στη γη και δημιουργεί καταστροφές, ακόμα και σεισμούς. Πάλι μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί τι σχέση έχουν αυτά τα δυο. Υπάρχουν δύο ερμηνείες. Η πιο λογική είναι ότι ένα τμήμα ύλης που πέφτει στη γη μπορεί να έχει ταχύτητα περισσότερο από 70 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, γεγονός που σημαίνει ότι δίνει 40.000 φορές μεγαλύτερη ενέργεια από ό,τι ένα πολεμικό υπερηχητικό αεροπλάνο. Με άλλα λόγια, καθώς περνά το κρουστικό κύμα σίγουρα ρίχνει όλα τα φτωχικά σπίτια – και όχι μόνο. Πρόκειται δηλαδή για σεισμό. Σημειώστε, δε, ότι οι γεωλόγοι είναι βέβαιοι ότι έπεσαν πολύ μεγάλα αντικείμενα και στη Μεσόγειο» πληροφόρησε.

Ο σεισμός που προέβλεψε ο Αναξίμανδρος, ο οποίος έζησε στα μέσα του 6ου αι. π.Χ., μπορεί να αντιστοιχεί στο παραπάνω παράδειγμα. «Ένα άλλο ερώτημα που είχα είναι πώς μπορεί ο Αναξίμανδρος να προέβλεψε έναν σεισμό στη Σπάρτη, να έπεισε τους κατοίκους της πόλης να βγουν από τα σπίτια τους και όντως αυτοί να σωθούν. Όταν το διαβάζει κανείς αυτό, λέει παραμύθια. Όμως, ένα κρουστικό κύμα μπορεί να προβλεφθεί αν γνωρίζει κανείς ότι ένας κομήτης, όπως του Χάλεϊ, περνάει κάθε 76 χρόνια. Αν αυτός που το προβλέπει ξέρει τι λένε οι Πυθαγόρειοι, ότι δηλαδή οι κομήτες είναι περιοδικά αστέρια, τότε μπορεί όταν το βλέπει κι έρχεται –και διαθέτει κάποια γραπτά– να γνωρίζει σε πόσες μέρες θα περάσει. Θεωρώ ότι ο Αναξίμανδρος είχε γραπτά των Πυθαγορείων, που όμως δεν έχουν σωθεί» σημείωσε, μεταξύ άλλων.

Η διάλεξη διοργανώθηκε από την Εταιρεία των Φίλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.