Το αιώνιο κυνήγι της ομορφιάς είναι το θέμα μιας δημοφιλούς ενότητας της ιστοσελίδας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για τη χρονιά που διανύουμε.

Στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης της επίσημης ιστοσελίδας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, επέστρεψε ανανεωμένη το 2015 μια παλαιότερη, δημοφιλής ενότητα με τίτλο Το έκθεμα του μήνα. Κεντρικό θέμα για φέτος είναι ο καλλωπισμός, το αιώνιο κυνήγι της ομορφιάς, που από την αρχαιότητα ως σήμερα, θέλγει δυναστικά τον άνθρωπο. Με διάφορα αθώα αλλά και επικίνδυνα σύνεργα, άνδρες και γυναίκες προσπαθούσαν και πάντα προσπαθούν να διορθώσουν φυσικά ελαττώματα ή να διατηρήσουν και να αναδείξουν τα ποθητά τους χαρακτηριστικά. Κάθε μήνα παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα μας επιλεγμένα εκθέματα από τις συλλογές του Μουσείου, με στόχο στο τέλος του έτους, τις θέσεις των δώδεκα μηνών να έχουν καταλάβει αντικείμενα απλά ή μυστηριώδη, πανέμορφα ή ταπεινά, καθημερινά ή πολυτελή, σίγουρα όμως ενδιαφέροντα και βαθιά ανθρώπινα. Μέσα από αυτά και τα περιεκτικά κείμενα που τα συνοδεύουν, γραμμένα από τους αρχαιολόγους του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, ο επισκέπτης μπορεί να ρίξει μία «αδιάκριτη» ματιά στην αέναη μάχη των ανθρώπων της αρχαιότητας για να πετύχουν την ομορφιά και την αρμονία, να γίνουν ελκυστικοί, να υπογραμμίσουν την κοινωνική θέση ή το αξίωμά τους, αλλά και να παρατείνουν την νεότητα. Ο αναγνώστης ενθαρρύνεται να επισκεφθεί το Μουσείο και να περιεργαστεί από κοντά τα αντικείμενα της ενότητας, και άλλα παρόμοια που προτείνονται, με καινούριο εφόδιο τις γνώσεις που αποκόμισε από την πρώτη του ψηφιακή περιήγηση και την φρέσκια «γωνία θέασης» των εκθεμάτων.

Την ενότητα άνοιξε τον Ιανουάριο ένας πολυτελής χάλκινος μυκηναϊκός καθρέφτης με λαβή από ελεφαντόδοντο. Την λαβή κοσμούν δύο νεαρές γυναίκες με κοντά σγουρά μαλλιά, σκουλαρίκια και πλούσια ενδυμασία. Γονατίζουν η μία απέναντι από την άλλη, κουβαλώντας στον ώμο αραχνοΰφαντους σάκους γεμάτους με άγρια ρόδα, απηχώντας μάλλον θρησκευτική εορτή. Τα αρωματικά έλαια που παρασκευάζονταν μεταξύ άλλων και από ρόδα, κατείχαν σπουδαία θέση στον καλλωπισμό γυναικών και ανδρών του 13ου και 14ου αιώνα π.Χ., ενώ οι καθρέφτες αντικατόπτριζαν την εφήμερη νιότη και ομορφιά και έπαιρναν μέρος σε τελετουργίες ζωής και θανάτου.

Τον Φεβρουάριο την σκυτάλη παρέλαβαν δύο ερυθρόμορφες πυξίδες με ψιμύθιο, πούδρα δηλαδή από ανθρακικό μόλυβδο λευκού χρώματος, που λευκαίνει την επιδερμίδα και καλύπτει τις ατέλειες, δίνοντας την αίσθηση ενός αψεγάδιαστου προσώπου, βασικό και διαχρονικό όπλο των γυναικών. Οι πούδρες πολλές φορές ήταν ανακατεμένες με χρωστικές ουσίες, για να προκύψουν πολλά διαφορετικά χρώματα, αλλά και με έλαια που τόνωναν την επιδερμίδα. Τα φρύδια και οι βλεφαρίδες τονίζονταν με κάρβουνο και τα χείλη γίνονταν σαρκώδη με χρώμα και μολύβια. Τα τεχνάσματα της ομορφιάς ήταν ένα από τα εισιτήρια της επιτυχίας των γυναικών σε έναν κόσμο με αποκλεισμούς και στερεότυπα.

Ένα άγαλμα γυναίκας, αφιέρωμα της Μεγίστης στη Μητέρα των Θεών και στην Αφροδίτη, παρουσιάστηκε τον Μάρτιο. Η γυναίκα είναι ντυμένη με λεπτό χιτώνα ζωσμένο ψηλά, κάτω από το στήθος, ενώ στο αριστερό μπράτσο φορά ένα εντυπωσιακό βραχιόλι και ένα ακόμα στον καρπό, που απολήγει στα δύο άκρα του σε κεφαλή και ουρά  φιδιού. Βαρύτιμα βραχιόλια με ημιπολύτιμους λίθους αποτελούν συχνά το μοναδικό κόσμημα του ημίγυμνου σώματος της Αφροδίτης, της θεάς της ομορφιάς. Τα κοσμήματα αποτελούν το πολυτιμότερο είδος καλλωπισμού όλων των εποχών και το προσφορότερο μέσο ικανοποίησης της γυναικείας φιλαρέσκειας, για αυτό και χαρακτηρίζονται ως «διαχρονικοί φίλοι των γυναικών».

Τον Απρίλιο οι επισκέπτες της ιστοσελίδας αντίκρισαν ένα ελεφάντινο μυκηναϊκό κτένι διακοσμημένο με μεγαλόπρεπες μυθικές σφίγγες, που πιθανόν ανήκε σε κάποια πλούσια δέσποινα, απαραίτητο εργαλείο για τα περίπλοκα χτενίσματα της εποχής. Στη Μυκηναϊκή εποχή, κτένια μαζί με άλλα σκεύη και κοσμήματα από ελεφαντόδοντο, όπως καθρέφτες, πυξίδες και περόνες για τα μαλλιά,  αποτελούσαν ένα μέρος από τα πλούσια προικιά που έφερναν μαζί τους πριγκίπισσες από την Ανατολή. Οι Μυκηναίοι άνδρες ενδιαφέρονταν εξίσου για την καλή τους εμφάνιση και πιθανόν χρησιμοποιούσαν τα μικρότερα ορθογώνια κτένια για την περιποίηση της γενειάδας ή του μουστακιού.

Τον Μάιο παρουσιάστηκε η εντυπωσιακά μοντέρνα στην εμφάνιση χάλκινη τριχολαβίδα, που επινοήθηκε ως εργαλείο καλλωπισμού κατά τους προϊστορικούς χρόνους και με μικρές αλλαγές χρησιμοποιήθηκε σε όλη την αρχαιότητα έως και σήμερα, υπηρέτης της ίδιας ανάγκης.  Η ταπεινή τριχολαβίδα χρησίμευε σε άνδρες και γυναίκες για την αποτρίχωση του προσώπου και του σώματος, σύμφωνα με τα αισθητικά πρότυπα της εποχής.  Αψηφώντας τον πόνο, ο σχηματισμός καλλίγραμμων φρυδιών και ένα σαγηνευτικό βλέμμα αποτέλεσαν διαχρονικά ένα ακόμα γυναικείο όπλο στην αέναη μάχη για την κατάκτηση του έρωτα και της ευτυχίας.

Το πανέμορφο αιγυπτιακό γυάλινο δοχείο για κοχλ κοσμεί τον Ιούνιο. Το κοχλ, μαύρη χρωστική από μόλυβδο για το βάψιμο των ματιών, χρησιμοποιούνταν καθημερινά από τους Αιγυπτίους στη δική τους αναζήτηση της ομορφιάς. Το κοχλ συνδεόταν με τη ζωή, τις τελετουργίες, αλλά και με το θάνατο και φυλασσόταν σε εντυπωσιακά αγγεία που αντέγραφαν φοινικόσχημο κίονα. Με το κοχλ, το βλέμμα γινόταν ελκυστικό και λαμπερό, τα μάτια προστατεύονταν από τις ακτίνες του ηλίου, τη σκόνη, τις μολύνσεις και τα ενοχλητικά έντομα. Ήταν ακόμη και ένα μαγικό φυλακτό, αφού το βαμμένο μάτι αποτελούσε ισχυρό σύμβολο προστασίας, ιερότητας και καλής υγείας.

Τον Ιούλιο μεταφερθήκαμε στις προϊστορικές Κυκλάδες, με μια ομάδα από σκεύη για την προετοιμασία και την εφαρμογή στο σώμα χρωμάτων, κυρίως κόκκινων και γαλάζιων. Σβώλοι χρωστικών ουσιών φυλάσσονταν μέσα σε θαλάσσια όστρεα, γίνονταν σκόνη σε μαρμάρινες φιάλες, μεταφέρονταν μέσα σε μικροσκοπικά πήλινα δοχεία, ή σε κούφια, διακοσμημένα οστά και εφαρμόζονταν στο σώμα. Τα κυκλαδικά ειδώλια σώζουν χρωματιστά σχέδια, συνήθως γεωμετρικά, που ίσως αντανακλούν τη συνήθεια των ανθρώπων να διακοσμούν το σώμα τους με μόνιμο ή προσωρινό τατουάζ, για αισθητικούς ή τελετουργικούς σκοπούς. Φαίνεται ότι τα χρώματα έπαιζαν σπουδαίο ρόλο τόσο στη ζωή όσο και στο θάνατο.

Σε λίγες μέρες ένα νέο αντικείμενο θα πάρει τη θέση του μήνα Αυγούστου και θα δώσει την ευκαιρία στους επισκέπτες της ιστοσελίδας να κάνουν ένα καινούριο μικρό «ταξίδι» στην καθημερινή ζωή της αρχαιότητας.

Την γενική επιμέλεια της ενότητας έχει η Διευθύντρια του ΕΑΜ Μ. Λαγογιάννη. Τα συνοδευτικά κείμενα έχουν γράψει οι αρχαιολόγοι Ε. Κωνσταντινίδη-Συβρίδη, Κ. Κωστάντη, Ε. Οικονόμου, Ν. Παλαιοκρασσά, Ε. Τουρνά, Χ. Τσούλη. Την επιμέλεια της ενότητας στην ιστοσελίδα έχει η Μαρία Κοντάκη. Στο τέλος της παρουσίασης κάθε αντικειμένου ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει μία σύντομη ταινία, την οποία επιμελούνται και σκηνοθετούν αφιλοκερδώς η Αντιγόνη Δαβάκη και ο Παντελής Φραντζής, «δωρίζοντας» στο Μουσείο την καλλιτεχνική τους ματιά, ενώ η πρωτότυπη μουσική που ντύνει τις ταινίες ανήκει στον Δρ Νίκο Ξανθούλη. Οι ολοκληρωμένες μουσικές συνθέσεις για τους έξι πρώτους μήνες του έτους παρουσιάστηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στις 21 Ιουνίου 2015, στην 16η Ευρωπαϊκή Γιορτή της Μουσικής, σε μια εκδήλωση με τίτλο «Η αιώνια αναζήτηση της ομορφιάς».

Κατερίνα Κωστάντη, Δρ Έφη Οικονόμου, Δρ Χρυσάνθη Τσούλη