Ξενάγηση σε μνημεία της Θεσσαλονίκης διοργανώνει την Κυριακή 20 Οκτωβρίου 2013 η 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, συμμετέχοντας στη δράση «20-21 Οκτωβρίου: Ημέρα αφιερωμένη στην προβολή του πολυσχιδούς έργου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας», που ως θεσμός ξεκίνησε το 2012 με πρωτοβουλία του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ξενάγηση, με αναφορά στην ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας, στα μνημεία πέριξ της περιοχής της αγοράς, συγκεκριμένα στην Παναγία Χαλκέων και τον περιβάλλοντα χώρο της, στη βυζαντινή Λεωφόρο ή Μέση οδό, στο Χαμζά Μπέη τζαμί (Αλκαζάρ) και τέλος στο Μπεζεστένι.
Τα μνημεία
Η Παναγία Χαλκέων κτίστηκε το 1028 στο χώρο του Μεγαλοφόρου, της κεντρικής αγοράς της Θεσσαλονίκης, κοντά στη Χαλκευτική στοά, όπου έως και σήμερα βρίσκονται τα εργαστήρια των χαλκωματάδων.
Ιδρυτής του ναού είναι ο Χριστόφορος Πρωτοσπαθάριος και Κατεπάνω Λαγουβαρδίας, με τη σύζυγό του Μαρία και τα παιδιά τους Νικηφόρο, Άννα και Κατακαλή. Τυπολογικά, ανήκει στο σταυροειδή εγγεγραμμένο με τρούλλο ναό. Ο κυρίως ναός κοσμείται με τοιχογραφημένες παραστάσεις από τον χριστολογικό και λειτουργικό κύκλο, ενώ ο νάρθηκας με τη Δευτέρα Παρουσία, σκηνές από τον Ακάθιστο Ύμνο και μεμονωμένες μορφές αγίων. Το 1430 μετατράπηκε σε τζαμί με την επωνυμία «Καζαντζιλάρ τζαμί» (= τζαμί των χαλκωματάδων).
Κατά τη διάρκεια των εργασιών για την κατασκευή του Μετρό της Θεσσαλονίκης, στη συμβολή των σημερινών οδών Εγνατίας και Βενιζέλου, αποκαλύφθηκε σε μεγάλη έκταση ο decumanus maximus της ύστερης αρχαιότητας, η μετέπειτα βυζαντινή Λεωφόρος ή Μέση οδός, που συνέδεε την Κασσανδρεωτική με την Χρυσή Πύλη, καθώς και η κάθετη οδός που βρίσκεται στη χάραξη της σημερινής οδού Βενιζέλου και ένωνε τα τείχη με το λιμάνι του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Πέριξ των δρόμων αυτών αποκαλύφθηκαν επίσης οικοδομικά τετράγωνα με μεγάλα δημόσια κτήρια, καταστήματα και εργαστήρια της ύστερης αρχαιότητας και των βυζαντινών χρόνων.
Το Χαμζά Μπέη τζαμί, γνωστό στους Θεσσαλονικείς ως Αλκαζάρ (από το όνομα του κινηματογράφου που λειτουργούσε στο αίθριο του μνημείου κατά τον 20ό αιώνα), κτίστηκε το 1467/68 από τη Χαφσά, κόρη του Οθωμανού αξιωματούχου Χαμζά Μπέη, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίσκεται εντοιχισμένη στη δυτική πλευρά του κτηρίου. Αρχικά λειτουργούσε ως συνοικιακό τέμενος χωρίς μιναρέ και ακολούθως, στα μέσα του 16ου αιώνα, μετατράπηκε σε τζαμί με την προσθήκη περιστώου με μιναρέ. Στα τέλη του 16ου αιώνα προστέθηκε σ’ αυτό περίστυλη αυλή, η μοναδική του είδους σε τέμενος του ελλαδικού χώρου. Λειτούργησε ως τζαμί μέχρι το 1923 και από το 1928 έως το 2006 ως εμπορικό κέντρο.
Το Μπεζεστένι, ένα από τα τρία σωζόμενα στον ελλαδικό χώρο, ήταν αγορά πολύτιμων ειδών, τόπος φύλαξης εγγράφων και περιουσιακών στοιχείων, αλλά και ελέγχου της ποιότητας των εμπορευμάτων και της ισοτιμίας των νομισμάτων. Κτίστηκε το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα ως εξάτρουλο ορθογώνιο κτίσμα με έξι τετράπλευρους χώρους στο εσωτερικό που στηρίζονται σε δύο κεντρικούς πεσσούς. Διαθέτει τέσσερις εισόδους, μία σε κάθε πλευρά, και σειρά καταστημάτων προσαρτημένα στην εξωτερική του όψη.
Η 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων από το 1978 έως σήμερα έχει παρέμβει και εξακολουθεί να παρεμβαίνει στα μνημεία με εργασίες στερέωσης, προστασίας και ανάδειξης.
Πρόγραμμα
Αναλυτικά, το πρόγραμμα ξεναγήσεων έχει ως ακολούθως:
– 10.30: Συγκέντρωση στο άγαλμα Ε. Βενιζέλου, στην Αριστοτέλους. Αναχώρηση για την Παναγία Χαλκέων.
– Ξενάγηση στην Παναγία Χαλκέων, ακολούθως διερχόμενοι δίπλα από τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας και βυζαντινής οδού (Σταθμός Βενιζέλου), στο Αλκαζάρ και τέλος στο Μπεζεστένι. Λήξη της ξενάγησης.
Η είσοδος σε όλα τα μνημεία, όπως και οι ξεναγήσεις, είναι δωρεάν.
Πληροφορίες στα τηλέφωνα 6932 208114, 6932 029441, 6946 719111.
