M.H. Abrams, Τι είναι μια ανθρωπιστική κριτική;, μτφρ.-επίμετρο: Άρης Μπερλής, έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2014, 97 σελ.
ISBN 978-960-250-603-5
Το δοκίμιο Τι είναι μια ανθρωπιστική κριτική; είναι η εναρκτήρια ομιλία του Έιμπραμς στο συμπόσιο με τίτλο «The Emperor Redressed: Critiquing Critical Theory» («Ο αυτοκράτορας ντυμένος ξανά: Κριτική της κριτικής θεωρίας»), που έγινε το 1992 στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα. Στο συμπόσιο έλαβαν μέρος διακεκριμένοι κριτικοί της λογοτεχνίας, φιλόσοφοι και μελετητές, όπως ο Τζων Σέαρλ, ο Ιχάμπ Χασάν, ο Ντέβιντ Λέμαν, ο Ρίτσαρντ Λέβιν κ.ά. Θέμα (και προφανής στόχος) του συμποσίου ήταν ο «ενδελεχής έλεγχος» των μεταστρουκτουραλιστικών, ριζοσπαστικών θεωριών, μεταξύ των οποίων εξέχουσα θέση κατέχει η αποδόμηση. Ο τόνος πολλών εισηγήσεων ήταν μαχητικός, ειρωνικός ή και σαρκαστικός. Αλλά ο Έιμπραμς, διδακτικός και μεθοδικός πάντα, αφού θυμίσει ότι «κριτική δεν σημαίνει πολεμική», αναλαμβάνει να αναλύσει βασικές θέσεις των μεταστρουκτουραλιστικών θεωριών, ιδέες και πρακτικές, και να δείξει τόσο τις εσωτερικές τους αντιφάσεις όσο και τις συνέπειές τους.
Θα εξετάσει ορισμένες κριτικές θεωρίες «εκ των έσω», θα δει «ποια στοιχεία και ποιοι παράγοντες τις έχουν κάνει να φαίνονται όχι μόνον αξιόπιστες αλλά και πειστικές σε ανθρώπους νοήμονες», και θα δείξει «ποιες ενδιαφέρουσες συλλήψεις υπάρχουν σε αυτές τις θεωρίες, τις οποίες όσοι από μας έχουμε διαφορετική στάση ως κριτικοί καλό θα ήταν να προσέξουμε». Θα δείξει επίσης γιατί «οι σύγχρονες θεωρίες, όταν εφαρμόζονται στη λογοτεχνική κριτική», είναι «ανεπαρκείς για τα λογοτεχνικά κείμενα τα οποία αναλαμβάνουν να ερμηνεύσουν και συχνά παραμορφωτικές στους τρόπους ανάγνωσης που χρησιμοποιούν και προτείνουν»…
Ένα μεγάλο μέρος του δοκιμίου καλύπτει η περιγραφή του αντιανθρωπισμού των στρουκτουραλιστικών και των μεταστρουκτουραλιστικών θεωριών (Κλωντ Λεβί-Στρως, Ρολάν Μπαρτ, Μισέλ Φουκώ, Ζακ Ντεριντά, Πωλ ντε Μαν), της αμφισβήτησης θεμελιωδών εννοιών και αναφορών της παραδοσιακής σκέψης και κριτικής, όπως «άνθρωπος», «ανθρώπινος», «το υποκείμενο», «υποκειμενικότητα», «το πρόσωπο», «το εγώ». Για αυτούς τους θεωρητικούς οι άνθρωποι –ο συγγραφέας, ο αναγνώστης– δεν υπάρχουν ως υποκείμενα, είναι –όπως και το λογοτεχνικό έργο– «λειτουργίες» ή «αποτελέσματα» της γλώσσας.
(Απόσπασμα από το επίμετρο του μεταφραστή).
Ο Μέγερ Έιμπραμς γεννήθηκε το 1912 (είναι σήμερα 102 ετών) και σπούδασε στο Χάρβαρντ και στο Καίμπριτζ. Το σημαντικότερο βιβλίο του, The Mirror and the Lamp (ελληνική έκδοση: Ο καθρέφτης και το φως, μτφρ. Άρης Μπερλής, Κριτική, 2001), εκδόθηκε το 1953 και αποτελεί έκτοτε βασικό πανεπιστημιακό εγχειρίδιο για τη μελέτη του ρομαντισμού. Ο Έιμπραμς δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ και στη σκιά του ανδρώθηκαν πολλοί περιφανείς κριτικοί της νεότερης από αυτόν γενιάς, όπως ο Χάρολντ Μπλουμ. Το δεύτερο μεγάλο βιβλίο του για τον ρομαντισμό, με τον τίτλο Natural Supernaturalism, εκδόθηκε το 1971. Ήταν επιμελητής της γνωστής Ανθολογίας Νόρτον της αγγλικής λογοτεχνίας και συγγραφέας ενός χρηστικού γλωσσαρίου λογοτεχνικών όρων και πολλών μελετών και άρθρων. Μολονότι θεωρητικός της παλαιάς σχολής, ήταν σε θέση να παρακολουθήσει τις νεότερες εξελίξεις της κριτικής θεωρίας στη δεκαετία του ’70 και να εμπλακεί σε γόνιμο διάλογο με εξέχοντες αποδομιστές, δίνοντάς μας μια σειρά θαυμάσιων δοκιμίων.
