«Η Αθήνα χιλιετίες τώρα κατοικείται στο ίδιο σημείο, με επάλληλα στρώματα να συνθέτουν το πολιτιστικό της τοπίο. Στην ουσία, αναφέρω τη συμβολή που έχει ο Πολιτισμός στο Ρυμοτομικό Σχέδιο της Αθήνας 2021, το οποίο έχει παρουσιάσει το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και έχει πάρει τη μορφή νόμου. Ταυτόχρονα, μου δίνεται η ευκαιρία να μιλήσω και για τα έργα τα οποία υλοποιούμε σήμερα στην Αθήνα», δήλωσε στο ΑΠΕ- ΜΠΕ η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, αναφερόμενη στην ομιλία που έδωσε στον χώρο «Έβδομος», στην πλατεία Συντάγματος, με τίτλο «Μνήμη και πολιτιστικό τοπίο της Αθήνας».

«Η πόλη και η ευρύτερη περιοχή της Αθήνας αποτελούν χωρίς αμφιβολία ένα από τα πλέον σύνθετα και πλούσια αστικά πολιτιστικά τοπία παγκοσμίως. Ένα πραγματικό παλίμψηστο χιλιετηρίδων ανθρώπινης ζωής, δράσης και δημιουργίας. Η Αθήνα ζει και αναπτύσσεται αιώνες τώρα στην ίδια θέση, όπου παρά την τεράστια αλλοίωση και την ατίμωση που έχει υποστεί, το τοπίο της διατηρεί ακόμη το αρχικό φως, το χρώμα, τη διαύγεια. Το κέντρο της έκτασης που καταλαμβάνει ο σύγχρονος Δήμος Αθηναίων συμπίπτει με τον ιστορικό πυρήνα της πόλης και διατηρεί ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας και κατοίκησης 4.000 χρόνων», ανέφερε μεταξύ άλλων η κα Μενδώνη στην ομιλία της, τονίζοντας ως «αδιαμφισβήτητο τεκμήριο» για τα παραπάνω «τα κατάλοιπα της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής των Αθηνών από την προϊστορία μέχρι και τους αιώνες της οθωμανικής κατάκτησης, τα οποία αναδύονται σταδιακά και καθημερινά μέσα από τα δεκάδες στρέμματα γης που ανασκάπτονται αδιαλείπτως, από τα μέσα περίπου του 20ού αιώνα».

Κι ενώ η μακραίωνη ιστορία της Αθήνας αποτυπώνεται στο τοπίο της με ανεξίτηλα σημάδια όλων των εποχών, και όχι μόνο της κλασικής αρχαιότητας, οι παρεμβάσεις που έγιναν κατά τον μετασχηματισμό της –τις δεκαετίες κυρίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο– από μια μικρή πόλη, που σχεδιάστηκε για μερικές δεκάδες χιλιάδες κατοίκους, σε μια αστική μητρόπολη 4,5 εκατομμυρίων, δεν έγιναν με τον καλύτερο τρόπο. «Ο μετασχηματισμός αυτός συντελέστηκε, δυστυχώς για πολλούς και ποικίλους ιστορικούς λόγους, κατά κύριο λόγο άναρχα, γραμμικά και απρογραμμάτιστα, οδηγώντας σε μια υπέρμετρη επιβάρυνση του αττικού τοπίου σε οικοδομικό, πολεοδομικό, και κατ’ επέκταση σε κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο», υποστήριξε στην ομιλία της η κα Μενδώνη. Όσο για τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος, αρχαία και νεότερα, τόνισε ότι «η ένταξη και ενσωμάτωσή τους στο μεταβαλλόμενο τοπίο και τον αναπτυσσόμενο αστικό ιστό συντελέστηκε, σε ένα μεγάλο βαθμό κατά τέτοιο τρόπο ώστε τα επάλληλα στρώματα ιστορικού χρόνου να εφάπτονται, να συνυπάρχουν και να διαδέχονται άλληλα, χωρίς το ένα να λαμβάνει αναγκαστικά υπόψη του το άλλο», συχνά δίνοντας την αίσθηση μιας «”παράλληλης πόλης”, μιας παράλληλης εποχής και ζωής στον αυτό χώρο».

Τι μπορεί λοιπόν να γίνει; Παρεμβάσεις με όραμα, που θα εδράζονται σε στέρεο και σαφές θεωρητικό και επιστημονικό υπόβαθρο, θα είναι ενταγμένες σε μια συγκεκριμένη στρατηγική και σε ένα δομημένο προγραμματισμό, που θα σέβονται τις διεθνώς αποδεκτές αρχές και συμβάσεις, το εθνικό θεσμικό πλαίσιο, «πρωτίστως, όμως, τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες αυτού του ίδιου του τοπίου και της ανθρώπινης κοινότητας που ζει σε αυτό και του προσδίδει την πολιτισμική του διάσταση», είπε χαρακτηριστικά.

Τόνισε, δε, ότι η Πολιτεία επιχειρεί –με την ενεργό και καθοριστική συμβολή του υπουργείου Πολιτισμού– να συστηματοποιήσει, να κωδικοποιήσει και να θέσει συντονισμένα σε εφαρμογή ένα νέο στρατηγικό πλάνο. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται η συστηματική καταγραφή, μελέτη και κήρυξη όλων των ακινήτων μνημείων της Αττικής, το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο, η αναστήλωση, ανάδειξη και διασύνδεση των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας και της Αττικής, ενώ δεν παρέλειψε να σημειώσει την αξιοποίηση των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων που παρέχουν τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα και Πλαίσια Στήριξης, την οποία, όπως είπε, «σκοπεύουμε να τη συνεχίσουμε και να την επεκτείνουμε ακόμη περισσότερο στο μέλλον».

Συγκεκριμένα, έχουν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ 2007-2013, με προϋπολογισμό που ξεπερνά τα 120 εκατ. ευρώ και εκπονούνται, τα έργα της συντήρησης και αναστήλωσης των μνημείων της Ακρόπολης, συμπεριλαμβανομένων αυτών της Βόρειας και της Νότιας Κλιτύος, όπως του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού, της Στοάς του Ευμένους, του Ασκληπιείου, του Διονυσιακού Θεάτρου και της Κλεψύδρας, αλλά και του Λυκείου του Αριστοτέλους, των εμβληματικών μνημείων της Ρωμαϊκής Αγοράς, του Ρολογιού του Κυρρήστου και του Φετιγιέ Τζαμί, η αποκατάσταση του μεγάλου περιβόλου και του καθολικού της Ι. Μονής Δαφνίου, οι παρεμβάσεις στον περιβάλλοντα χώρο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, η στερέωση και αποκατάσταση του Αγίου Κωνσταντίνου στην Ομόνοια, απέναντι από το Εθνικό Θέατρο, της Χρυσοσπηλιώτισσας, της Μεταμόρφωσης Σωτήρος Κοττάκη, της Μητρόπολης Αθηνών και του Αγίου Διονυσίου Καθολικών, η στερέωση-αποκατάσταση και αλλαγή χρήσης του διατηρητέου Μεγάρου Τσίλλερ-Λοβέρδου, η αποκατάσταση ενός οικοδομικού τετραγώνου, οριζομένου από τις οδούς Αδριανού-Άρεως-Κλάδου και Βρυσακίου, ανάμεσα στην Αρχαία και τη Ρωμαϊκή Αγορά, το οποίο περιλαμβάνει 18 ακίνητα ιδιοκτησίας του ΥΠΠΟΑ, για την εγκατάσταση του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, η δημιουργία μουσειακών αποθηκών και η ενοποίηση τμημάτων του αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος, η αποκατάσταση του διατηρητέου κτιρίου “Acropole Palace” για τη φιλοξενία πολιτιστικών γεγονότων, η αποκατάσταση του διατηρητέου κτιρίου Rex-Εθνικού Θεάτρου, η ολοκλήρωση του κτιριακού συγκροτήματος Εθνικής Πινακοθήκης Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου, η ολοκλήρωση του Πολιτιστικού Κέντρου Μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς, η μελέτη, η κατασκευή και ο εξοπλισμός Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, το Μουσείο Παιδικού Παιχνιδιού Κουλούρα.

Παράλληλα υλοποιείται από την Πολιτεία, αλλά και με τη συνδρομή χορηγών και φορέων ένα εκτεταμένο πρόγραμμα δημιουργίας σημαντικών πολιτιστικών υποδομών, όπως η Εθνική Λυρική Σκηνή και η Εθνική Βιβλιοθήκη και στο Κέντρο Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος» στον Φαληρικό Όρμο, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Φιξ, το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών στην Ακαδημία Πλάτωνος, η Πολιτιστική Ακτή στον Πειραιά με το μουσείο των Εναλίων Αρχαιοτήτων, το θεματικό μουσείο για τον Πειραιά, ως διαχρονικό λιμάνι της Αθήνας, και το Μουσείο Μετανάστευσης, καθώς και η επέκταση της Εθνικής Γλυπτοθήκης στα υφιστάμενα κτίρια του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή/Ιλισίων, το Μουσείο Σιδηροδρόμων και το Μητροπολιτικό Πάρκο του Ελληνικού.

Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 2ου Κύκλου Διαλέξεων για την αρχιτεκτονική και την πόλη που διοργανώνει η αρχιτεκτονική εταιρεία CFCOMPANY.