Τις εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών της σταυροπηγιακής Μονής της Βράχας, ενός σημαντικού μεταβυζαντινού μνημείου που βρίσκεται σε μια απομονωμένη ορεινή περιοχή της βορειανατολικής Ευρυτανίας, παρουσίασε στις αρχές Αυγούστου η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας.
Το σωζόμενο καθολικό της μονής είναι ναός αθωνικού τύπου με νάρθηκα και εξωνάρθηκα, σύνθετος, τρίκογχος, τετρακιόνιος, σταυροειδής με τρούλο, με χορούς στους πλάγιους τοίχους και επτάπλευρη εξωτερικά αψίδα ιερού. Η κατασκευή του κυρίως ναού και του εξωνάρθηκα φαίνεται ότι έγινε από δύο διαφορετικά συνεργεία, πιθανόν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.
Η κτητορική επιγραφή μας πληροφορεί ότι ο ναός κατασκευάστηκε το 1745, ενώ η τοιχογράφησή του ολοκληρώθηκε το 1753. Είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες, οι οποίες αποτελούν αξιόλογα έργα λαϊκής τέχνης, πιθανόν των μαθητών της Σχολής του Διονυσίου εκ Φουρνά. Εικονογραφικά αναπτύσσονται και οι τρεις κύκλοι, ο Λειτουργικός, ο Χριστολογικός και ο Αγιολογικός, με εμβόλιμα παράλληλα θέματα, που αποδίδονται στην επίδραση του Διονυσίου. Στη βορειοδυτική γωνία ιστορούνται οι δύο δωρητές κρατώντας το ομοίωμα της εκκλησίας, ο ηγούμενος της μονής Δαμασκηνός και ο Δημήτριος ο προσκυνητής.
Η ανασκαφική έρευνα της 24ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στα δυτικά του ναού έφερε στο φως κτιριακά λείψανα διώροφου πιθανόν κτίσματος, το οποίο μπορεί να ταυτιστεί με το χώρο των κελιών και του μουσαφίρ οντά.
Το έργο «Συντήρηση τοιχογραφιών του ιερού ναού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο ΔΔ Βράχας, Δήμου Φουρνά, Ν. Ευρυτανίας», ενταγμένο στο ΕΠ Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας-Ηπείρου 2007-2013, υλοποιήθηκε με αυτεπιστασία και απολογιστικά από την 24η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων/Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας. Περιελάμβανε τη συντήρηση, την αισθητική αποκατάσταση και την ανάδειξη των τοιχογραφιών, στο πλαίσιο της συνολικής προστασίας και ανάδειξης της μονής.
Να σημειωθεί ότι μέχρι την έναρξη των εργασιών στο πλαίσιο του παρόντος προγράμματος, με εξαίρεση επιμέρους μικρής κλίμακας σωστικές επεμβάσεις, δεν είχε πραγματοποιηθεί στο παρελθόν κάποιου είδους συστηματική συντήρηση.
