«Τα έξι χρόνια του Μουσείου της Ακρόπολης συμπίπτουν με έξι χρόνια δοκιμασίας για τον ελληνικό λαό, και νομίζω ότι το σθένος, η νεανικότητα, η εξωστρέφειά του δείχνουν ότι πάμε καλά. Υποφέρουμε, αλλά θα βγούμε ακέραιοι και ίσως πιο δυνατοί», τόνισε ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού, Νίκος Ξυδάκης, αναφερόμενος στα έκτα γενέθλια του Μουσείου της Ακρόπολης, τα οποία γιορτάζονται με μια σημαντική πρωτοβουλία: την παρουσίαση μοναδικών έργων από αρχαιολογικά μουσεία της χώρας, τα οποία για διάφορους λόγους -κυρίως απόστασης και δυσκολίας προσβασιμότητας- δεν είναι γνωστά. Πρώτη επιλογή το Αρχαιολογικό Μουσείο της Σαμοθράκης, ένα από τα σπουδαιότερα λόγω σημασίας ευρημάτων, το οποίο βρίσκεται σε φάση ριζικής ανανέωσης και παραμένει κλειστό, συνεπώς τα 252 αντικείμενα που «ταξίδεψαν» στην πρωτεύουσα δεν θα λείψουν από τους επισκέπτες του.

Η έκθεση, που εγκαινιάστηκε το περασμένο Σάββατο από τον αναπληρωτή υπουργό Πολιτισμού και θα διαρκέσει έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2015, δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συνεργασία των Εφορειών Αρχαιοτήτων Ροδόπης και Έβρου, αλλά και του αρχαιολόγου Δημήτρη Μάτσα, ο οποίος αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας του στο νησί.

Στην έκθεση, με θέμα τα περίφημα Μυστήρια των Μεγάλων Θεών της Σαμοθράκης, οι οποίοι θεωρούνταν ότι προστάτευαν τους μυημένους από τους κινδύνους της θάλασσας, ενώ οι ίδιοι οι μύστες πίστευαν ότι γίνονταν ευσεβέστεροι και πιο δίκαιοι άνθρωποι, παρουσιάζονται ευρήματα από τις ανασκαφές του Ιερού των Μεγάλων Θεών, της Νεκρόπολης του οικισμού και της μινωικής εγκατάστασης στο Μικρό Βουνί, τα οποία για πρώτη φορά βγαίνουν έξω από το νησί. Παράλληλα σε ψηφιακά βίντεο, υπάρχουν αναπαραστάσεις των ιερών κτιρίων και των μυστηριακών τελετουργιών που γίνονταν, καθώς και εικόνες του φυσικού τοπίου σε ταινία-ντοκιμαντέρ του Κώστα Γαβρά, που προβάλλεται για πρώτη φορά.

Προσεγγίζοντας τη θεότητα μέσα από τα Μυστήρια

«Τα Μυστήρια στην αρχαιότητα είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο ιδιαίτερης σημασίας, το οποίο δεν το αγγίζουμε συνήθως. Τα μυστήρια δεν ήταν μια ξεχωριστή θρησκεία, ήταν ένα άλλο είδος προσέγγισης προς τη θεότητα. Υπήρχε δηλαδή η επίσημη κρατική λατρεία, η οποία ήταν δημόσια, αλλά παράλληλα λειτουργούσαν και οι μυστηριακές λατρείες, βασικό χαρακτηριστικό των οποίων ήταν η σιωπή. Όποιος δηλαδή περνούσε το στάδιο της μύησης δεν του επιτρεπόταν να αποκαλύπτει τίποτα από τις τελετουργίες και από αυτά που έβλεπε. Έχουμε περιπτώσεις ανθρώπων που αθέτησαν τον λόγο τους και οι ποινές ήταν βαρύτατες. Έτσι και οι πληροφορίες που έχουμε για τα μυστήρια δεν είναι πολλές», σύμφωνα με τον διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή.

Τα μυστήρια της Σαμοθράκης είχαν ιδιαίτερη διάδοση όχι μόνο στο νησί και στο Αιγαίο, αλλά και στη Μεσόγειο. «Είναι χαρακτηριστικό ότι στα ελληνιστικά χρόνια δεν υπήρχε βασίλειο που δεν αφιέρωσε κάτι πολύ σημαντικό στη Σαμοθράκη. Τα μυστήρια αυτά είχαν ανταπόκριση στα υψηλά στρώματα της κοινωνίας, ωστόσο από τις επιγραφές προκύπτει ότι και δούλοι μπορούσαν να είναι μυημένοι, κάτι παράξενο και δύσκολο να το συλλάβει κανείς», σημείωσε ο κ. Παντερμαλής.

Ένα ακόμη ενδιαφέρον θέμα της αρχαίας μυστηριακής λατρείας είναι και ο απόηχός της, καθώς πρόκειται για λατρεία που ουσιαστικά προοιώνισε τις σύγχρονες θρησκείες, όπως ο Χριστιανισμός. Αυτό εξάλλου αποδεικνύουν και τα λιγοστά που γνωρίζουμε από τους αρχαίους συγγραφείς, τα κείμενα των οποίων μιλούν για νηστείες, εξομολογήσεις, κοινά γεύματα, αλλά και καθάρσεις στα μυστήρια. «Όλη αυτή η αγνότητα και η μυστικότητα που απαιτούνταν από τα μυστήρια και κατόπιν η αποκάλυψη που γινόταν στους μυημένους ειδικά στο στάδιο της εποπτείας (σ.σ. η λατρεία είχε δύο στάδια, τη μύηση και την εποπτεία), δείχνουν πως μολονότι οι αρχαίοι ζούσαν στο πλαίσιο της ειδωλολατρίας, στην πραγματικότητα υπήρχε και μια τάση μυστηριακή και υπερβατική, η οποία στο τέλος υπερίσχυσε και είναι αυτή που δεσπόζει», επισήμανε ο καθηγητής.

Η έκθεση παρουσιάζεται στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του μουσείου και οργανώνεται με βάση δύο κυκλικές κατασκευές του ιερού. Η πρώτη είναι ο θεατρικός κύκλος με αναβαθμούς για όρθιους θεατές, βωμό στο κέντρο και βάθρα αγαλμάτων στην περιφέρεια, από τα οποία σώθηκαν πολλές χάλκινες βλεφαρίδες. Εκεί βρέθηκε το χρυσό λιονταράκι περσικής προέλευσης που κοσμούσε κάποιο ρούχο ή αντικείμενο. Το δεύτερο κυκλικό κτίριο που παίζει καταλυτικό ρόλο στη σκηνοθεσία της έκθεσης, είναι η Θόλος της βασίλισσας Αρσινόης Β΄, που την αφιέρωσε στους Μεγάλους Θεούς, μεταξύ 288 και 270 π.Χ. Η κατασκευή έχει προθήκες που υποδέχονται το μεγαλύτερο αριθμό των εκθεμάτων.

Μουσείο Ακρόπολης: έξι χρόνια λειτουργίας

Με αφορμή τα γενέθλια του Μουσείου Ακρόπολης, ο κ. Παντερμαλής δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στην πορεία του Μουσείου την περασμένη χρονιά, που παρά την κρίση πήγε πολύ καλά. Μεταξύ άλλων, το μουσείο κατάφερε:

– Οι επισκέπτες του να αυξηθούν κατά 300.000 σε σχέση με το 2013-2014, ενώ ο συνολικός αριθμός τους από το άνοιγμα του μουσείου είναι περίπου 8.200.000.

– Να αναβαθμίσει την παρουσία των εκθεμάτων με τεχνικές βελτίωσης, προσθήκες νέων έργων, αλλαγές στο στήσιμο των αγαλμάτων και συντήρηση γνωστών αριστουργημάτων.

– Να αποκαταστήσει ψηφιακά τη δυτική ζωφόρο του Παρθενώνα, κάνοντας χρήση κινούμενου φωτισμού, προσθέτοντας χρώμα και συμπληρώνοντας τα χαμένα σήμερα χάλκινα χαλινάρια των αλόγων και τα όπλα των ιππέων.

– Να είναι έτοιμο (αναμένοντας την απαιτούμενη χρηματοδότηση) ως προς τη σύνταξη προκαταρκτικής μελέτης για τη διαμόρφωση της ανασκαφής που εκτείνεται στη βάση του Μουσείου σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο και την έκθεση των κινητών ευρημάτων της.

– Να παράσχει σχολικά προγράμματα σε περισσότερα από 170.000 παιδιά από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τα οποία παρακολούθησαν εκπαιδευτικά προγράμματα και 1.123 τρισδιάστατες προβολές για την Ακρόπολη.

– Να συμμετάσχει σε περιοδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως «Οι Έλληνες. Από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο», που παρουσιάζεται με επιτυχία στον Καναδά και θα συνεχίσει στις ΗΠΑ.