Την έκθεση «Θεόδωρος Ράλλης: Με το Βλέμμα στην Ανατολή» εγκαινίασε χθες το Μουσείο Μπενάκη στους χώρους του Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης. Η έκθεση, που θα διαρκέσει έως τις 22 Φεβρουαρίου 2015, είναι αφιερωμένη στο έργο του σημαντικού Έλληνα ζωγράφου και πραγματοποιείται με αφορμή τον εορτασμό των 10 χρόνων λειτουργίας του Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης, ενώ συγχρόνως αποτελεί την πρώτη παγκόσμια παρουσίαση του έργου του Θεόδωρου Ράλλη μετά το θάνατό του, το 1909.

Η έκθεση φιλοδοξεί να αναδείξει το έργο του μέσα από επιλεγμένα έργα, εξερευνώντας το «βλέμμα» της Δύσης προς την «άλλη» Ανατολή. Τα έργα προέρχονται από τη συλλογή της Alpha Bank, από δημόσιες συλλογές (Εθνική Πινακοθήκη Μουσείο Αλέξανδρου-Σούτζου, Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών – Ίδρυμα Βούρου Ευταξία και Διεύθυνση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟ), καθώς και από ιδιωτικές συλλογές. Ορισμένα από αυτά, μάλιστα, παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ευρύτερο κοινό, όπως τα «Γητεύτρα πυθώνων» (ιδιωτική συλλογή, Αθήνα), «Η ευνοούμενη του σουλτάνου» (ιδιωτική συλλογή, Λονδίνο) και «Η Νασλή» (ιδιωτική συλλογή, Αθήνα).

 Ο κυριότερος εκπρόσωπος του Οριενταλισμού στην Ελλάδα

Ο Θεόδωρος Ράλλης, με καταγωγή από τη Χίο και γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη, έζησε το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του στη Γαλλία. Εκεί διαμορφώθηκε το έργο του μέσα στο ευρωπαϊκό ρεύμα του Οριενταλισμού και σύμφωνα με την ακαδημαϊκή τεχνική της γαλλικής σχολής. Στη συνέχεια αναδείχθηκε ως ο κυριότερος εκπρόσωπος του Οριενταλισμού στην Ελλάδα και συνέβαλε στην δημιουργία της νεότερης καλλιτεχνικής παράδοσης της χώρας.

Το έργο του είναι εμπνευσμένο από την Ελλάδα και τη Μέση Ανατολή και αντανακλά τη σχέση των δύο κόσμων μέσα από το πρίσμα της γαλλικής σχολής του 19ου αιώνα.

Το ιδιαίτερο στοιχείο της τέχνης του έγκειται στην απόδοση μιας βιωμένης Ανατολής και ως εκ τούτου οικείας και κατανοητής. Οι μορφές στα έργα του παρουσιάζονται στις ανθρώπινες διαστάσεις τους, ενώ το βλέμμα του καλλιτέχνη παρατηρεί με οικειότητα, κατανόηση και συμπάθεια τη ζωή τους. Ο ζωγράφος χρησιμοποίησε ένα ακαδημαϊκό ιδίωμα, που μαζί με το υλικό των συμβόλων του και τη θεατρική χειρονομία, δημιούργησαν τον μύθο της δικής του Ανατολής, αυτής που οραματίστηκε, έζησε και αγάπησε.

Οι ενότητες της έκθεσης

Η έκθεση χωρίζεται σε τρεις βασικές ενότητες:

Η πρώτη ενότητα αποτελεί την  εισαγωγική ενότητα της έκθεσης και επιχειρεί μια γνωριμία με τη ζωή του καλλιτέχνη. Θα εκτεθούν αυτοπροσωπογραφίες του, σπουδές, επιστολές αλλά και φωτογραφίες από τα εργαστήριά του στο Παρίσι και στο Κάιρο. Επίσης, θα εκτεθούν σχέδια από την εικονογράφηση βιβλίων, ένας τόμο από το αρχείο του, το ημερολόγιό του από το ταξίδι του στο Άγιο Όρος και αποσπάσματα από την αρθρογραφία του στον τύπο της εποχής.

Η δεύτερη ενότητα με τίτλο «Το Χαρέμι και το Λουτρό» περιλαμβάνει έργα όπου ο καλλιτέχνης αποδίδει το χαρέμι ως στερεοτυπικό τόπο γοητείας και ερωτισμού επιλέγοντας να απεικονίσει τη γυναίκα στο εσωτερικό δωματίων, πάνω σε ντιβάνια, περιτριγυρισμένη από μεγάλα μαξιλάρια και βαρύτιμα υφάσματα, καθώς και καλλωπιστικά φυτά, ναργιλέδες και ντέφια. Παράλληλα όμως αποδίδει στη γυναίκα, εκτός από τον ρόλο της οδαλίσκης, πρόσθετους ρόλους οι οποίοι προβάλλουν έναν χώρο οικείο και καθημερινό που αντιστοιχεί περισσότερο στην πραγματικότητα.

Στα έργα του καλλιτέχνη το λουτρό αποτελεί ένα χώρο φανταστικό, στον οποίο το ιδιωτικό στοιχείο και η σωματική οικειότητα είναι τα κυρίαρχα γνωρίσματα. Ο Ράλλης, μέσα από αλλεπάλληλες παραλλαγές, εστιάζει στο γυμνό σώμα και στο πρόσωπο προσδίδοντάς τους έτσι ένα ιδεαλιστικό ύφος.

Η τρίτη ενότητα με τίτλο «Η πίστη στην Ανατολή» περιλαμβάνει έργα που σχετίζονται με τις μονοθεϊστικές θρησκείες της Ανατολής.  Απεικονίζουν ιερούς τόπους, σκηνές λατρείας και εσωτερικά ναών και τζαμιών. Στα έργα αυτά η μυσταγωγική ατμόσφαιρα τονίζεται από την ιδιαίτερη χρήση του φωτός. Η παρουσία του ανθρώπου στους χώρους αυτούς ποικίλλει, ενώ στα έργα όπου εικονίζονται τζαμιά η παρουσία των μορφών είναι σπάνια.

Την επιμέλεια της έκθεσης έχει η δρ Μίρκα Παλιούρα, ιστορικός τέχνης, ενώ υπεύθυνος για τον σχεδιασμό και τη γραφιστική επιμέλεια είναι ο Σταμάτης Ζάννος.

Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσος ομότιτλος κατάλογος (ελληνικά/αγγλικά), έκδοση του Μουσείου Μπενάκη, σε κείμενα και επιμέλεια της δρος Μίρκας Παλιούρα. Την έκδοση χαιρετίζει η Μίνα Μωραΐτου, Επιμελήτρια της Ισλαμικής Συλλογής του Μουσείου Μπενάκη, και προλογίζει η Κατερίνα Κοσκινά, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου.

Πού και πότε

Μουσείο Μπενάκη – Ισλαμικής Τέχνης, Ασωμάτων 22 και Διπύλου 12, Τηλ. 210 3251311. Ωράριο λειτουργίας: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή: 9.00-17.00, Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη: Κλειστά.

Διάρκεια έκθεσης: 11 Δεκεμβρίου 2014 – 22 Φεβρουαρίου 2015.