«To αιώνιο ταξίδι του ελληνικού πολιτισμού» είναι ο τίτλος εκτενούς δημοσιεύματος της βελγικής εφημερίδας «L’ECHO» το οποίο αναφέρεται στα εγκαίνια της έκθεσης «Ναυτίλος – Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα» (23 Ιανουαρίου), στο Μουσείο Καλών Τεχνών (Bozar) των Βρυξελλών.

Το δημοσίευμα έχει υπότιτλο «Η Ελλάδα έχει την τιμητική της» και το περιεχόμενό του είναι το εξής:

«Εισερχόμενοι στην πρώτη αίθουσα, βυθιζόμαστε στο “απέραντο γαλάζιο”. Γαλάζιο φως, ήχοι κυμάτων – φανταζόμαστε το άρωμα του ιωδίου και τη γεύση του αλατιού. Στο κέντρο της εγκατάστασης της Αιμιλίας Παπαφιλίππου, “Salt testament”, μία προβολή για τους σχηματισμούς από αλάτι σε σχήμα βότσαλου, η οποία αναπαράγει τις εναλλαγές του φωτός –διάθλαση, περίθλαση– την ασταθή κίνηση του κύματος, το χρόνο, τη βροχή, τον ήλιο… Το νερό είναι η βάση των πάντων, το νερό έχει ζωογόνο δύναμη. Βρισκόμαστε στην αίθουσα “Γένεση”». «Όλα τα έργα αναφέρονται στη θάλασσα», αναφέρει ο Έλληνας υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Πάνος Παναγιωτόπουλος και προσθέτει: «Αυτό είναι το κεντρικό στοιχείο της συλλογικής μας μνήμης, το σημείο σύνδεσης ανάμεσα στην ιστορία και το παρόν».

Οι επτά θεματικές ενότητες ξετυλίγονται μέσα από 100 έργα και εκθέματα, που καλύπτουν την περίοδο από τον Κυκλαδικό Πολιτισμό (3000 π.Χ.) έως τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους. Είκοσι τρία σύγχρονα έργα τέχνης, φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής, βίντεο, εγκαταστάσεις, εκτίθενται υποστηρικτικά. Μετά τη «Γένεση» ακολουθεί η «Οικολογία» όπου η έμφαση δίνεται στη σχέση μεταξύ ανθρώπου και φύσης, μέσα από την παράθεση των στυλιζαρισμένων κυκλαδίτικων ειδωλίων με τις φωτογραφίες της Κατερίνας Καλούδη, στις οποίες διευρύνονται λεπτομέρειες από βράχους και πέτρες, έτσι ώστε να δείχνουν σαν απολιθωμένα δάση.

Η αίθουσα «Θαλάσσιοι δρόμοι» δείχνει τη σύνδεση μεταξύ των νησιών και της ηπειρωτικής Ευρώπης, μέσω της κινητικότητας ανθρώπων, αγαθών και ιδεών. Ο φωτογράφος Στρατής Βογιατζής απεικονίζει τον κόσμο των αλιέων, ενώ ο Γιώργος Γερόλυμπος δείχνει πώς η θάλασσα κυριαρχεί στο ελληνικό τοπίο. Η αίθουσα «Οδύσσεια» αναφέρεται στη μετανάστευση σε αναζήτηση νέας γνώσης και νέας ζωής. Οι φωτογραφίες των μεταναστών περιστοιχίζουν δύο πολύ αξιόλογα έργα της Αφροδίτης Λίτη, που αναδεικνύουν την ενίοτε απελπισμένη προσπάθεια των νέων να προσεγγίσουν μία νέα πατρίδα. Η αίθουσα «Ηγεμονία» έχει ως θέμα τον έλεγχο του δικτύου των θαλάσσιων επικοινωνιών και, ως εκ τούτου, των θαλάσσιων πόρων. Η θάλασσα ως πηγή εξουσίας και πλούτου εκφράζεται μέσα από τα γλυπτά της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη, από κομμάτια ξύλου τα οποία έχουν διασωθεί από ναυάγια και έχουν διαβρωθεί από το αλάτι, σε αντιπαράθεση με την αισθητική των αρχαίων μαρμάρινων κιόνων.

Οι φωτογραφίες του Σωκράτη Μαυρομμάτη διερευνούν τις έννοιες της ανάπτυξης και παρακμής. Η έκτη αίθουσα που ονομάζεται «Οικουμένη» (αναφορά στην ελληνική έννοια της οικουμένη ως κατοικημένης γης) και είναι αφιερωμένη στις απαρχές της πολιτικής και πολιτιστικής ενοποίησης, όπως αυτή γεννήθηκε στη Μακεδονία. Το έργο του Ευτύχη Πατσουράκη αναδημιουργεί την εικόνα του κόσμου, αντιπαραθέτοντας θαλασσογραφίες από ανώνυμους ζωγράφους, δημιουργώντας έτσι έναν ενιαίο ορίζοντα. Μέσα από το έργο της «Ωδές του Αιγαίου» –υφάσματα στα χρώματα του νερού μέσα στα οποία κολυμπούν αγάλματα εφήβων– η Μαίρη Σχοινά διαλέγεται με το άπειρο του υποβρύχιου κόσμου.

Τέλος, στην αίθουσα «Δεισιδαιμονίες» επικρατεί το έργο του Μάριου Σπηλιόπουλου, σύγχρονη εκδοχή των δεισιδαιμονιών των ναυτικών της Σύρου, το οποίο επιτρέπει να επανέλθουμε στη θάλασσα. Πίσω από το άγαλμα του Ποσειδώνα λάμπει ένα φως που φαίνεται να απηχεί τα λόγια του υπουργού Πολιτισμού, σύμφωνα με τον οποίο «η ελληνική κοινωνία ελπίζει και πάλι».

«Η Ελλάδα από ξηρά και θάλασσα» είναι ο τίτλος αφιερώματος της βελγικής εφημερίδας «LA LIBRE BELGIQUΕ» στα εγκαίνια της έκθεσης «Ναυτίλος». Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η Ελλάδα ανέλαβε την εξάμηνη Προεδρία της ΕΕ και επωφελείται αυτής της ευκαιρίας για να αναδείξει τον πολιτισμό της, ο οποίος από την αρχαιότητα έχει τροφοδοτήσει την Ευρώπη με διηγήσεις, αξίες και αφηγήσεις.

«Παρά τα τρέχοντα πολιτιστικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα της χώρας, η Ελλάδα επέλεξε να συγκεντρώσει (σε μία έκθεση) το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον χωρίς διαχωρισμούς. Να δείξει την ιδιοσυστασία και την πορεία της, ανάμεσα στη Μεσόγειο και το Αιγαίο: Η έκθεση συμπεριλαμβάνει ιστορικά, θρησκευτικά και λατρευτικά αντικείμενα, αλλά και σύγχρονα μέσα καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως φωτογραφίες, κατασκευές, εικαστικά έργα και βίντεο – πρόσφατες μαρτυρίες υπαρξιακών αναζητήσεων. Περίπου εκατό μουσειακά εκθέματα –μαρτυρίες ενός ιστορικού παρελθόντος που διαμόρφωσε και το δικό μας– πλαισιώνουν 23 σύγχρονα έργα.

»Ανάμεσα σε αλήθειες και ελπίδες, πώς να μην σκεφτούμε τους μεγάλους Έλληνες δημιουργούς, τους γλύπτες και τους αρχιτέκτονες που συνδέονται με την περίοδο της γόνιμης κυριαρχίας στον Αρχαίο Κόσμο! Έχουν συνοδεύσει την πορεία μας, την εκπαίδευσή μας. Ποτέ οι Έλληνες δεν απομακρύνθηκαν από τον νου μας. Από τον Πλάτωνα, τον Όμηρο, τον Φειδία, τους θεούς και ήρωες της αρχαιότητας ως τον Ελύτη, τον Ρίτσο, τον Αγγελόπουλο, τον Θεοδωράκη ή τον Ξενάκη, ένα τμήμα της αρχαίας και σύγχρονης Ελλάδας αντιλαλεί στις πνευματικές, ηθικές, λογοτεχνικές ή μουσικές μας αναζητήσεις. Αυτό το πνεύμα –που το συνοδεύει η θαλασσινή αύρα– αποκαλύπτεται στην έκθεση αυτή με τρόπο που πηγαίνει πέρα από τη διακοσμητική, απτή φύση των εκθεμάτων και εμβαθύνει πέρα από την απλή μαρτυρία των αντικειμένων.

»Μήπως σε μας εναπόκειται η υποχρέωση να κάνουμε το βήμα πέρα από την υλική τους υπόσταση προς τις σκέψεις στις οποίες μας οδηγούν; Μία σειρά επτά θεματικών μας βοηθά. Σε εμάς εναπόκειται να βυθιστούμε σε έναν κόσμο τον οποίο η Μεσόγειος τροφοδότησε με κινδύνους, τρόμους ή αμφιβολίες, με πίστη σε ανώτερα όντα, δαιμονικά ή ελπιδοφόρα. Γένεση, οικολογία, θαλάσσιοι δρόμοι, οδύσσεια, ηγεμονία, επικοινωνία, πεποιθήσεις…

»Υπό το όνομα “Ναυτίλος”, αναφορά στο μικρό μαλάκιο που έθρεψε τις φαντασιώσεις ναυτικών, ονειροπόλων και παιδιών, η συνάντηση προσκαλεί σε ένα ταξίδι στον χρόνο και στο χώρο. Κυρίως στη θάλασσα, τη μητέρα όλων στον ελληνικό κόσμο. Είναι μία πρόσκληση διαυγής, ήρεμη, επιφανειακή, χωρίς όμως να μπορεί κανείς να τη χαρακτηρίσει εύκολη. Η έκθεση αποτελεί πρωτίστως μία πρόσκληση στο διαφορετικό, στο ελληνικό έδαφος, με τις μουσικές, τις μυρωδιές και τα παιχνίδια του φωτός. Ένα έργο της Αμαλίας Παπαφιλίππου φωτίζει και ολοκληρώνει αυτό το αισθητικό και διαδραστικό ταξίδι. Μπλε του ουρανού, μπλε της θάλασσας, μελαγχολία και ήχοι που απηχούν στις αισθήσεις ξεδιπλώνονται μέσα από τα δίχτυα των ψαράδων και τις ανθρώπινες φωνές – και γνωρίζουμε πόσο οι Έλληνες αγαπούν το τραγούδι.

»Δύο κυκλαδικά είδωλα από το πιο καθαρό μάρμαρο μας υποδέχονται. Με σταυρωμένα χέρια, καταμετρούν 4.500 έτη ιστορίας. Μικρά γυναικεία βιολονόσχημα ειδώλια – τρεις αδελφές χωρίς ηλικία, αθάνατες. Αμφορείς, τελετουργικά αγγεία διακοσμημένα με δελφίνια, κεραμικά με λιτά χρώματα, βάζα με κόκκινες διακοσμήσεις. Η Αθηνά, ο Ποσειδών, ο Πλούτος, η Αφροδίτη… Όμορφα αντικείμενα κοιτούν αφ’ υψηλού την έπαρσή μας. Άγνωστα – τα ανακαλύπτουμε: Οι σημερινοί καλλιτέχνες μας πληροφορούν για τη χρήση τους, τα ιστορικά τους στοιχεία και τα όνειρα που παραμένουν ζωντανά. Χρυσός και μάρμαρο, μπρούτζος και σίδερο, εγχάρακτες πλάκες, όπλα, αποσκευές, αναχωρήσεις μεταναστών, φωτογραφίες και βίντεο, με τη θάλασσα να κυματίζει».