Δύο εντυπωσιακά ρωμαϊκά λουτρά, τα μοναδικά που έχουν ανασκαφεί στην ύπαιθρο χώρα της Λακωνίας και της νότιας Αρκαδίας, πρόκειται να αναδειχτούν. Ωστόσο, αυτό δεν θα συμβεί στην περιοχή όπου εντοπίστηκαν, δηλαδή βόρεια του οικισμού Κυπαρισσίου Λογκανίκου, κοντά στις πηγές του Ευρώτα, αλλά λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα, σε έναν χώρο που θα διαμορφωθεί ειδικά για τους επισκέπτες στον Σταθμό Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών (ΣΕΑ) Πελλάνας. Η προστασία, ανάδειξη και προβολή του λουτρικού συγκροτήματος έχει εγκριθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και την Τρίτη 3 Δεκεμβρίου, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο κλήθηκε να γνωμοδοτήσει ως προς τη μελέτη συντήρησης και ανάδειξής του. Παράλληλα, εκπονείται μελέτη για το στέγαστρο και τον φωτισμό, προκειμένου το συγκρότημα να παραδοθεί στο κοινό ως τα τέλη του 2014.

Με αφορμή την ανάδειξη των μνημείων, των πρώτων από μια πολύ μεγάλη σειρά ευρημάτων που έφεραν στο φως οι αρχαιολόγοι της Ε΄Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Λακωνίας, στο πλαίσιο του έργου του νέου αυτοκινητόδρομου Μεγαλόπολης-Σπάρτη, το ΑΠΕ-ΜΠΕ μίλησε με την Άλκηστη Παπαδημητρίου, αναπληρώτρια προϊσταμένη της Ε΄ ΕΠΚΑ. Η κ. Παπαδημητρίου, που είχε και την ιδέα της μεταφοράς και ανάδειξης των ρωμαϊκών λουτρών, αναφέρθηκε όχι μόνο στα συγκεκριμένα ευρήματα, αλλά και στην κινητικότητα που υπάρχει τελευταία για το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης, καθώς και στην εμπειρία της τα δύο τελευταία χρόνια όντας στο τιμόνι μίας από τις στελεχωμένες με ολιγάριθμο προσωπικό, αλλά και πιο σημαντικές αρχαιολογικές Εφορείες της χώρας.

Η συνέντευξη της Αλ. Παπαδημητρίου έχει ως εξής:

Ε: Μιλήστε μας λίγο για τα δύο μνημεία που θα αναδειχθούν. Υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος που τα λουτρά ήταν δύο;

Α: Είναι δύο λουτρικές εγκαταστάσεις πολύ ενδιαφέρουσες, σε απόσταση μόλις 25 μ. η μία από την άλλη, που χρονολογούνται από τα μέσα του 3ου έως και τα τέλη του 4ου αι. μ.Χ. Βρίσκονται πάνω στον δρόμο που φεύγει από τη Λακωνία προς τις γειτονικές περιοχές, ο οποίος στην ουσία είναι η χάραξη του Ευρώτα. Συμβαίνει συχνά στις όχθες των ποταμών, όπου διαμορφώνεται μία δυνατότητα προσβάσιμης περιοχής, να υπάρχουν δρόμοι. Σε μια εποχή πολύ μεγάλης ακμής και κινητικότητας, όπως ήταν η ρωμαϊκή περίοδος για την Ελλάδα, δεν είναι παράξενο που πάρα πολλοί άνθρωποι, στρατιώτες έμποροι, ταξιδιώτες, πέρναγαν από την περιοχή, πηγαίνοντας είτε από την Αρκαδία προς τη Λακωνία είτε στρίβοντας προς τη Μεσσηνία. Το γεγονός, λοιπόν, ότι υπάρχουν εκεί δύο λουτρά έχει να κάνει με το ότι πάρα πολύς κόσμος που περνούσε από την περιοχή ήθελε κάποια στιγμή να ξεκουραστεί, να πλυθεί, να διανυκτερεύσει σε κάποιο χάνι ή πανδοχείο, ώστε την επομένη να συνεχίσει το ταξίδι του. Το σημείο δηλαδή ήταν μια στάση για οδοιπόρους και ανθρώπους που ταξίδευαν με ζώα ή κάρα.

Ε: Γιατί τα λουτρά δεν αναδεικνύονται κοντά στον τόπο εύρεσής τους;

Α: Δεν υπήρχε δυνατότητα μεταφοράς και τοποθέτησής τους μέσα στη ζώνη της απαλλοτρίωσης του οδικού άξονα. Άλλωστε μια τέτοια κίνηση πάντα σχετίζεται και με το μέλλον ενός αρχαίου. Δηλαδή, ένα μνημείο που βρίσκεται στην ύπαιθρο, έστω και σε απαλλοτριωμένο περιφραγμένο χώρο, δεν θα έχει την ίδια φροντίδα, όπως σε ένα μέρος που ελεγχόμενα θα καθαρίζεται. Κυρίως όμως όταν παρουσιάζεις ένα αρχαίο πρέπει να ξέρεις σε ποιους απευθύνεσαι. Ποιος θα σταματούσε στο σημείο αυτό, ακόμα κι αν διαμορφώναμε κατάλληλα τον χώρο και οδηγούσαμε τον κόσμο εκεί; Αντίθετα, στο ΣΕΑ Πελλάνας θα σταματούν όλοι και έστω για λίγο θα έχουν τη δυνατότητα να ρίξουν μια ματιά. Με τον τρόπο αυτό μία σημαντική στιγμή στην ιστορία της περιοχής θα διατηρηθεί στο διηνεκές, δίνοντας τη δυνατότητα στο ευρύ κοινό αλλά και στους ειδικούς επιστήμονες να την κάνει κτήμα της.

Ε: Πώς θα διαμορφωθεί ο χώρος με τα δύο μνημεία;

Α: Πάνω στον καινούργιο δρόμο, στον ΣΕΑ Πελλάνας, θα διαμορφωθεί ένας εξαιρετικά κατάλληλος χώρος για την ανάδειξη των μνημείων, που θα δίνει τη δυνατότητα να τα θαυμάσουν πολλοί άνθρωποι. Το ζητούμενο δεν είναι να κρύψουμε τα αρχαία, αλλά να τα μοιραστούμε με τον κόσμο. Θα είναι περιφραγμένος χώρος, με δυνατότητα επίσκεψης. Ετοιμάζουμε ήδη τη μελέτη του στεγάστρου που θα σκεπάσει τα δύο λουτρά, ενώ θα υπάρχει πρόβλεψη για κίνηση των επισκεπτών, όχι εσωτερικά στα μνημεία, αλλά πάνω σε μια μικρή υπερύψωση, από την οποία θα μπορεί κανείς να βλέπει το εσωτερικό τους. Φυσικά θα υπάρχουν φωτισμός και εποπτικό υλικό πληροφόρησης. Θα είναι ένας μικρός αρχαιολογικός χώρος, αλλά και μια αφορμή να ψάξει κανείς περαιτέρω για τις αρχαιότητες που βρέθηκαν σ’ αυτόν τον οδικό άξονα.

Ε: Τι θα γίνει με τα υπόλοιπα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια του έργου;

Α. Το έργο του δρόμου, στο σύνολό του, ήταν μια αποκάλυψη. Όλη η περιοχή ήταν ανερεύνητη ολότελα και η καινούργια οδική αρτηρία έδωσε την ευκαιρία να συναντήσουμε πάρα πολλές αρχαιότητες. Οι περισσότερες, ωστόσο, δεν αναδεικνύονται, επειδή πρόκειται για αρχαία, τα οποία δεν μπορείς να διατηρήσεις και να αναδείξεις, επομένως καταχώνονται ώστε να παραμείνουν ανέπαφα, αφού βεβαίως έχουν πλήρως τεκμηριωθεί με σκοπό τη δημοσίευσή τους. Όσον αφορά στα κινητά ευρήματα, αφού καθαριστούν, συντηρηθούν και συναρμοστούν, ώστε να αποδώσουν ολόκληρα αγγεία ή αντικείμενα, έχουν μία μοναδική ευκαιρία παρουσίασης: να εκτεθούν στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης, το οποίο βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε μια κινητικότητα. Το οικόπεδο, όπου βρισκόταν το παλιό εργοστάσιο της Χυμοφίξ, έχει αγοραστεί εδώ και χρόνια για να γίνει το νέο μουσείο της Σπάρτης. Αυτή τη στιγμή υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από την Περιφέρεια Πελοποννήσου και την Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας και κινούμαστε σε μια εξεύρεση λύσης ώστε να ολοκληρωθούν οι ανασκαφές που διενεργούνται εκεί και να πραγματοποιηθεί ο διεθνής διαγωνισμός. Νομίζω ότι αν συντονιστούν όλοι οι συμμετέχοντες, και το ΥΠΠΟΑ αλλά και οι τοπικοί φορείς, στα αμέσως επόμενα χρόνια η Σπάρτη θα έχει ένα μεγάλο αρχαιολογικό μουσείο, αντάξιο της σπουδαίας Ιστορίας της.

Ε: Μιλήστε μας λίγο για την εμπειρία σας αυτά τα δύο χρόνια, ως αναπληρώτρια προϊσταμένη της Ε΄ΕΠΚΑ.

Α: Όταν πρωτοπήγα στη Λακωνία, υποτίθεται ότι θα έμενα για ένα-δυο μήνες για να βοηθήσω την κατάσταση, καθώς η Εφορεία της Σπάρτης δεν είχε προϊστάμενο. Σε λίγες μέρες κλείνω δύο χρόνια. Αρχικά στο μυαλό μου είχα μια αρχαιολογική εικόνα που ήταν πολύ κοντά σ΄αυτά που για παράδειγμα μαθαίναμε στο σχολείο για την απομονωμένη και λίγο πρωτόγονη Σπάρτη. Όταν όμως άρχισα να βλέπω τα αρχαία παντού μέσα στην πόλη, στις αυτοψίες στον δρόμο, τα πάρα πολλά αρχιτεκτονικά λείψανα που φυλάσσονται στις αποθήκες αρχαιοτήτων, κατάλαβα ότι τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Η Σπάρτη, ιδιαίτερα στη ρωμαϊκή εποχή, πρέπει να είχε μια άκρως μνημειακή μορφή. Όπως για παράδειγμα το θέατρο της Σπάρτης, ένα από τα εντυπωσιακότερα θέατρα των ρωμαϊκών χρόνων. Στη συνέχεια δεν ξέρω τι έγινε. Ίσως η διαχείριση των αρχαιοτήτων στη σύγχρονη εποχή να μην ήταν αυτή που έπρεπε για τη Σπάρτη.

Ε: Δεδομένου ότι είστε προϊσταμένη και στη Δ΄ ΕΠΚΑ, θα θέλατε να παραμείνετε και στην Εφορεία της Σπάρτης;

Α: Η Εφορεία μου, αλλά και ο τόπος των επιστημονικών μου ενδιαφερόντων, είναι η Αργολίδα. Δεν με ενδιαφέρουν οι καρέκλες, αλλά να κάνω τη δουλειά μου. Επίσης, έχω κουραστεί πολύ. Είναι πέρα από τις ανθρώπινες δυνάμεις αυτό που κάνω. Δεν μπορείς να διοικείς δύο Εφορείες, όταν μάλιστα είναι αυτές που είναι. Στον χρόνο όμως που θα μείνω στη Σπάρτη, θα προσπαθήσω να υπηρετήσω τους στόχους και τα οράματα των ανθρώπων που δουλεύουν εκεί. Γιατί πραγματικά σας λέω, μπορεί να είναι μια μικρή Εφορεία, με πολύ ολιγάριθμο προσωπικό, αλλά οι άνθρωποι είναι ευγενείς, αφοσιωμένοι, αγαπούν τον τόπο τους και κάνουν ένα υπεράνθρωπο έργο. Σκεφτείτε ότι μόνο με τρεις αρχαιολόγους (τους Λεωνίδα Σουχλέρη, Αφροδίτη Μαλτέζου και Μαρία Τσούλη), η Ε΄ ΕΠΚΑ έχει διενεργήσει αυτό το διάστημα των δύο ετών πάνω από 50 τεράστιες ανασκαφές στο πλαίσιο του έργου για τον νέο αυτοκινητόδρομο, τις οποίες έχει εποπτεύσει, έχει τεκμηριώσει και έχει στείλει στο ΚΑΣ. Δεν είναι καθόλου εύκολο αυτό. Χαίρομαι πάντως που το έργο πήγε πάρα πολύ καλά, κάτι που μπορεί να πιστωθεί και σε μένα, καθώς είχα τεράστια πείρα από όλα τα δημόσια έργα τα οποία είχα εποπτεύσει στη Δ΄ ΕΠΚΑ τα τελευταία 15-20 χρόνια. Ο δρόμος, πάντως, τελειώνει και αν αυτό είναι το μόνο που θα έχω καταφέρει, θα είμαι πολύ χαρούμενη.