Δημήτρης Σπάθης, Κωνσταντίνα Σταματογιαννάκη, Κώστας Γεωργουσόπουλος, Αντιγόνη Μανασσή, Εθνικό Θέατρο. Τα πρώτα χρόνια (1930‐1941), έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2013, 327 σελ.
ISBN: 978-960-250-586-1
Η έκδοση αυτή παρουσιάζει σε χρονολογική σειρά τη σκηνική δραστηριότητα του Εθνικού Θεάτρου από την έναρξη της λειτουργίας του (1932) μέχρι την ανακοπή της καλλιτεχνικής του πορείας, εξαιτίας της γερμανικής κατοχής (1941). Η παρουσίαση είναι αναλυτική και βασίστηκε κυρίως στην πλήρη σειρά θεατρικών προγραμμάτων της κρατικής σκηνής, που φυλάσσονται στη Συλλογή Τεκμηρίων Παραστατικών Τεχνών του ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ.
Με μια μεθοδική εργασία ιχνηλασίας, επιχειρήθηκε να μεταφερθούν στον τόμο αυτό τα σωζόμενα χνάρια και ο απόηχος της πορείας ενός επίσημου καλλιτεχνικού φορέα και να αναγνωριστούν, όσο αυτό είναι εφικτό, τα πρόσωπα και τα γεγονότα που τη σφράγισαν.
Η ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου, την άνοιξη του 1930, άνοιγε νέες προοπτικές για τη θεατρική παιδεία του τόπου. Στην αρχική φάση της λειτουργίας του, το Εθνικό Θέατρο διέθετε πόρους επαρκείς, χάρη στην κρατική επιδότηση, εξοπλισμό ικανοποιητικό στη σκηνή του ανακαινισμένου κτιρίου της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, έναν κανονισμό που μπορούσε να εξασφαλίσει τότε στο ίδρυμα ομαλή λειτουργία και σχετική αυτοτέλεια, διοίκηση από αρμόδια πρόσωπα (διευθυντής ο Ιωάννης Γρυπάρης), σκηνοθέτη τον Φώτο Πολίτη και καλλιτεχνικό δυναμικό που ανάλογό του δεν είχε συγκεντρωθεί ποτέ άλλοτε σε ελληνικό θίασο. Ο Φώτος Πολίτης (1890‐1934) θα ανεβάσει από το 1932 ως το Δεκέμβρη του 1934, άλλοτε μόνος, σπανιότερα με το βοηθό και διάδοχό του Δημήτρη Ροντήρη, γύρω στα τριάντα έργα, αρχαία δράματα και ξένους συγγραφείς, κυρίως κλασικούς αλλά και νεότερους.
Η αξιοποίηση του αρχαίου δράματος στη σύγχρονη σκηνή, η συστηματική και σε βάθος ερμηνεία των κλασικών έργων, η ενσωμάτωση στη θεατρική παιδεία ξεχασμένων στοιχείων της νεοελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, η πρόοδος που σημειώνει τα χρόνια εκείνα η σκηνοθεσία και η υποκριτική και γενικότερα η άνοδος της καλλιτεχνικής στάθμης του θεάτρου είναι επιτεύγματα στα οποία η συμβολή του Πολίτη υπήρξε πολύτιμη.
Στο συγκρότημα του Εθνικού Θεάτρου αντιπροσωπεύτηκαν όλες οι γενιές ηθοποιών με τους πιο αξιόλογους εκπροσώπους τους. Ο κρατικός θίασος αποτέλεσε έτσι την πιο εντυπωσιακή συμπαράταξη δυνάμεων που μπορούσε τότε να επιτευχθεί. Με αυτό το δυναμικό, ο Φώτος Πολίτης και ο Δημήτρης Ροντήρης (από το 1934 και μετά) έδωσαν τις αρτιότερες παραστάσεις που είχε γνωρίσει ως τότε η ελληνική σκηνή. Οι παραγωγές του Εθνικού Θεάτρου χαρακτηρίστηκαν από ομαδικό πνεύμα, ξεχωριστές επιδόσεις στην υποκριτική, υψηλή αισθητική, τεχνική αρτιότητα και ενδιαφέροντες πειραματισμούς στην όψη (σκηνικά, κοστούμια, φωτισμοί), στη μουσική και στην κίνηση.
