Ένα νέο πρόγραμμα με τίτλο «Ρωμαϊκά λιμάνια της Μεσογείου», που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας με το ποσό των 2,49 εκατ. ευρώ, έχει στόχο τη μελέτη 31 λιμανιών σε εννέα χώρες της Μεσογείου.

Ο αρχαιολόγος καθηγητής Simon Keay θα είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που θα μελετήσει κάθε θέση, από την Τουρκία μέχρι την Ισπανία, συνδυάζοντας γεωφυσικές έρευνες (συμπεριλαμβανομένου ραντάρ διάτρησης εδάφους), στοιχεία από δορυφορικές φωτογραφίες και τη μελέτη αρχαίων κειμένων.

Ο καθηγητής Keay, στο πλαίσιο του προγράμματος, θα συνεργαστεί στενά με τον καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας Pascal Arnaud, του Πανεπιστημίου La Lumière της Λυών, ο οποίος θα αναλύσει ελληνικά και λατινικά κείμενα-κλειδιά και επιγραφές προκειμένου να αντλήσει στοιχεία σχετικά με το χαρακτήρα και τη χωρητικότητα των λιμανιών, τις μεταξύ τους σχέσεις, τους αξιωματούχους και τις κοινότητές τους.

Θα μελετηθούν, επίσης, αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία σε ένα ενιαίο πλαίσιο έρευνας.

Ο καθηγητής Keay σχολιάζει: «Θα εξηγήσουμε τη σχέση ανάμεσα σε αυτά τα 31 λιμάνια και θα εξετάσουμε το πώς αποτέλεσαν, από κοινού, σημαντικό τμήμα ενός τεράστιου εμπορικού δικτύου σε όλη την επικράτεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αποτέλεσαν ένα από τα πιο σημαντικά εμπορικά συστήματα παγκοσμίως, δρώντας σε μια εποχή που η Μεσόγειος ήταν μια ενιαία περιοχή».

«Μελετώντας αυτά τα δίκτυα, έχουμε στόχο να συγκεντρώσουμε πολλές πληροφορίες για το πώς λειτουργούσαν και γιατί – κάτι που θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε πώς διεξαγόταν το εμπόριο σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους, ακόμα και σήμερα», προσθέτει.

Οκτώ θέσεις θα εξεταστούν λεπτομερώς, με τους αρχαιολόγους να διεξάγουν έρευνα πεδίου με τις πιο σύγχρονες γεωφυσικές τεχνικές στην Έφεσο και άλλες θέσεις της Τουρκίας (Pitane, Kane), στην Ισπανία (Gades, Tarraco), την Ιταλία (Portus, Puteoli) και την Τυνησία (Utica).

Δορυφορικές φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης και αρχαιολογικά ευρήματα θα βοηθήσουν στη μελέτη των υπόλοιπων 23 λιμανιών στη Γαλλία, την Αίγυπτο, την Τυνησία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Τουρκία, τη Λιβύη, το Ισραήλ και την Ελλάδα.

Η ομάδα θα αναζητήσει δομές που συγκροτούσαν τις υποδομές των λιμανιών, όπως λιμενικές λεκάνες, κανάλια, αποθήκες και κτίρια κατοικιών.

Ο καθηγητής Arnaud και οι ιστορικοί της ομάδας θα μελετήσουν το λεξιλόγιο των λιμανιών και των αγκυροβολίων, τη διαχείριση και τις εργασίες που περιλαμβάνονταν στην καθημερινή ζωή του λιμανιού. Θα προσπαθήσουν να κατανοήσουν καλύτερα ποιες αρχές διηύθυναν τα λιμάνια και τον τρόπο ελέγχου τους.

Τα λιμάνια ήταν μέρη όπου διεξαγόταν το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου που βασιζόταν στις θαλάσσιες μεταφορές – η αρχαιολογία από μόνη της δεν επαρκεί στην κατανόηση της πολυπλοκότητας της λειτουργίας ενός λιμανιού.

Στο πλαίσιο της έρευνας θα μελετηθούν δίκτυα ατόμων και ομάδων και θα αναλυθεί πλήθος αρχείων (λογοτεχνικά κείμενα, νομολογία, πάπυροι, δημόσιες και ιδιωτικές επιγραφές, γκράφιτι και πινακίδες εμπορευμάτων) με στόχο τη βελτίωση της κατανόησής μας για το τι ακριβώς συνέβαινε σε λιμάνια διαφορετικών μεγεθών. Επίσης στόχος είναι να βοηθηθούν οι αρχαιολόγοι ώστε να αντιληφθούν καλύτερα τη χρήση του χώρου στα ρωμαϊκά λιμάνια.

Η έρευνα, που θα διαρκέσει πέντε χρόνια, θα εστιάσει κυρίως στους δύο πρώτους αιώνες μ.Χ. και θα λάβει υπόψη της τη μορφή, τις δραστηριότητες και την ιεραρχία των λιμανιών, καθώς και τις εμπορικές και κοινωνικές σχέσεις που δημιουργούνταν ανάμεσα στα ρωμαϊκά λιμάνια.

Απώτερος στόχος είναι μεγάλο μέρος της μελέτης να παρουσιαστεί τελικά σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας, που θα βοηθά τους χρήστες να εξερευνούν τα ευρήματα.

Το πρόγραμμα «Ρωμαϊκά λιμάνια της Μεσογείου» βασίζεται στη δεκαπενταετή εργασία του καθηγητή Simon Keay στην αρχαιολογική θέση Portus στην Ιταλία, το λιμάνι της Αυτοκρατορικής Ρώμης.

«Το Portus ήταν η μοναδική πραγματική πύλη εμπορίου της Ρώμης στη Μεσόγειο για το μεγαλύτερο μέρος της Αυτοκρατορικής περιόδου, και είχε ζωτική σημασία για την επιβίωση της Αυτοκρατορίας. Μετά από πολλά χρόνια ανασκαφών και μελέτης του Portus, έμαθα πάρα πολλά για τον κεντρικό του ρόλο στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και αυτό το πρόγραμμα θα μας επιτρέψει να διευρύνουμε τη γνώση μας ακόμα περισσότερο ώστε να λάβουμε υπόψη μας τα ευρύτερα εμπορικά δίκτυα της Μεσογείου. Επίσης θα επωφεληθούμε από την πολύχρονη εμπειρία του καθηγητή Arnaud στον τομέα της γεωγραφίας, της ναυσιπλοίας, των λιμανιών και του εμπορίου της Ρωμαϊκής περιόδου», τόνισε ο καθηγητής.