Ένα ακόμα επεισόδιο στο… «σίριαλ» της τύχης της Δημοτικής Αγοράς Χαλκίδας εκτυλίχθηκε την περασμένη Πέμπτη, με τη συνεδρίαση του κοινού οργάνου Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου-Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, που κλήθηκε να επανεξετάσει κατά πόσο το κτιριακό συγκρότημα είναι μνημείο ή όχι.

Μόλις εννιά μήνες μετά την προηγούμενη γνωμοδότηση του κοινού οργάνου για χαρακτηρισμό του συνόλου της Αγοράς ως μνημείου, λόγω της ιδιαίτερης ιστορικής, πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής αξίας του, το θέμα επανεξετάστηκε από τα μέλη του οργάνου, έπειτα από απόφαση του υπουργού Πολιτισμού να μην υπογράψει την προηγούμενη απόφαση, λόγω οριακής πλειοψηφίας της γνωμοδότησης (είχαν συγκεντρωθεί εννέα ψήφοι υπέρ του χαρακτηρισμού έναντι οκτώ κατά).

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που η απόφαση για τον χαρακτηρισμό ή μη του συγκεκριμένου κτιριακού συγκροτήματος αμφισβητείται. Το 1990 το ΚΣΝΜ τάχθηκε υπέρ του μη χαρακτηρισμού, την επανεξέταση του οποίου ζήτησε η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Αττικής το 2005, λόγω των νέων κριτηρίων που έθετε ο νόμος του 2002. Έναν χρόνο μετά το ΚΣΝΜ εκτίμησε τη σπουδαιότητα του κτιριακού συγκροτήματος και το χαρακτήρισε ως μνημείο. Αίτηση ακύρωσης της απόφασης κατέθεσε στο Συμβούλιο της Επικρατείας ο δήμος Χαλκιδέων για τυπικούς λόγους, η οποία έγινε δεκτή το 2013 και το θέμα επανεξετάστηκε τον Μάρτιο του 2014.

Κατά την τέταρτη (την περασμένη Πέμπτη) συζήτηση του θέματος, η εισήγηση της Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού προσπάθησε να συγκεράσει τις δύο διαφορετικές τάσεις, του χαρακτηρισμού ή μη, και κατέληξε στην πρόταση του χαρακτηρισμού ως μνημείου της εμβληματικής κύριας όψης, που αποτελεί έργο του φημισμένου αρχιτέκτονα Σόλωνα Κυδωνιάτη, και της διατήρησης του περιγράμματος και του όγκου των υπόλοιπων τμημάτων με ταυτόχρονα διατήρηση των αυθεντικών μορφολογικών και αρχιτεκτονικών στοιχείων, όπου αυτά υπάρχουν.

Η εισήγηση, που τελικά προκρίθηκε (12 από τα 20 μέλη ψήφισαν υπέρ της εισήγησης) στηρίχθηκε σε δύο δεδομένα: το γεγονός ότι η πόλη της Χαλκίδας είναι κηρυγμένος ιστορικός τόπος, οπότε στο πλαίσιο αυτό προστατεύεται όλο το κτιριακό συγκρότημα, αλλά και το γεγονός ότι οι σημαντικές φθορές που εμφανίζει το κτίσμα θα οδηγήσουν σε ανακατασκευή, για την οποία θα πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων. Σημειώνεται ότι υπέρ του μερικού χαρακτηρισμού είχε ταχθεί κατά πλειοψηφία στην πρόσφατη συνεδρίασή του και το δημοτικό συμβούλιο Χαλκιδέων.

«Από το αρχικό κτίριο σώζονται ελάχιστα τμήματα, ενώ και η τεκμηρίωση για το κτίριο είναι περιορισμένη, οπότε η επιστροφή στην αυθεντικότητα της ύλης δεν είναι εφικτή. Η εισήγηση δίνει ελευθερία τέτοια, ώστε οι κινήσεις που θα γίνουν να προσθέσουν και τη φάση της εποχής μας με ταυτόχρονη διατήρηση και των αυθεντικών στοιχείων», εξήγησε ο καθηγητής του ΕΜΠ και μέλος του ΚΣΝΜ Παναγιώτης Τουρνικιώτης.

«Η Χαλκίδα είναι κηρυγμένος ιστορικός τόπος, άρα οποιαδήποτε μελέτη θα περάσει από το Συμβούλιο. Εκτιμώ επίσης ότι μια μελέτη που θα βγει από αρχιτεκτονικό διαγωνισμό θα αποδώσει τη σημερινή φιλοσοφία της λειτουργίας της Αγοράς, γιατί δεν θέλουμε ούτε να μουσειοποιηθεί ούτε να απαξιωθεί η Αγορά, όπως απαξιώθηκε μέχρι σήμερα», επισήμανε η γενική διευθύντρια του ΥΠΠΟΤ και μέλος των δύο συμβουλίων, Ευγενία Γατοπούλου.

Από την άλλη πλευρά υπέρ της διατήρησης του συνόλου του συγκροτήματος τάχθηκαν έξι μέλη του Συμβουλίου. «Από τη στιγμή που έχουμε ένα κτίσμα του τέλους του 19ου αιώνα σε πολύ καλή κατάσταση και εισηγούμαστε να μη διατηρηθεί το κτίσμα, και αυτό που θα γίνει στη θέση του να έχει τον ίδιο όγκο και περίγραμμα, δεν καταλαβαίνω γιατί να μη διατηρήσουμε το υπάρχον», τόνισε η καθηγήτρια του ΕΜΠ και μέλος του ΚΣΝΜ, Ελισάβετ Βιντζηλαίου. «Η Χαλκίδα έχει ανάγκη από τα υπάρχοντα κτίρια, όχι από νέα», πρόσθεσε η καθηγήτρια του ΕΜΠ, μέλος του ΚΣΝΜ, Ελευθερία Τσακανίκα. Ο ακαδημαϊκός και μέλος του ΚΑΣ, Μιχάλης Τιβέριος, παρατήρησε ότι από τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις του κοινού οργάνου υπέρ του χαρακτηρισμού του συνόλου του συγκροτήματος ως μνημείου δεν προέκυψε τίποτα καινούριο που να χρειάζεται να αλλάξει τις προηγούμενες αποφάσεις, γι’ αυτό και τάχθηκε υπέρ των προηγούμενων αποφάσεων.

«Το νέο στοιχεία είναι μια τρομακτική φθορά που έχει υποστεί το κτίριο από το 2005 και ακόμα περισσότερο από το 2001. Στη δική μου λογική αυτό δείχνει ότι η Αγορά δεν πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου 3028 διότι στην πραγματικότητα ό,τι γίνει θα είναι ανακατασκευή», απάντησε η γενική γραμματέας του ΥΠΠΟΤ, Λίνα Μενδώνη.

Τέλος, δύο ψήφους συγκέντρωσε η πρόταση του επίτιμου διευθυντή του ΥΠΠΟΤ και μέλους του ΚΣΝΜ, Ιορδάνη Δημακόπουλου, για ακριβή προσδιορισμό των τμημάτων του συγκροτήματος που πρέπει να διατηρηθούν. Υπέρ της ίδιας άποψης τάχθηκε και η γενική γραμματέας του ΥΠΠΟΤ, Λίνα Μενδώνη.

Στην αίθουσα βρέθηκαν για ακόμα μια φορά εκπρόσωποι πολλών φορέων, πολιτικών και τοπικών οργανώσεων, προκειμένου να υποστηρίξουν τη μία ή την άλλη άποψη. Υπέρ της συνολικής κήρυξης τάχθηκαν, επίσης, οι καθηγητές της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, Ελένη Πορτάλιου, Γιώργος Σαρηγιάννης, Νίκος Μπελαβίλας και Σταύρος Σταυρίδης, μέλη της διοικούσας επιτροπής του ΤΕΕ Εύβοιας, εκπρόσωποι του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Εύβοιας και οι επικεφαλής των παρατάξεων της αντιπολίτευσης του δήμου Χαλκιδέων.

Επίσης, μέλη της Ομάδας Πρωτοβουλίας Πολιτών της Χαλκίδας για τη Διάσωση και Επαναλειτουργία της Δημοτικής Αγοράς, η εκπρόσωπος των οποίων Κάλλια Χατζηγιάννη κατέθεσε στο Συμβούλιο 3.500 υπογραφές πολιτών για τη διάσωση του μνημείου, ενώ αίσθηση προκάλεσε καταγγελία που έκανε για «κύμα βανδαλισμών από ανθρώπους, οι οποίοι καταστρέφουν στοιχεία του κτιρίου και αφαιρούν τμήματα της Αγοράς».

Εξάλλου, ψήφισμα- έκκληση προς τα μέλη του κοινού οργάνου να γνωμοδοτήσουν υπέρ του χαρακτηρισμού «δίνοντας έτσι την ευκαιρία στο πολύπαθο μνημείο να σωθεί και να αναδειχθεί, καθώς επίσης στην πόλη της Χαλκίδας να διατηρήσει την αρχιτεκτονική της κληρονομιά και την ιστορική της ταυτότητα» απέστειλαν το ελληνικό τμήμα του ICOMOS, το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας, η Εταιρεία Συμβούλων Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και η «MONUMENTA».

Από την άλλη πλευρά, ο δήμαρχος Χαλκιδέων, Χρήστος Παγώνης χαρακτήρισε το συγκρότημα της Αγοράς «σημείο-κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και χώρο όπου αναπτύσσεται παραβατικότητα». «Κάναμε προσπάθεια να την καθαρίσουμε, να την περιφράξουμε, να απομακρύνουμε τους παραβατικούς και τους άστεγους. Ωστόσο δεν τα καταφέραμε, γιατί μπαίνουν και πάλι μέσα. Οι περίοικοι είναι αγανακτισμένοι και η περιοχή απαξιωμένη», είπε και δεσμεύτηκε ότι η παρούσα δημοτική αρχή θα εφαρμόσει οποιαδήποτε απόφαση παρθεί από το υπουργείο Πολιτισμού.

Κατά της κήρυξης του συνόλου του μνημείου τάχθηκαν, επίσης, ο εκπρόσωπος της Ομοσπονδίας Επαγγελματοβιοτεχνών και Εμπόρων, Θανάσης Ηλίας, και ο αντιπρόεδρος του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Εύβοιας, Ιωάννης Σταθόπουλος.

Σημειώνεται ότι εκτός από το χαρακτηρισμό ως μνημείου της μετωπικής πτέρυγας της Αγοράς και της διατήρησης τού περιγράμματος και του όγκου των υπολοίπων τμημάτων, η τελική γνωμοδότηση καθορίζει και τις χρήσεις του μνημείου ως πολιτιστικές, ψυχαγωγικές, εμπορικές και εστίασης, προκειμένου να είναι εναρμονισμένες με την καταγραφή της Αγοράς στη συλλογική μνήμη.