Η κήρυξη των Μεγάρων και της ευρύτερης περιοχής τους σε έναν τεράστιο αρχαιολογικό χώρο, έκτασης περίπου 40.000 στρεμμάτων, ήταν από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά γεγονότα της χρονιάς που πέρασε, τουλάχιστον όσον αφορά τους τομείς αρμοδιότητας της Γ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Δεν ήταν όμως και το μόνο. Το Λύκειο του Αριστοτέλη στη Ρηγίλλης, που το 2014 θα αποδοθεί στο κοινό, το τιτάνιο έργο της πλήρους αποκατάστασης του νοτιοανατολικού πύργου στα Αιγόσθενα, που συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό και τα νέα ευρήματα στο Σεράφειο Κολυμβητήριο, ήταν μεταξύ αυτών που ξεχώρισαν και αναμένεται να συζητηθούν και τη νέα χρονιά.

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ μίλησε για τα παραπάνω –και όχι μόνο– με την προϊσταμένη της Γ΄ ΕΠΚΑ, αρχαιολόγο Ελένη Μπάνου.

Γιατί η κήρυξη των Μεγάρων ήταν τόσο μεγάλη;

«Τα Μέγαρα δεν ήταν απλώς μια πολίχνη. Ήταν μια από τις σπουδαιότερες αρχαίες πόλεις. Στόχος της κήρυξης ήταν τα Μέγαρα, το επίνειό τους η Πάχη, με τους δύο λόφους και τα κάστρα του Αγίου Γεωργίου και του Παλαιοκάστρου, και φυσικά όλα τα διάσπαρτα μνημεία που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή, είτε αγροικίες είτε μεμονωμένα μνημεία είτε κάποια που ενδεχομένως να είναι πολίχνες, οι οποίες δεν έχουν ανασκαφεί, αλλά έχουμε εντοπίσει τους τοίχους των κτιρίων. Όλα αυτά βρίσκονται στην κήρυξη των Μεγάρων».

Τι σημαίνει η κήρυξη ενός χώρου ως αρχαιολογικού;

«Σημαίνει ότι σε αυτόν τον χώρο, η αρμόδια Εφορεία πρέπει να ελέγχει όλες τις οικοδομές και κάθε φύσεως σκαπτική εργασία».

Μπορεί να χτίσει κάποιος σε μια κηρυγμένη περιοχή;

«Βεβαίως και μπορεί να χτίσει, αλλά υπό όρους. Δηλαδή, ο πρώτος και απαράβατος όρος είναι να πάρει έγκριση από την οικεία Εφορεία, η οποία θα κάνει έλεγχο. Αν τώρα κατά τη διάρκεια των εκσκαφικών εργασιών βρεθούν αρχαία στο υπέδαφος, θα γίνει ανασκαφή. Αν από τα αποτελέσματα της ανασκαφής φανεί ότι έχουμε κάτι το εξαιρετικό, τότε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο θα επανεξετάσει την τύχη του αιτήματος, που πιθανόν οδηγήσει σε τροποποιήσεις, όπως μείωση της οικοδομής ή κατάργηση του υπογείου της. Αν πάλι βρεθεί κάτι μοναδικό, τότε το ακίνητο θα απαλλοτριωθεί. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν χάνονται οι περιουσίες».

Δεν είναι όμως αυτός ένας σοβαρός λόγος για να ανησυχούν;

«Σε τελική ανάλυση η απαλλοτρίωση είναι χρήματα. Αλλά και πάλι οι πιθανότητες να οδηγηθεί ένα ακίνητο σε απαλλοτρίωση είναι γύρω στο 3% με 4%, ενώ η περίπτωση του να χτίσει κανείς είναι πάνω από 90%. Τα αρχαία δεν είναι εχθροί κι εμείς οι αρχαιολόγοι μπορούμε να γίνουμε οι καλύτεροι φίλοι με τους πολίτες. Αρκεί να υπάρχει καλή θέληση μεταξύ των δύο πλευρών και θα βρεθεί λύση. Η απαλλοτρίωση γίνεται σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις. Η έννοια της κήρυξης είναι περισσότερο για να ξεκαθαρίσουμε ποιο χώρο ελέγχουμε αρχαιολογικά. Γι’ αυτό η κήρυξη με το τοπογραφικό δημοσιεύεται σε ΦΕΚ –τώρα και στο Διαδίκτυο– ώστε όλοι οι ενδιαφερόμενοι να έχουν τη δυνατότητα ενημέρωσης».

Ποια άλλα αρχαιολογικά έργα ξεχώρισαν στην Εφορεία σας μέσα στο 2013;

«Τα έργα ΕΣΠΑ και κυρίως το Λύκειο, που βρίσκεται πια στην τελική ευθεία. Ο χώρος θα αποδοθεί στο κοινό πολύ σύντομα. Το έργο είναι σχεδόν τελειωμένο. Έχουν γίνει τα στέγαστρα, έχουν τελειώσει οι φυτεύσεις και οι διαδρομές, έχουν τοποθετηθεί οι βάσεις των πινακίδων. Τώρα βρισκόμαστε στην εκτύπωση των κειμένων, που θα γίνει πάνω σε πολλαπλά γυάλινα επίπεδα ώστε να δίνει την αίσθηση του βάθους. Είναι μια πολύ ωραία μέθοδος, που παρουσιάζεται πρώτη φορά σε αρχαιολογικό χώρο. Επίσης, έχει γίνει η ενοποίηση με τον χώρο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, απλώς μένει να λυθούν κάποια ζητήματα, όπως η φύλαξη και η κεντρική είσοδος του χώρου».

Ποια άλλα ΕΣΠΑ «τρέχουν»;

«Στην Ακαδημία Πλάτωνος, όπου όμως υπάρχει μια μικρή καθυστέρηση με τις κατεδαφίσεις των κτιρίων στην οδό Κρατύλου. Εμείς είμαστε έτοιμοι, όμως ένα από τα κτίρια, ο άνω όροφος συγκεκριμένα, είχε παραχωρηθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια σε έναν πρώην υπάλληλο της υπηρεσίας, ο οποίος αρνήθηκε να το εγκαταλείψει, παρόλο που τον είχαμε ειδοποιήσει ότι είναι έργο ΕΣΠΑ και ότι πρέπει να το αφήσει γιατί θα κατεδαφιστεί. Κι εκείνος μας πήγε δικαστικώς. Αυτό έχει πάει αρκετά πίσω το έργο, το κομμάτι δηλαδή των κατεδαφίσεων, το οποίο θα ήταν πάρα πολύ αισθητό στο κοινό, καθώς θα άνοιγε ο χώρος και θα αποδιδόταν στο άλσος».

Έχετε και τους δύο πύργους στα Αιγόσθενα.

Ναι, τον βορειανατολικό πύργο, που εντάχθηκε πρόσφατα σε ΕΣΠΑ, και τον νοτιοανατολικό πύργο, που έχει ενταχθεί εδώ και 1,5 χρόνο και θα αποκατασταθεί πλήρως. Ο πύργος αυτός έχει μείνει ο μισός, καθώς έχουμε κατεβάσει σχεδόν όλους τους λίθους, τους οποίους και εξυγιαίνουμε. Τώρα είμαστε στη φάση ανευρέσεων νέων λίθων του ιδίου πετρώματος, που έχουμε βρει διάσπαρτο στην περιοχή κι έχουμε κάνει όλες τις ενέργειες για να συρθούν οι ογκόλιθοι και να κοπούν στις επιθυμητές διαστάσεις. Πρόκειται για ένα τιτάνιο, πραγματικά, έργο. Επίσης, θα χρειαστεί να αγοράσουμε και νέους λίθους, αλλά γι’ αυτό θα πρέπει να γίνει διεθνής διαγωνισμός, καθώς το ποσό είναι αρκετά μεγάλο».

Τι γίνεται με τις ανασκαφές στο Σεράφειο;

«Το Σεράφειο είναι ένα έργο του Δήμου Αθηναίων, στο οποίο βρέθηκαν αρχαιότητες που ανήκουν σε υδραυλικό σύστημα των ύστερων κλασικών χρόνων (3ο αι. π.Χ.). Έχουν αρκετό ενδιαφέρον, γι’ αυτό και θα αναδειχθούν. Το συγκεκριμένο τμήμα έχει ολοκληρωθεί ανασκαφικά, αλλά ο χώρος συνεχίζει να ανασκάπτεται και θεωρούμε ότι μπορεί να βρεθεί και κάτι άλλο, ίσως μια συνέχεια του υδραυλικού συστήματος ή κάποια δεξαμενή. Η περιοχή πρέπει να είχε πολλά παρόμοια συστήματα γιατί ήταν κοντά στον Κηφισό. Επίσης, φέτος προχωρήσαμε στη συντήρηση του ρωμαϊκού ψηφιδωτού απέναντι από την είσοδο του Ναού του Ολυμπίου Διός, στη συμβολή των Λεωφόρων Αμαλίας και Βασιλίσσης Όλγας. Είναι ένα πολύ όμορφο δάπεδο, που είχε ανασκαφεί τον 19ο αιώνα και είχε καταχωθεί. Η συντήρησή του έχει ολοκληρωθεί και θα επισημανθεί με πινακίδα, που θα καθοδηγεί και θα πληροφορεί τους ενδιαφερόμενους».