Με αφορμή τη συμπλήρωση 400 χρόνων από το θάνατο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού υιοθέτησε την πρόταση των ενδιαφερόμενων ελληνικών μουσείων να κηρυχθεί το 2014 «έτος Γκρέκο». Κατά τη διάρκεια του χρόνου θα διοργανωθούν εκθέσεις και εκδηλώσεις, οι οποίες θα διαρκέσουν έως την άνοιξη του 2015.
Το Μουσείο Μπενάκη στο πλαίσιο του «έτους Γκρέκο» σχεδιάζει τρεις δράσεις:
— Ο Γκρέκο μεταξύ Βενετίας και Ρώμης
Το Μουσείο Μπενάκη, σε συνεργασία με το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, διοργανώνουν μια έκθεση με επίκεντρο τους δύο πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου που εκτίθενται μόνιμα στους χώρους του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, στο Ηράκλειο. Πρόκειται για τη «Βάπτιση του Χριστού», που ανήκει στον Δήμο Ηρακλείου, και την «Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά», που αγοράστηκε από τα Ιδρύματα Ανδρέα και Μαρίας Καλοκαιρινού, το 1991. Τα ιστορικά πρόσωπα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι ο καρδινάλιος Alessandro Farnese, ο βιβλιοθηκάριός του Fulvio Orsini, καθώς και ο μικρογράφος Giulio Clovio. Ο Γκρέκο φιλοξενήθηκε επί δύο χρόνια (1570-1572) στο Palazzo Farnese μετά από επιστολή του Giulio Clovio προς τον καρδινάλιο, όπου τον χαρακτήριζε «σπάνια περίπτωση για τη ζωγραφική», ενώ για τον Fulvio Orsini οι ειδικοί πιστεύουν ότι το έργο «Άποψη του Όρους Σινά» του ανήκε και ίσως να ήταν παραγγελία δική του.
Στην έκθεση θα παρουσιαστούν ντοκουμέντα που αφορούν την παραμονή του Ελ Γκρέκο στη Ρώμη, καθώς και εικόνες, πίνακες και χαρακτικά, έργα σημαντικών καλλιτεχνών του 16ου αι., που συνδέονται με την εικονογραφία των δύο έργων του Θεοτοκόπουλου τα οποία εκτίθενται στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης. Ανάμεσά τους πρόκειται να εκτεθούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα η «Προσκύνηση των ποιμένων» από το Agnes Etherington Art Center (Kingston, Καναδάς), η «Προσωπογραφία του Giulio Clovio» της Sofonisba Anguissola που ανήκει σε ιδιωτική συλλογή του εξωτερικού (Ρώμη), καθώς και μια Προσωπογραφία του Fulvio Orsini, αγνώστου καλλιτέχνη, από τις συλλογές του Μουσείου Uffizi.
Η έκθεση θα παρουσιαστεί αρχικά στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης και στη συνέχεια θα μεταφερθεί στο Μουσείο Μπενάκη, στο κτήριο της οδού Πειραιώς, όπου θα εκτεθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο πίνακας του Ελ Γκρέκο «Παιδί που φυσάει ένα αναμμένο δαυλί» του Museo Nazionale di Capodimonte της Νάπολης.
Την έκθεση θα συνοδεύσει πλούσια επιστημονική έκδοση. Επιμελητής της έκθεσης και της έκδοσης είναι ο ιστορικός τέχνης Νίκος Χατζηνικολάου (ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης).
Ιστορικό Μουσείο Κρήτης (Εγκαίνια: 20 Ιουνίου 2014, Διάρκεια: 21 Ιουνίου – 25 Οκτωβρίου 2014). Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο Οδού Πειραιώς (Εγκαίνια: 20 Νοεμβρίου 2014, Διάρκεια: 21 Νοεμβρίου 2014 – 1 Μαρτίου 2015).
— Ο φιλικός κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο
Στόχος της έκθεσης είναι να γίνουν γνωστοί και να τιμηθούν οι διανοούμενοι, συλλέκτες και παραγγελιοδότες που αποτελούσαν τον προσωπικό κύκλο του Ελ Γκρέκο στο Τολέδο, τον ενέπνευσαν και τον στήριξαν σε όλη τη φάση της δημιουργικής του ζωής. Η έκθεση περιλαμβάνει σημαντικό αρχειακό υλικό από τα Αρχεία του Τολέδο (Archivo Municipal de Toledo, Archivo Provincial de Toledo, Biblioteca de Castilla-La Mancha) και της Μαδρίτης (Archivo Historico de Protocolos de Madrid), χειρόγραφα και βιβλία από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας (Biblioteca Nacional de Espana), καθώς και τέσσερις προσωπογραφίες του Ελ Γκρέκο από τις συλλογές του Museo del Prado, του Museo del Greco στο Τολέδο και μια ιδιωτική συλλογή του εξωτερικού (Λονδίνο).
Την έκθεση θα συνοδεύσει πλούσια επιστημονική έκδοση, την οποία επιμελείται ο ιστορικός τέχνης Νίκος Χατζηνικολάου (ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης). Την επιμέλεια της έκθεσης έχει ο ιστορικός Richard Kagan (καθηγητής στο Johns Hopkins University, Baltimore), σε συνεργασία με τον Νίκο Χατζηνικολάου.
Μουσείο Μπενάκη, Κεντρικό Κτήριο (Εγκαίνια: 12 Νοεμβρίου 2014. Διάρκεια: 13 Νοεμβρίου 2014 – 1 Μαρτίου 2015)
— El Greco από την Κρήτη στη Βενετία, στη Ρώμη, στο Τολέδο
Το Μουσείο Μπενάκη, στο πλαίσιο του αφιερώματος στον Γκρέκο, διοργανώνει τριήμερο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο για τον καλλιτέχνη και το έργο του (21-23 Νοεμβρίου 2014). Σε αυτό προβλέπεται να συμμετάσχουν κορυφαίοι επιστήμονες από όλο τον κόσμο.
Οι παραπάνω δράσεις υλοποιούνται στο πλαίσιο του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Αττικής 2007-2013 και συγχρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Ωστόσο, για τις δαπάνες του έργου που δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν από το ΕΣΠΑ, τα δυο μουσεία αναζητούν επιπλέον χορηγούς. Η διαδικασία αυτή είναι σε εξέλιξη και έχει ήδη εξασφαλίσει θετική ανταπόκριση.
