«Ο υλικός πολιτισμός των ταπεινών σπιτιών και των περιαστικών οικισμών της μεσαιωνικής Κορίνθου: Η αφάνεια των φτωχών στα αρχαιολογικά τεκμήρια» ήταν ο τίτλος διάλεξης που έδωσε την περασμένη εβδομάδα ο Διευθυντής των Ανασκαφών της Κορίνθου της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής, αρχαιολόγος Guy D.R. Sanders.
Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο κύκλου ομιλιών με θέμα «Το Βυζάντιο χωρίς λάμψη: Τα ταπεινά αντικείμενα και η χρήση τους στον καθημερινό βίο των Βυζαντινών» που διοργανώνει το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών – Τομέας Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.
Ο Guy Sanders ξεκίνησε την ομιλία του τονίζοντας ότι ως ιστορικός της κοινωνίας, ενδιαφέρεται για τη μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού, για το φτωχότερο 80% που ζούσε ακριβώς ή κοντά στο στοιχειώδες επίπεδο διαβίωσης.
«Οι αρχαιολόγοι που εργάζονται σε αστικές τοποθεσίες και στους ιερούς χώρους της Μεσογείου, βρίσκουν στην κυριολεξία τόνους κεραμικών στη διάρκεια μίας ανασκαφικής περιόδου. Επομένως υποθέτουμε ότι τα κεραμικά ασφαλώς θα ήταν φθηνά και οι φτωχοί θα είχαν πολλά. Η εργασία μου αμφισβητεί αυτή την υπόθεση. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι πλούσιοι είχαν ασημένια πιάτα και ποτήρια, γυαλικά, κρεβάτια και τραπέζια. Οι ευκατάστατοι είχαν εφυαλωμένα πιάτα και ποτήρια, γυαλί, κρεβάτια και τραπέζια. Η μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού χρησιμοποιούσε το ξύλο. Ίσως να είχαν και πίθους, αλλά πιθανότατα αποθήκευαν σε κοφίνια και μαγείρευαν σε σιδερένια ή χάλκινα σκεύη», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Sanders.
Πώς ορίζει όμως ο κ. Sanders το στοιχειώδες επίπεδο διαβίωσης; «Είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα νοικοκυριό έχει επαρκείς πόρους για να πληρώνει φόρους, να τρέφεται και, εάν παρουσιάσει πλεόνασμα, ενίοτε να ανανεώνει τα εργαλεία και τα ζώα του. Σε έγγραφα για το εισόδημα ακτημόνων χωρικών κατά το 1820, βλέπουμε ότι το ετήσιο εισόδημα στοιχειώδους διαβίωσης για μια οικογένεια ήταν περίπου 800 κιλά σιταριού ανάμικτου με κριθάρι», διευκρίνισε.
Στη συνέχεια της διάλεξης αναφέρθηκε στην τιμή των κεραμικών. «Στον τόπο παραγωγής της, μια διακοσμημένη, εφυαλωμένη κανάτα από τη Βόρεια Ιταλία κόστιζε μισό μεροκάματο. Τα κέρδη των εμπόρων και οι φόροι αύξαναν την τιμή της κατά περίπου 300%. Η τιμή της ίδιας κανάτας στην Κόρινθο έφτανε το εισόδημα 8 ημερών ενός ακτήμονα χωρικού», είπε χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με τον Guy Sanders: «Τα κεραμικά είναι εύθραυστα και δεν διατηρούνται πολύ όταν χρησιμοποιούνται συνεχώς. Εθνογραφικές μελέτες έδειξαν ότι ένα κεραμικό μαγειρικό σκεύος με γερά τοιχώματα αντέχει λιγότερο από τρεις μήνες. Σε κάποιες κοινωνίες δεν μαγείρευαν δεύτερη φορά στο ίδιο κεραμικό σκεύος. Το κεραμικό είναι κακός αγωγός της θερμότητας, ενώ ο σίδηρος και ο χαλκός είναι 80 και 400 φορές καλύτεροι αγωγοί. Τα σιδερένια και χάλκινα μαγειρικά σκεύη κόστιζαν περισσότερο, μα άντεχαν για πολλές γενιές.
»Σε ανασκαφές που διεξάγονται σε υγρά περιβάλλοντα αποκαλύπτεται μεγάλη ποικιλία ξύλινων αντικειμένων, των τύπων που απαντούν σε μεσαιωνικά αρχεία. Σε αυτά περιλαμβάνονται ξύλινα πιάτα, γαβάθες και κύπελλα», κατέληξε ο ομιλητής.
