Κάθε Πέμπτη, έως τον Μάιο του 2014, στο Κεντρικό κτήριο (Κουμπάρη 1) οι επιμελητές του Μουσείου Μπενάκη περιμένουν το ευρύ κοινό για να του αφηγηθούν ιστορίες κρυμμένες πίσω από τις σύντομες λεζάντες της έκθεσης, να φωτίσουν απορίες, να μοιραστούν μαζί του τη χαρά ενός «ταξιδιού» που ξεκινά την αυγή της προϊστορίας και καταλήγει στον 20ό αιώνα.
Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, Υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, μας μιλά για τις Συλλογές Ιστορικών Κειμηλίων:
«Τα αντικείμενα της ενότητας αυτής αφηγούνται τα πολεμικά και τα πολιτικά γεγονότα της περιόδου κατά την οποία οι Έλληνες από κοινότητες με εθνικά χαρακτηριστικά εξελίχθηκαν σταδιακά σε ανεξάρτητο κράτος.
»Η μουσειακή αφήγηση κινείται σε δυο βασικούς άξονες: εκείνον της ιστορίας και εκείνον της τέχνης. Κάθε αντικείμενο συνδέεται με ένα γεγονός ή με μια σειρά γεγονότων αλλά το ίδιο αντικείμενο αποτελεί από μόνο του ένα έργο τέχνης ή μια έμπρακτη μαρτυρία του νεοελληνικού πολιτισμού.
»Για το νοερό ταξίδι στο τμήμα αυτό του Μουσείου, επιλέξαμε ενδεικτικά μερικά εκθέματα. Τα επιλέξαμε έτσι ώστε να δοθεί με τρόπο κωδικοποιημένο η πορεία των πραγμάτων μαζί με την επισήμανση των σημαντικών ιστορικών ζητημάτων που αναδεικνύει η έκθεση.
»Ξεκινάμε από τις αρχές του 19ου αιώνα και από τη χρήση των αρχαίων ελληνικών συμβόλων και θεοτήτων όπως εκείνη της θεάς Αθηνάς από τους Έλληνες της εποχής. Το στοιχείο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, κυρίαρχο στη σκέψη και στα θέματα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, μεταλαμπαδεύεται σε προηγμένα τμήματα των ελληνικών κοινωνιών σαν τεκμήριο που συνδέει το αρχαίο ελληνικό παρελθόν με το παρόν (μορφή Αθηνάς σε εμβλήματα της Δημογεροντίας Σάμου και σε σφραγίδες τοπικών ηγεσιών από την περίοδο της ελληνικής επανάστασης του 1821).
»Στο αντίστοιχο πλαίσιο, αυτό της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και της αρχαίας ελληνικής ιστορίας και μυθολογίας έχει την αρχική αναφορά του το κίνημα του Φιλελληνισμού το οποίο θα υποστηρίξει την ελληνική επανάσταση ορμώμενο τόσο από τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό όσο και από τα κινήματα για την αυτοδιάθεση των λαών. Εμβληματική περίπτωση φιλέλληνα ο λόρδος Βύρων, τεκμήρια από τη ζωή και τη δράση του οποίου εκτίθενται στον χώρο αυτό μαζί με σπάνια παρουσίαση του Εθνικού Ύμνου. Στη συνέχεια περνάμε στην προθήκη που αφορά τη Φιλική Εταιρεία για να σταθούμε σε ένα ζωγραφισμένο “εφοδιαστικό” έγγραφο από εκείνα τα οποία έφεραν μαζί τους τα μέλη που ήταν σε αποστολή προκειμένου να αναγνωριστεί αυτή τους η ιδιότητα. Στην προθήκη με αντικείμενα από την επανάσταση του 1821 ξεχωρίζουμε σημαία υφασμάτινη με αριθμό συμβόλων που διακρίνεται μεταξύ άλλων πάλι η γυναικεία φιγούρα της θεάς Αθηνάς και ο σταυρός που πατάσσει την ημισέληνο. Κοντά σε αυτά θα δούμε όπλα των επαναστατών: όπλα σχόλης πλουμιστά και όπλα μάχης απέριττα· εδώ υπάρχει και ένα ταπεινό τάσι, σύμβολο της απλότητας και της καθημερινότητας. Απέναντι η προθήκη του ναυτικού αγώνα με τη μινιατούρα του πυρπολικού πλοίου (μπουρλότου), προσωπικά αντικείμενα ναυμάχων του 1821 και μια εξαιρετικά κομψή μικρογραφία γλυπτού του Benedetto Civiletti που φέρει τον τίτλο «οι αδελφοί Κανάρη» (πρόκειται για απόδοση των μορφών των πυρπολητών Κωνσταντίνου Κανάρη και Ανδρέα Πιπίνου). Το πρωτότυπο του έργου βρίσκεται στους κήπους του Παλέρμο και πρόκειται για γλυπτό φιλελληνικής έμπνευσης σε μια λογική που χαρακτήριζε τις απελευθερωτικές προσπάθειες του ελληνικού και του ιταλικού έθνους σαν ένα κοινό αγώνα. Στο κατώφλι της δεύτερης αίθουσας συναντάμε ένα ξυλόγλυπτο ναυτικό κιβώτιο, το οποίο εκτός από τις ενδιαφέρουσες παραστάσεις που φέρει, μας οδηγεί να σκεφτούμε ότι μέσα σε αυτό χωρούσε ό,τι πολύτιμο είχε στο εσωτερικό του ένα πλοίο της εποχής της Επανάστασης.
»Στη δεύτερη και στην τρίτη αίθουσα, παρουσιάζεται η διαθήκη του Γεώργιου Καραϊσκάκη που πρόλαβε να γράψει μετά τον θανάσιμο τραυματισμό του στο Φάληρο τον Απρίλιο του 1827 και η σφραγίδα του Ιωάννη Καποδίστρια. Μεταξύ άλλων εκθεμάτων παρουσιάζονται υδατογραφίες του George E. Opiz και λιθογραφίες του Von Hess με θέματα από την ελληνική επανάσταση. Έργα μέσω των οποίων πληροφορείτο η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη για τη δράση και τον ηρωισμό των Ελλήνων.
»Ο 19ος αιώνας κλείνει με την παρουσίαση των επισήμων ανδρικών και γυναικείων φορεσιών της Αυλής του Όθωνα και της Αμαλίας αλλά και με μια σπάνια σειρά από ελληνικές γυναικείες φορεσιές της Αυλής της βασίλισσας Όλγας φτιαγμένες στα πρότυπα της αρβανίτικης λαϊκής φορεσιάς από τα Μεσόγεια της Αττικής.
»Ο ελληνικός 20ός αιώνας παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη έως την καταστροφή του 1922. Στο πλαίσιο αυτό υπάρχει μεγάλη προθήκη με χειρόγραφα του ιδίου του Ελευθερίου Βενιζέλου, τεκμήρια των Βαλκανικών πολέμων, καθώς και μια μοναδική λαϊκή ζωγραφιά στην οποία παρουσιάζεται ο Βενιζέλος με φουστανέλα ως εθνικός ήρωας και νικητής των πολέμων εκείνων. Ακόμη προβάλλονται στοιχεία της πολεμικής δράσης του Αντώνη Μπενάκη αλλά και σπάνιες χειρόγραφες επιστολές διαμαρτυρίας του μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου προς τον Βενιζέλο.
»Ως μόνο έκθεμα για τα κατοπινά χρόνια είναι μια σειρά πρωτότυπων λιθογραφιών για τον πόλεμο του 1940 φτιαγμένες από μαθητές του Γιάννη Κεφαλληνού, διάσημους χαράκτες μετά, όπως τη Βάσω Κατράκη».
Και ο κ. Σακελλαρόπουλος καταλήγει τονίζοντας: «Τα εκθέματα αυτών των αιθουσών κατά κύριο λόγο προήλθαν από δωρεές πρωταγωνιστών των γεγονότων προς το Μουσείο Μπενάκη. Άρα πρόκειται για αντικείμενα ελληνικών οικογενειών στα οποία αποτυπώνεται η συμμετοχή αλλά και η δόξα κάποιου προγόνου και τα οποία, έως τη δωρεά τους, φυλάσσονταν σε προσωπικές συλλογές. Τώρα έχουν μεταβληθεί σε μουσειακά εκθέματα με τρόπο ώστε να οργανώνουν και να υπηρετούν την ιστορική μνήμη, τις αναμνήσεις ή ακόμη και τις εμπειρίες ενός ευρύτερου κοινού, όπως του κοινού που επισκέπτεται το Μουσείο Μπενάκη».
Ημέρες και ώρες ξεναγήσεων
Οι ξεναγήσεις στις συλλογές Ιστορικών Κειμηλιών από τον υπεύθυνο των Ιστορικών Αρχείων Τάσο Σακελλαρόπουλο θα πραγματοποιηθούν στις 19 Δεκεμβρίου 2013, 30 Ιανουαρίου 2014, 27 Φεβρουαρίου 2014, 27 Μαρτίου 2014 και 8 Μαΐου 2014 (16.00-17.00), με κόστος συμμετοχής 3€.
Ειδικά την Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου 2013, η ξενάγηση θα γίνει στις 17:30-18:30.
Μουσείο Μπενάκη, Κεντρικό Κτήριο, Κουμπάρη 1 και Βασιλίσσης Σοφίας. Δηλώσεις συμμετοχής στο τηλέφωνο 210 3671 015 (Δευτέρα-Πέμπτη, 10.00-14.00).
