Τους αρχαίους εμπορικούς δρόμους που συνέδεαν τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία της Ρωμαϊκής περιόδου με πόλεις στις χώρες της ευρύτερης περιοχής της Μαύρης Θάλασσας «χαρτογραφούν» τα νομίσματα που ανέδειξαν οι αρχαιολογικές ανασκαφές στους υπό κατασκευή σταθμούς για το μετρό της Θεσσαλονίκης.

Τα τελευταία χρόνια, κατά τη διάρκεια των εκσκαφών για το μετρό της Θεσσαλονίκης, βρέθηκαν 57 χάλκινα νομίσματα, που είχαν εκδοθεί στις πόλεις της Προποντίδας και της Μαύρης Θάλασσας. Αυτά τα νομίσματα εντοπίστηκαν, τόσο στη θέση της αρχαίας πόλης, όσο και στα νεκροταφεία. Προέρχονται από την Κωνσταντινούπολη (22), την Κύζικο (18), τη Νικομήδεια (5), την Ηράκλεια (9), την Τρωάδα (1), τη Βιθυνία (1) και το Παντικάπαιο (1) και χρονολογούνται από τον 3ο και 4ο αιώνα μ.Χ. Συντηρήθηκαν και παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το Σάββατο 19 Σεπτεμβρίου στο «Διεθνές συνέδριο για τη Μαύρη Θάλασσα στην Αρχαιότητα», που διοργάνωσε (18-20/9) η Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ).

Η σχετική ανακοίνωση, που περιλαμβάνει και ερμηνεία για το ιστορικό πλαίσιο των ευρημάτων, έγινε από τους αρχαιολόγους του Μετρό Θεσσαλονίκης, Άννα Αργύρη και Ιωάννη Μπίρτσα, σε συνεργασία με τον Μανόλη Μανωλεδάκη, Επίκουρο Καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΔΙΠΑΕ.

«Τα νομίσματα αυτά αποδεικνύουν ότι κατά τη ρωμαϊκή εποχή είχε σχηματιστεί εμπορική επαφή της Θεσσαλονίκης με άλλες πόλεις, στην Προποντίδα και τη Μαύρη Θάλασσα» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μανωλεδάκης, προσθέτοντας ότι «πλέον γίνονται δεκάδες διεθνείς ανασκαφές, από τις οποίες προκύπτει πληθώρα νέων ευρημάτων, που αυξάνουν κατά πολύ τις γνώσεις μας για την αρχαία ιστορία στη Μαύρη Θάλασσα, για τον Ελληνικό αποικισμό, για τη σχέση των Ελλήνων αποίκων με τους ντόπιους, που προϋπήρχαν εκεί, καθώς και για τις ασχολίες εκείνων που ζούσαν στη Μαύρη Θάλασσα».

Από τα κρίσιμα σημεία των χερσαίων και θαλάσσιων οδών

Συνολικά 672 νομίσματα αποκαλύφθηκαν κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές στους υπό κατασκευή σταθμούς του μετρό της Θεσσαλονίκης. Από αυτά 137 δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν, 393 είχαν εκδοθεί στη Θεσσαλονίκη, 47 στη Ρώμη, 13 στην Αντιόχεια, 6 στην Έδεσα (της Συρίας), 6 στη Σύσκια, 3 στο Μιλάνο, 2 στην Αφρική, ένα στη Ραβέννα και ένα στην Αρλ. Τα υπόλοιπα 57 ήταν από περιοχές της Προποντίδας και της Μαύρης Θάλασσας και παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο συνέδριο του ΔΙΠΑΕ.

«Βλέποντας τους αριθμούς διαπιστώνουμε ότι η Θεσσαλονίκη και η Προποντίδα είναι οι περιοχές που αντιπροσωπεύονται περισσότερο στα νομίσματα, που βρέθηκαν στο μετρό, όσον αφορά τη Ρωμαϊκή περίοδο» ανέφεραν στην ανακοίνωσή τους οι κ.κ. Μανωλεδάκης και Μπίρτσας και η κα Αργύρη.

Τα νομίσματα από την Προποντίδα και τη Μαύρη Θάλασσα χρονολογούνται στη ρωμαϊκή εποχή από τα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ. μέχρι τον 5ο αιώνα. Είναι χάλκινα, διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση και βρέθηκαν στα δυο νεκροταφεία της Θεσσαλονίκης, κυρίως σε τάφους, ως κτερίσματα (38) ή γύρω και ανάμεσα από αυτούς (14). Πέντε από αυτά βρέθηκαν στη ρωμαϊκή οδό, στο σταθμό του μετρό στην Αγία Σοφία.

«Η παρουσία των νομισμάτων από τις πόλεις της Προποντίδας και την Κωνσταντινούπολη στη Θεσσαλονίκη ερμηνεύεται, αν λάβουμε υπόψη ότι η θέση των πόλεων αυτών ήταν σε κρίσιμα σημεία των χερσαίων και θαλάσσιων οδών. Η παρουσία (σ.σ. των νομισμάτων) συνιστά μία ακόμη απόδειξη της επικοινωνίας και των εμπορικών σχέσεων, ειδικά μεταξύ της Προποντίδας και της Θεσσαλονίκης, στη Ρωμαϊκή περίοδο», εξηγούν οι αρχαιολόγοι.

Εξάλλου, οι σχέσεις της Θεσσαλονίκης –και της Μακεδονίας γενικότερα– με αυτές τις πόλεις, αλλά και με την ευρύτερη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας επιβεβαιώνονται και από το γεγονός ότι σε ταφικές επιγραφές στη Μακεδονία έχουν αποδοθεί ασυνήθιστα για την περιοχή ονόματα, όπως Κύζικος, Άμαστρις, Πέργαμος, Έφεσος και Άβυδος, τα οποία όμως απαντούν στη Νικομήδεια και άλλες πόλεις.

«Γνωρίζουμε από πολλές ρωμαϊκές σαρκοφάγους στη Θεσσαλονίκη ότι κάποιοι από τους ανθρώπους που ετάφησαν εδώ προέρχονταν από τη Μικρά Ασία και την Προποντίδα. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε την περίπτωση του Δήμα, γιου του Ευκταίου, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως Νικομηδινός. Μπορούμε επίσης να αναφέρουμε την περίπτωσης μιας μήτρας από το Παντικάπαιο –έχει σφυρηλατηθεί με διάδημα σε στυλ αετώματος του 4ου και του 3ου αι. π.Χ.– που είναι επηρεασμένη από κοσμήματα από τις ελληνικές πόλεις, όπως οι Αιγές (Βεργίνα), ή ακόμη ένα ποτήρι τύπου αρύβαλλου, το οποίο βρέθηκε στη Μαύρη Θάλασσα και θεωρείται ότι έχει ελληνικές επιρροές» ανέφεραν στην ανακοίνωσή τους οι αρχαιολόγοι.

«Καθώς οι ανασκαφές στο μετρό και η καταχώριση και συντήρηση των νομισμάτων συνεχίζονται, αναμένουμε περισσότερα νομίσματα από την Προποντίδα και τη Μαύρη Θάλασσα να αποκαλυφθούν, τα οποία θα διευρύνουν τη γνώση μας για την επικοινωνία και διάδραση μεταξύ αυτών των περιοχών και της Θεσσαλονίκης» επισημαίνουν.