Φόρο τιμής σε όλους όσοι συμμετείχαν, επώνυμοι και ανώνυμοι, στο σημαντικό έργο της διάσωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Θάσου, αποτελεί η έκθεση φωτογραφίας για τα 100 χρόνια ανασκαφών της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, που φιλοξενείται στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, στην Ξάνθη.

Η έκθεση, που περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό με σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία των ανασκαφών στο νησί, πρωτοπαρουσιάστηκε στη Θάσο το 2011, οπότε συμπληρώθηκαν ακριβώς 100 χρόνια (1911), και μέχρι σήμερα περιόδευσε σε πολλές πόλεις κάνοντας ευρύτερα γνωστό το έργο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια.

Μέλη της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, αρχαιολόγοι και ερευνητές άλλων ειδικοτήτων, Έλληνες και ξένοι, ντόπιοι εργάτες και εργάτριες, φύλακες των χώρων, «ζωντανεύουν» μέσα από σπάνιες φωτογραφίες που καλύπτουν έναν αιώνα και συνδέονται με σημαντικές στιγμές της ελληνικής ιστορίας.

Ο γενικός πρόξενος της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη Christophe Le Rigoleur, στο σύντομο χαιρετισμό του στη διάρκεια των εγκαινίων, αναφέρθηκε (σε άπταιστα ελληνικά) στους ιδιαίτερα ζεστούς και φιλικούς δεσμούς ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γαλλία. Εξέφρασε την ικανοποίησή του για τις πολύ καλές σχέσεις που αναπτύχθηκαν όλα αυτά τα χρόνια ανάμεσα στους Γάλλους και τους Έλληνες ντόπιους κατοίκους του νησιού και με συγκίνηση αναφέρθηκε στην παραμονή του στο νησί, πέρυσι το καλοκαίρι, όπου είχε την ευκαιρία να ζήσει από κοντά με τα στελέχη και τους εργαζόμενους της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής και να παρακολουθήσει τη δουλειά τους.

Η Θάσος της αρχαιότητας

Το φωτογραφικό και πληροφοριακό υλικό της έκθεσης οργανώνεται σε θεματικές ενότητες που παρουσιάζουν συνοπτικά τη δραστηριότητα της Γαλλικής Σχολής, τους σημαντικούς ερευνητές που έδρασαν στο νησί, καθώς και το πλούσιο συγγραφικό έργο που αποτέλεσε καρπό των ερευνών μιας εκατονταετηρίδας. Αναλυτικότερα, παρουσιάζονται οι έρευνες σε σημαντικά μνημεία και αρχαιολογικές θέσεις της Θάσου, όπως στα τείχη και την Ακρόπολη, την Αγορά και το μνημειακό κέντρο, τα ιερά (Αρτεμίσιο, Διονύσιο, Θεσμοφόριο, Ηράκλειο), τις συνοικίες της πόλης, τη νεκρόπολη, καθώς και τα εργαστήρια κεραμικής, τα λατομεία και τα ορυχεία που βρίσκονται στην ύπαιθρο χώρα.

Η αρχαιολόγος της ΙΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Δρ Δήμητρα Μαλαμίδου, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, τόνισε τη σημασία της έκθεσης για την ιστορία της Θάσου υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα ότι «η ιστορία της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής είναι σχεδόν άρρηκτα συνυφασμένη με τη νεότερη αρχαιολογική ιστορία του νησιού».

Η Γαλλική Σχολή Αθηνών αποτελεί την παλαιότερη ξένη αρχαιολογική σχολή στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 1846, μέσα στο κλίμα του φιλελληνισμού που είχε δημιουργηθεί στη Γαλλία με τη γέννηση του νεοελληνικού κράτους. Από πολύ νωρίς έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τις αρχαιότητες της Θάσου. Οι έρευνές της ξεκίνησαν το 1911, όταν ακόμη η Θάσος τελούσε υπό τουρκική κατοχή, και συνεχίστηκαν μετά την απελευθέρωση του νησιού αδιάλειπτα μέχρι τις μέρες μας.

Το 1911, οι Γάλλοι αρχαιολόγοι Σαρλ Αβεζού, Σαρλ Πικάρ και Α.Ζ. Ρεϊνά, στο πλαίσιο αποστολής της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών στη Βόρεια Ελλάδα, ξεκίνησαν μία μεγάλη έρευνα που ανέδειξε την αρχαία πόλη της Θάσου. Οι ανασκαφές στα χρόνια που ακολούθησαν έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα. Αποκάλυψαν το λιμάνι της Θάσου (πολεμικό και ανοιχτό, το οποίο χρησιμοποιούνταν για τα εμπορικά πλοία), την αγορά, το αρχαίο πολιτικό, διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο, γλυπτά, αγάλματα και επιγραφές ανεκτίμητης αξίας, πολλά από τα οποία βρίσκονται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου. Το Ιερό Τέμενος του Θάσιου Αγοραίου Δία, το μαρμαρόκτιστο Ωδείο, τα Ιερά της Άρτεμης, της Αθηνάς Πολιούχου, του Διονύσου, το Ποσειδώνιο, το Αρχαίο Θέατρο και η Αρχαία Ακρόπολη είναι μερικά μόνο από τα ενδιαφέροντα κατάλοιπα που συνθέτουν τον εντυπωσιακό αρχαιολογικό πλούτο του νησιού.

Η αναφορά της κ. Μαλαμίδου στον επώνυμους και ανωνύμους εργάτες του νησιού, που για σχεδόν έναν αιώνα έφεραν στο φως μοναδικά ιστορικά και αρχαιολογικά ευρήματα, οδήγησε στην αναζήτηση ενός από τους πιο παλιούς εργάτες των ανασκαφών που μαζί με άλλους συγχωριανούς του προσέφερε σημαντικό έργο.

Ο Γιώργος Συνοδιάς, σε ηλικία 79 ετών σήμερα, από το Λιμένα της Θάσου, εργάστηκε τριάντα ολόκληρα χρόνια στις ανασκαφές, εκ των οποίων τα δέκα τελευταία ως επιστάτης. Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, γύρισε το χρόνο πίσω και γεμάτος ικανοποίηση θυμάται ότι, εκείνα τα χρόνια, ολόκληρος ο Λιμένας, η σημερινή πρωτεύουσα του νησιού, ήταν ένα μεγάλο οικόπεδο όπου ακόμα τίποτα δεν είχε χτιστεί και γίνονταν διαρκώς ανασκαφές. Σήμερα, ως συνταξιούχος περιδιαβαίνει μαζί με συγχωριανούς του το χωριό και σε κάθε βήμα της βόλτας του θυμάται στιγμές από τις ανασκαφές.

«Όταν ανακαινίστηκε το αρχαιολογικό μουσείο της Θάσου», σημειώνει ο κ. Συνοδιάς, «και ξεκίνησε πάλι να λειτουργεί, πήγα να το επισκεφθώ και συγκινήθηκα γιατί πάρα πολλά από τα εκθέματα εκεί μέσα βρέθηκαν από τα δικά μας χέρια. Τα αγγίξαμε τότε όταν πρωτοβγήκαν μέσα από τη γη και νιώθω πολύ περήφανος γιατί πρώτοι εμείς αγγίξαμε την ιστορία του τόπου μας. Εκείνες τις εποχές εργάζονταν στις ανασκαφές περί τα εκατό άτομα, κυρίως από την Άνοιξη μέχρι και το Φθινόπωρο. Ήταν δύσκολη δουλειά, αλλά πολύ μας ζήλευαν γιατί βρίσκαμε όμορφα αρχαιολογικά ευρήματα. Σήμερα, δεν χρησιμοποιούνται πολλοί εργάτες, τη δουλειά των ανασκαφών την κάνουν κυρίως φοιτητές της αρχαιολογίας που απασχολούνται από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή».

Τριάντα χρόνια μετά, θυμάται ακόμα μια πολύ ξεχωριστή στιγμή για τον ίδιο όταν καθώς έσκαβε βρήκε ένα χρυσό νόμισμα από την εποχή του βυζαντινού αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά. Αναφερόμενος στις σχέσεις που υπήρχαν με τα στελέχη της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής κάνει λόγο για πρόσωπα ευγενικά και ιδιαίτερα αγαπητά σε όλους.

Εξάλλου, σε αυτές τις ζεστές ανθρώπινες σχέσεις είχε αναφερθεί τον Σεπτέμβριο του 2011 και ο πρώην διευθυντής της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών, ο καθηγητής της Σορβόννης Ντομινίκ Μιλιέ, μιλώντας σε τοπική εφημερίδα του νησιού.

Με αφορμή τον εορτασμό των 100 χρόνων λειτουργίας της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής και λίγο πριν αναχωρήσει από την Ελλάδα, όπου εργάστηκε ως διευθυντής για περισσότερα από δέκα χρόνια, ο Ντομινίκ Μιλιέ επισημαίνει χαρακτηριστικά: «Γνωρίζοντας τις συνθήκες στις οποίες εργάζονται οι Γάλλοι αρχαιολόγοι σε ολόκληρη την Ελλάδα, τολμώ να πω ότι το μουσείο της Θάσου είναι ο χώρος στον οποίο εργαζόμαστε καλύτερα και αποδοτικότερα. Ίσως εδώ βοηθά η ατμόσφαιρα, οι άνθρωποι, οι συνεργασίες στη δουλειά και την έρευνα».

Ο Γάλλος καθηγητής αναφέρεται στη Θάσο κάνοντας λόγο για ένα πανέμορφο νησί, με πολλές φυσικές ομορφιές και σημαντικούς αρχαιολογικούς θησαυρούς διάσπαρτους ακόμα και στο κέντρο της σύγχρονης πρωτεύουσας του νησιού. Ωστόσο, διαπιστώνει πως η προβολή του νησιού –κυρίως στο εξωτερικό– δεν είναι η αναμενόμενη ώστε οι τουρίστες να πληροφορηθούν για το νησί και ιδιαίτερα για το νέο σύγχρονο αρχαιολογικό μουσείο που είναι από τα καλύτερα της χώρας.

Η έκθεση φωτογραφίας στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης θα διαρκέσει για ένα μήνα δίνοντας την ευκαιρία στους επισκέπτες να δουν από κοντά και να ενημερωθούν για το πολύπλευρο έργο που επιτελείται από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή εδώ και 100 χρόνια στο νησί της Θάσου.