«Η ομπρέλα, σαν αντικείμενο προστατευτικό είναι οικείο σε όλο τον κόσμο. Όλοι βρίσκουμε προστασία και θαλπωρή κάτω από τον ανάλαφρο θόλο της, καταιγίδες, άγριος ήλιος, τρυφερές συναντήσεις», έχει δηλώσει ο Γιώργος Ζογγολόπολος (1903-2004), ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες γλύπτες, για το κοινό στη χρήση του αντικείμενο, που τον ενέπνευσε ως εικαστικό στοιχείο στο έργο του. Ποιος, όμως, μπορεί να προστατεύσει τις «Ομπρέλες» από την ανθρώπινη ανοησία ή απερισκεψία;

Οι περίφημες «Ομπρέλες» του Ζογγολόπουλου, που κοσμούν την παραλία της Θεσσαλονίκης, αγαπήθηκαν από τους πολίτες όσο κανένα άλλο γλυπτό στην πόλη. Φωτογραφικά στιγμιότυπα μικρών και μεγάλων, σε χορευτικές κινήσεις ως άλλων… Τζιν Κέλι στην ταινία «Singin’ in the Rain», πλημμυρίζουν κάθε εποχή του χρόνου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επαγγελματίες και ερασιτέχνες φωτογράφοι «ανταγωνίζονται» τον εαυτό τους, ανακαλύπτοντας διαρκώς νέες οπτικές γωνίες του έργου, μέσα στο πολύχρωμο και πολύβουο τοπίο της νέας παραλίας. Αυτή είναι η θετική πλευρά, που στέλνει αισιόδοξο μήνυμα για την αξία της τέχνης.

Ο βανδαλισμός του έργου είναι η άλλη, η σκοτεινή πλευρά της πόλης. Μία από τις 40 ομπρέλες του γλυπτού λείπει –άγνωστη η τύχη της– ενώ εμφανής είναι η «κακοποίηση» αρκετών ακόμη. Λουκέτα –«σύμβολα» αγάπης ή… ανωριμότητας–, έχουν τοποθετηθεί από απερίσκεπτους «αναρριχητές» σε διάφορα κομμάτια του έργου, προξενώντας σημαντικές φθορές και βαθουλώματα στις ομπρέλες.

«Άγνωστη η τύχη της χαμένης ομπρέλας»

Το γλυπτό, που ανήκει στον Δήμο Θεσσαλονίκης, είναι κατασκευασμένο από ανοξείδωτο χάλυβα, υλικό ανθεκτικό στις καιρικές συνθήκες. Τοποθετήθηκε αρχικά στο πλακόστρωτο της παραλίας, κοντά στο ξενοδοχείο «Μακεδονία Παλάς» το 1997, έτος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Θεσσαλονίκης, ενώ προηγουμένως είχε κοσμήσει την 46η Μπιενάλε της Βενετίας, για τον εορτασμό των 100 χρόνων του θεσμού. Με την πρόσφατη ανάπλαση της νέας παραλίας, από τους διακεκριμένους αρχιτέκτονες Πρόδρομο Νικηφορίδη και Μπερνάρντ Κουόμο, οι «Ομπρέλες» τοποθετήθηκαν σε καλύτερη θέση, στο ύψος του νέου Δημαρχείου. Δημιουργήθηκε ένα ξεχωριστό σκηνικό για την ανάδειξη του έργου, με ξύλινο δάπεδο και χαμηλά φωτισμένα συντριβάνια. Με την επανατοποθέτηση του έργου αντικαταστάθηκε και μία από τις 40 ομπρέλες, που είχε χαθεί πριν από κάποια χρόνια. Είναι άγνωστο πότε και με ποιον τρόπο οι ομπρέλες έγιναν και πάλι 39…

Το Ίδρυμα Ζογγολόπουλου

«Οι “Ομπρέλες” ανήκουν στον Δήμο Θεσσαλονίκης και συνεπώς η ευθύνη της συντήρησης του έργου. Το Ίδρυμα είναι πρόθυμο να συμβάλει και να βοηθήσει στην αποκατάσταση του έργου, αλλά δεν μπορεί να απαιτήσει από τον Δήμο να παρέμβει», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός διευθυντής του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου, Άγγελος Μωρέτης. «Αναγνωρίζουμε ότι ο Δήμος έχει οικονομικές δυσκολίες, όμως από την άλλη έχει και ευθύνη να φροντίζει τα έργα. Όταν χάλασαν οι “Τρεις Κύκλοι” (σ.σ. έργο του διακεκριμένου γλύπτη από το 1978, που μεταφέρθηκε στον χώρο της νέας παραλίας με χρησιδάνειο από το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου προς τον Δήμο Θεσσαλονίκης) το Ίδρυμα ενημερώθηκε για τον βανδαλισμό από τον αρχιτέκτονα της ανάπλασης της νέας παραλίας κ. Νικηφορίδη, ο οποίος είχε μαζέψει σε μία αποθήκη το κομμάτι που αποκολλήθηκε, για να μη χαθεί», προσθέτει.

Σύμφωνα με τον κ. Μωρέτη, ιδανικά θα μπορούσε να επισκευάσει το έργο ο τεχνίτης Λεωνίδας Γκίκας, ο οποίος κατασκεύασε τις βραβευμένες «Ομπρέλες» του Ζογγολόπουλου που κοσμούν το «Cour d’ Honneur» του κτιρίου του Συμβουλίου των Υπουργών της ΕΕ στις Βρυξέλλες.

Ο τεχνίτης του Ζογγολόπουλου

Για την αποκατάσταση του έργου, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο τεχνίτης του Ζογγολόπουλου, Λεωνίδας Γκίκας, θα πρέπει να αποσπαστεί μία ακόμη από τις ομπρέλες, προκειμένου να κατασκευαστεί αντίγραφό της. «Υπάρχουν άριστοι τεχνίτες και στη Θεσσαλονίκη, που θα μπορούσαν να το κάνουν, μπορεί να επισκευάσει τις ομπρέλες ακόμη και ο δήμος με το προσωπικό που διαθέτει. Είχα πει και στο παρελθόν και ισχύει και τώρα, ότι είμαι πρόθυμος να συνεργαστώ και να καθοδηγήσω, χωρίς καμία αμοιβή, προκειμένου να γίνει σωστά η επισκευή. Αυτό που επιθυμούμε είναι τα έργα του Ζογγολόπουλου να είναι άρτια. Είναι κρίμα αυτό που συμβαίνει», προσθέτει.

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης

Για βανδαλισμούς στην παραλία, που έχουν αποκτήσει τον χαρακτήρα ασύλληπτης παραβατικότητας, κάνει λόγο ο αρμόδιος αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Περιβάλλοντος και Καθαριότητας του Δήμου Θεσσαλονίκης, Θανάσης Παππάς.

«Θα έλθουμε σε επαφή με το Ίδρυμα Ζογγολόπουλου και θα δούμε ποιο είναι το καλύτερο που μπορεί να γίνει με τις Ομπρέλες. Πρόκειται για έργο τέχνης, σίγουρα απαιτείται καθοδήγηση στο τι πρέπει να κάνουμε, για να το κάνουμε σωστά», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, μη αποκλείοντας πάντως και το ενδεχόμενο η ομπρέλα που λείπει να έπεσε «θύμα» των ανέμων και να κατέληξε στη θάλασσα.

Ο αρχιτέκτονας της παραλίας

Την απογοήτευσή του για την «κακοποίηση» των γλυπτών στη Νέα Παραλία και την κακή συντήρηση του έργου συνολικά εκφράζει ο αρχιτέκτονας της βραβευμένης ανάπλασης, Πρόδρομος Νικηφορίδης. Γνωστοποιεί δε, ότι μετά το πρόσφατο γεγονός της απόπειρας αγνώστων, να κόψουν τη μαρμάρινη βάση από το γλυπτό «Το Φεγγάρι στην Ακτή» του Παύλου Βασιλειάδη, έγινε και δεύτερη απόπειρα, αυτή τη φορά να ανοίξουν τα πλάγια τμήματα στο έργο.

«Τα συντριβάνια δεν λειτουργούν, τα γλυπτά κακοποιούνται, ο Δήμος έχει παρατήσει την παραλία και δεν ασχολείται…», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, εξηγώντας ότι «στο θέμα της συντήρησης, όταν πρόκειται για μία περιοχή, όπου συχνάζουν τόσες πολλές χιλιάδες κόσμου, υπάρχει δηλαδή βαριά χρήση, είναι δεδομένο ότι απαιτείται αυξημένη προσοχή».

Εξάλλου, σύμφωνα με τον κ. Νικηφορίδη σε εκκρεμότητα παραμένει εδώ και 2,5 χρόνια η μεταφορά και τοποθέτηση στη νέα παραλία τριών ακόμη γλυπτών, του Μαρκ Χατζηπατέρα, του Μιχάλη Κατζουράκη και του Κώστα Βαρώτσου. Τα πρώτα βρίσκονται ακόμη στην Αθήνα και του Βαρώτσου σε αποθήκη στη Σίνδο.