Πλούσιο αρχειακό υλικό, μέσα από το οποίο «ξεπηδά» η ιστορία της μεγάλης αγροτικής ιδιοκτησίας (τσιφλίκι) στη Θεσσαλία, θα παρουσιαστεί σε ειδική εκδήλωση το Σάββατο 22 Μαρτίου, στο πλαίσιο των εγκαινίων έκθεσης για τους κολλήγους και τους τσιφλικάδες της περιοχής της Καρδίτσας, που διοργανώνουν τα ΓΑΚ Αρχεία Ν. Καρδίτσας και η ΛΔ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας.

Το αρχειακό υλικό θα παρουσιάσει η προϊσταμένη των ΓΑΚ Αρχείων Ν. Καρδίτσας Ελπινίκη Αγγελίνα και στη συνέχεια ο καθηγητής-σύμβουλος του Ανοιχτού Πανεπιστημίου Αντώνης Αντωνίου θα πραγματοποιήσει σχετική εισήγηση.

Το υλικό αφορά έγγραφα του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, όταν η περιοχή της Καρδίτσας πρωτοστάτησε στις αγροτικές κινητοποιήσεις, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Αντωνίου. Με παρεμβάσεις δυναμικών αγροτιστών πολιτικών, όπως ο Δημήτρης Μπούσδρας, το κίνημα πήρε πανθεσσαλικό χαρακτήρα και οδήγησε στον πρώτο νεκρό στις 27 Φεβρουαρίου 1910 στην Καρδίτσα, και στην πολύνεκρη σύγκρουση στο Κιλελέρ. Θα παρουσιαστεί όλη η πορεία της μεγάλης αγροτικής ιδιοκτησίας από την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας το 1881 και την εξαγορά πολλών οθωμανικών τσιφλικιών από Έλληνες επιχειρηματίες του εξωτερικού και του εσωτερικού μέχρι την απαλλοτρίωσή τους.

Όπως εξηγεί ο κ. Αντωνίου, από τη μια πλευρά είναι οι τσιφλικάδες, γνωστά πρόσωπα ως Εθνικοί Ευεργέτες, εκκλησιαστικά ιδρύματα, αξιωματούχοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ή γνωστοί πολιτικοί της εποχής. Από την άλλη πλευρά, μέσα από πλειάδα εγγράφων, παρουσιάζεται η ζωή των κολλήγων. Άγνωστες πλευρές της ζωής τους όπως οι οικονομικές τους δυσκολίες και τα ήθη και τα έθιμά τους γύρω από την ευρεία οικογένεια εμφανίζονται στα έγγραφα. Σε δικαστικά έγγραφα εμφανίζεται η έντονη σύγκρουση των δύο πλευρών.

«Παρουσιάζεται», σημειώνει ο κ. Αντωνίου, «το πλέγμα οικονομικών σχέσεων που αναπτύχθηκαν γύρω από το τσιφλίκι. Οι καταπιεστικές και αναχρονιστικές σχέσεις που συντηρούσε προσανατολισμένες ετεροβαρώς προς την εκμετάλλευση του παράγοντα “εργασία” είχαν σαν αποτέλεσμα η μεγάλη ιδιοκτησία να βρεθεί στο στόχαστρο των κοινωνικών αγώνων». Οι τσιφλικάδες, προσθέτει, ήταν μονόπλευρα επικεντρωμένοι στην αύξηση της απόδοσης διά της πλήρους εκμετάλλευσης των κολλήγων. Στον τομέα του εκσυγχρονισμού των εκμεταλλεύσεών τους δεν είχαν, στην πλειοψηφία τους, τις ίδιες επιδόσεις.

Οι κολλήγοι, από την πλευρά τους, οργανωμένοι στο πλαίσιο εκτεταμένων οικογενειών, προσπαθούσαν να επιτύχουν τη μέγιστη αξιοποίηση της εργατικής τους δύναμης με την αποδέσμευση των παραγωγικότερων γυναικών από τις οικιακές εργασίες. Συνήθως στο σπίτι έμενε μια πολύ ηλικιωμένη ή μια έγκυος γυναίκα με τα μικρότερα από τα παιδιά της εκτεταμένης οικογένειας, η οποία μπορεί να αποτελούνταν από αρκετές πυρηνικές οικογένειες. Επίσης, χρησιμοποιούσαν τον γάμο ως στρατηγική ρύθμισης του εργατικού τους δυναμικού και της καταναλωτικής τους δαπάνης. Μια και ο γάμος ήταν πατροτοπικός, οι κολλήγοι της περιοχής της Καρδίτσας συνήθιζαν να νυμφεύουν σε νεαρή ηλικία τα αγόρια και να παντρεύουν αργά τα κορίτσια. Ο γάμος γινόταν ή πριν από τις εργατοβόρες γεωργικές εργασίες ώστε να αυξηθεί η εργατική δύναμη της οικογένειας ή μετά το τέλος τους ώστε να απαλλαγεί η οικογένεια από τη χειμερινή διατροφή του πλεονάζοντος εργατικού της δυναμικού.

Η έκθεση για τους κολλήγους και τους τσιφλικάδες της περιοχής της Καρδίτσας θα διαρκέσει από τις 22 Μαρτίου έως και τις 6 Απριλίου 2014 και θα είναι επισκέψιμη κατά τις ώρες λειτουργίας του Μουσείου. Κατά τη διάρκειά της θα υλοποιηθούν εκπαιδευτικές ξεναγήσεις, οι οποίες στοχεύουν στη γνωριμία των μαθητών με την τοπική Ιστορία.