Όταν το 1883 ο τότε δήμαρχος Χαλκίδας Ηρακλής Γαζέπης έπαιρνε την απόφαση της δημιουργίας Δημοτικής Αγοράς στην πόλη του, σίγουρα δεν μπορούσε να φανταστεί ότι 130 χρόνια μετά το συγκεκριμένο κτιριακό συγκρότημα θα αποτελούσε «μήλον της έριδος» για την τοπική κοινωνία.

Η διατήρηση ή μη του κτιριακού συγκροτήματος της Δημοτικής Αγοράς Χαλκίδας έχει διχάσει την τοπική κοινωνία, αλλά και επιστημονικούς και επαγγελματικούς φορείς, με αποτέλεσμα η απαξίωσή του να είναι εμφανής και η κατάσταση διατήρησής του πολύ κακή. Το 2006 το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων επιχείρησε να δώσει τέλος στην αντιπαράθεση κηρύσσοντας την Αγορά ως μνημείο, καθώς συγκεντρώνει αξιόλογα ιστορικά, αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία και μια ξεχωριστή συνύπαρξη δύο φάσεων κατασκευής. Ωστόσο, έπειτα από προσφυγή του δήμου Χαλκιδέων, το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε πρόσφατα την απόφαση για τυπικούς λόγους (επειδή δεν προσκλήθηκαν δύο μέλη του Συμβουλίου) και παρέπεμψε το θέμα για νέα κρίση.

Την περασμένη εβδομάδα, το κοινό όργανο του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (καθώς η Χαλκίδα είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός και ιστορικός τόπος) εξέτασε το θέμα εκ νέου και έπειτα από μια μαραθώνια συζήτηση διάρκειας περισσότερων από έξι ωρών γνωμοδότησε και πάλι υπέρ της κήρυξης του κτιριακού συγκροτήματος ως μνημείου.

Η γνωμοδότηση επετεύχθη με οριακή πλειοψηφία εννέα μελών έναντι οκτώ που υποστήριζαν το χαρακτηρισμό μόνο του κτιρίου κατά μέτωπο της πλατείας, που ανήκει στη δεύτερη φάση κατασκευής του συγκροτήματος του 1928 και φέρει την υπογραφή του σημαντικού αρχιτέκτονα, Σόλωνα Κυδωνιάτη.

«Το συγκρότημα πρέπει να κηρυχθεί ολόκληρο γιατί αυτές οι δύο “ψυχές”, τα δύο κτίρια είναι ακριβώς αυτό που του δίνει τη δύναμη και τον πλούτο», τόνισε ο εκπρόσωπος του ΤΕΕ στο ΚΣΝΜ, Νίκος Νικολαΐδης.

«Σε αυτό το θέμα αναγνώρισα όλες τις παθολογίες των αντιλήψεων που δημιούργησαν το πρόβλημα στις ελληνικές πόλεις ενάντια στο μοντερνισμό. Αυτές οι αντιλήψεις δημιουργούν μια σειρά αλυσιδωτών προβλημάτων, τα οποία εμείς πιεζόμαστε να αντιμετωπίσουμε. Θα πρέπει οι κοινωνίες να μάθουν και από εμάς ως Συμβούλιο να σέβονται την ιστορική μνήμη», παρατήρησε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος του ΚΣΝΜ, Γιώργος Τζιρτζιλάκης.

«Αυτή η αγορά είναι τοπόσημο για την πόλη που έχει χάσει όλη την αρχιτεκτονική της μορφή. Αντίθετα η πλατεία που έχει φτιαχτεί μπροστά είναι ένα εξάμβλωμα. Δεν επιβραβεύουμε τις κακοποιήσεις και δεν μπορούμε να διαγράψουμε τη μνήμη», παρατήρησε ο προϊστάμενος του Νομισματικού Μουσείου, μέλος του ΚΑΣ, Γιώργος Κακκαβάς.

Ο καθηγητής του ΕΜΠ και μέλος του ΚΣΝΜ, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, ο οποίος εισήγαγε την ιδέα του χαρακτηρισμού μόνο του κτιρίου Κυδωνιάτη, υπογράμμισε: «Αν κηρύξουμε μόνο το κτίριο αυτό, που είναι ένα κτίριο με προσωπικότητα αγοράς, θα διατηρήσουμε τα πιο σημαντικά ιστορικά και πολεοδομικά στοιχεία της περιοχής, αφήνοντας χώρο και για νέα οικοδομική δραστηριότητα».

«Δημιουργείται η εικόνα ότι το συγκεκριμένο συγκρότημα δεν είναι ιδιαίτερα αγαπητό στην τοπική κοινωνία. Οπότε ποιος φορέας θα αναλάβει να το αποκαταστήσει; Πρέπει να υπάρχει η συναίνεση και η διαβούλευση διαφορετικών φορέων», συμπλήρωσε η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού και πρόεδρος του κοινού οργάνου, Λίνα Μενδώνη, η οποία τάχθηκε υπέρ της ίδιας άποψης.

Στο «τραπέζι» του διαλόγου έπεσαν και άλλες προτάσεις που όμως τελικά αποκλείστηκαν για να επιτευχθεί η πλειοψηφία στην επικρατούσα άποψη. Οι ασθενέστερες σε ενδιαφέρον προτάσεις ήταν του χαρακτηρισμού του συγκροτήματος χωρίς τις εσωτερικές πτέρυγες ή της παραπομπής του θέματος στο ΥΠΕΚΑ για το χαρακτηρισμό του ως διατηρητέου, προκειμένου να υπάρχει περισσότερη ελευθερία επεμβάσεων στην αποκατάστασή του.

Πάντως, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κανένα από τα μέλη δεν υποστήριξε το μη χαρακτηρισμό της Δημοτικής Αγοράς, αναγνωρίζοντας όλοι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.

Από τη συνεδρίαση πέρασαν περισσότερα από 30 άτομα-εκπρόσωποι φορέων και ομάδων πολιτών για παράσταση, προκειμένου να υποστηρίξουν τις δύο απόψεις: την ανάγκη χαρακτηρισμού ή τη μη διατήρηση του συγκροτήματος.

Τη σημασία του κτιριακού συγκροτήματος και την ανάγκη διατήρησής του υπερασπίστηκαν οι καθηγητές της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, Γιώργος Σαρηγιάννης, Ελένη Πορτάλιου και Σταύρος Σταυρίδης, οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις «Monumenta» και «Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού», η Ομάδα Πρωτοβουλίας Πολιτών της Χαλκίδας για τη Διάσωση και Αποκατάσταση της Αγοράς και μέλη της διοικούσας επιτροπής του περιφερειακού τμήματος του ΤΕΕ Ευβοίας.

Η Ομάδα Πρωτοβουλίας κατέθεσε, εξάλλου, και ψήφισμα υπογεγραμμένο από 1.700 κατοίκους που ζητούν τη μη κατεδάφιση του κτιριακού συγκροτήματος.

Η επικεφαλής της «Monumenta», Ειρήνη Γρατσία, κατηγόρησε το δήμο Χαλκίδας ότι «απαξιώνει το συγκρότημα και προσπαθεί να το οδηγήσει στη φθορά». «Η Αγορά έχει μεγάλη φθορά, αλλά κυρίως έχει να καθαριστεί χρόνια. Η κατάστασή της είναι αναστρέψιμη», πρόσθεσε. Επίσης, η Μαριάννα Ράνου από την Ομάδα Πρωτοβουλίας, έκανε λόγο για «πλιάτσικο» που συντελείται στη Δημοτική Αγορά. «Με το άκουσμα της ακύρωσης του χαρακτηρισμού από το Συμβούλιο της Επικρατείας άρχισαν να ξηλώνονται στοιχεία αρ ντεκώ. Κάναμε υπομνήσεις στην Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων, που στη συνέχεια απευθύνθηκε στο δήμο για το θέμα αυτό», είπε.

Αντίθετοι με την κήρυξη του συγκροτήματος ήταν ο δήμαρχος Χαλκιδέων, οι πρόεδροι των συλλόγων Αρχιτεκτόνων, Τοπογράφων και Πολιτικών Μηχανικών Εύβοιας, ο νέος πρόεδρος του ΤΕΕ Εύβοιας (ο οποίος υποστήριξε ότι η δική του άποψη υπερισχύει αυτής της διοικούσας επιτροπής), οι πρόεδροι του Εμπορικού και Βιομηχανικού Συλλόγου Χαλκίδας, της Ομοσπονδίας Επαγγελματοβιοτεχνών, του Εμποροβιοτεχνικού Επιμελητηρίου και του Οικονομικού Επιμελητηρίου Εύβοιας, καθώς και εκπρόσωπος των «Ανεξάρτητων Ελλήνων».

Για μια Αγορά χωρίς ενδιαφέρον, όπου κυριαρχούν οι αυθαιρεσίες των καταστηματαρχών που στεγάζονταν σε αυτήν, έκανε λόγο ο δήμαρχος Χαλκιδέων, Θανάσης Ζεμπίλης. «Στα καταστήματα ο καθένας έκανε ό,τι ήθελε, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν συμμετρικά ανοίγματα και να χρησιμοποιούνται ασύμβατα υλικά», τόνισε, ενώ υποστήριξε ότι ο δήμος έκανε προσπάθεια αναζήτησης ιδιωτών επενδυτών για συγχρηματοδότηση της αποκατάστασης και επανάχρησης της Αγοράς, που όμως δεν είχε αποτέλεσμα.

Οι εκπρόσωποι του δήμου και των εμπορικών και επιστημονικών συλλόγων που αντιτίθενται στη διατήρηση της Αγοράς πρότειναν τη διενέργεια αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την κατασκευή νέου κτιρίου, που όμως θα λαμβάνει υπόψη του τα ενδιαφέροντα στοιχεία του προηγούμενου συγκροτήματος και θα λειτουργήσει και πάλι ως αγορά.