Από τις «Δεσποινίδες της Αβινιόν», μέχρι τα έργα των Σεζάν, Σαγκάλ, Μπέικον και Πόλοκ, μια πλούσια έκθεση στο Μουσείο του Πράδο της Μαδρίτης αποκαλύπτει τη βαθιά επίδραση που άσκησε η ζωγραφική του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (Ελ Γκρέκο) στη μοντέρνα τέχνη, 400 χρόνια μετά τον θάνατό του.

«Ο Ελ Γκρέκο ήταν ένας ζωγράφος που τον θαύμαζαν ο Σεζάν, ο Πικάσο, οι κυβιστές, οι Γερμανοί εξπρεσιονιστές, οι Ευρωπαίοι εξπρεσιονιστές, ο σουρεαλιστές, οι Αμερικανοί» καταγράφει, σε έναν κατάλογο που μοιάζει ατελείωτος, ο Χαβιέρ Μπαρόν, ο επιμελητής της έκθεσης «Ο Ελ Γκρέκο και η μοντέρνα ζωγραφική» που παρουσιάζεται στο Πράδο έως τις 5 Οκτωβρίου 2014.

Στο βάθος πίσω του, τον κοιτούν με διαπεραστικό βλέμμα οι δυο «Γυναίκες με την Ερμίνα»: η πρώτη φιλοτεχνήθηκε μεταξύ 1577-1579 από τον Ελ Γκρέκο ενώ η άλλη, με τις παστέλ γαλάζιες αποχρώσεις, γεννήθηκε από το πινέλο του Πολ Σεζάν τρεις αιώνες αργότερα (1885-6) αλλά ο τίτλος της παραπέμπει απευθείας στον πίνακα από τον οποίο εμπνεύστηκε ο Γάλλος ζωγράφος.

Λίγο πιο πέρα, τα γυμνά σώματα των μαρτύρων στην «Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκάλυψης» (1608-22), όρθιων, πίσω από τη σιλουέτα του Ευαγγελιστή Ιωάννη, θυμίζουν τις περίφημες «Δεσποινίδες της Αβινιόν» (1907) του Πάμπλο Πικάσο, ένα από τα σημαντικότερα έργα του κυβισμού.

«Την εποχή που ο Πικάσο ετοιμαζόταν να ζωγραφίσει τις Δεσποινίδες της Αβινιόν, ανακάλυψε στο ατελιέ του Ισπανού ζωγράφου Ιγνάθιο Θουλοάγα την Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκάλυψης», ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ελ Γκρέκο, εξήγησε ο Χαβιέρ Μπαρόν που είναι επικεφαλής του τμήματος της ζωγραφικής του 19ου αιώνα στο Πράδο. Το έργο του Γκρέκο «τον συνάρπασε και τον επηρέασε με καθοριστικό τρόπο όπως και εκατοντάδες σύγχρονους καλλιτέχνες», σημείωσε εξηγώντας ότι ο Πικάσο χρησιμοποίησε στον πίνακά του μοτίβα από την «Πέμπτη Σφραγίδα».

Παρουσιάζοντας τα 26 έργα του Γκρέκο και τους 57 πίνακες και τις 23 γκραβούρες και σχέδια μεγάλων ζωγράφων του 19ου και του 20ού αιώνα, ο επιμελητής εξήγησε ότι η έκθεση αυτή δεν αποτελεί παρά μόνο «την κορυφή του παγόβουνου» της καθοριστικής επίδρασης του Θεοτοκόπουλου ο οποίος γεννήθηκε στην Κρήτη το 1541. «Εδώ εκθέτουμε τα πιο χαρακτηριστικά, τα έργα της υψηλότερης ποιότητας, όπου η επιρροή του Γκρέκο είναι πιο εμφανής», τόνισε.

Αφού μαθήτευσε στην Ιταλία της Αναγέννησης και αφού αποκλείστηκε από την αυλή του βασιλιά Φίλιππου Β’ της Ισπανίας ο Γκρέκο εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, την πόλη όπου μεγαλούργησε και πέθανε πριν από 400 χρόνια.

Από την αμερικανική ήπειρο με τους Τζάκσον Πόλοκ και Ντιέγο δε Ριβέρα, μέχρι τη Γερμανία και την Αυστρία με τους εξπρεσιονιστές των τελών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, το Πράδο παρουσιάζει την «ανακάλυψη» του Γκρέκο και την επιρροή του στη σύγχρονη τέχνη. Όπως υπενθύμισε ο Μπαρόν, επί πολλούς αιώνες ο «μανιερισμός» και τα ιδιότυπα, προσωπικά στοιχεία του Θεοτοκόπουλου αγνοήθηκαν από τους ζωγράφους του μπαρόκ και του κλασικισμού. «Μόλις τον 19ο αιώνα τον ανακάλυψαν και πάλι και τον 20ό αιώνα η επιρροή του εντάθηκε», πρόσθεσε. Το Πράδο του αφιέρωσε μια έκθεση το 1902 ενώ λίγο αργότερα ο Φράνσις Μπέικον, ενώ βρισκόταν στη Μαδρίτη για να μελετήσει τον Βελάσκεθ, γοητεύτηκε από τα έργα του Γκρέκο και εμπνεύστηκε την «Ξαπλωμένη γυναίκα» (1961) από τη φιγούρα του άνδρα που πέφτει με την πλάτη στην «Ανάσταση» (1597-1600).

Το Πράδο διαθέτει μια από τις μεγαλύτερες συλλογές έργων του Ελ Γκρέκο και σήμερα θέλει «να τιμήσει αυτό το ουσιώδες στοιχείο που διαθέτουν οι ζωγράφοι: την ικανότητά τους να επηρεάζουν και να ανοίγουν νέους δρόμους για τους άλλους καλλιτέχνες», κατέληξε ο Χαβιέρ Μπαρόν.