Το βιβλίο της Κύπριας συγγραφέως Νάτιας Αναξαγόρου Λεόντιος Μαχαιράς, Εξηγήσεις διά αθύμησιν καιρού και τόπoυ παρουσιάστηκε την Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου σε εκδήλωση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, παράλληλα με τα εγκαίνια ομότιτλης έκθεσης σχεδίων του Κύπριου ζωγράφου Λευτέρη Ολύμπιου.

Η παρουσίαση του βιβλίου και τα εγκαίνια της έκθεσης έγιναν από τον καθηγητή Χαράλαμπο Μπακιρτζή, διευθυντή του ιδρύματος «Αναστάσιος Γ. Λεβέντης» και επίτιμο έφορο Αρχαιοτήτων. Η έκθεση σχεδίων θα διαρκέσει μέχρι τις 17 Νοεμβρίου.

Ο Λεόντιος Μαχαιράς γεννήθηκε περί το 1380 στην Κύπρο, στην οποία και έζησε πιθανώς όλη του τη ζωή, σε στενή επαφή με την αυλή των Λουζινιάν, των Φράγκων ηγεμόνων που κυβέρνησαν το νησί από το 1192 έως το 1489. Αφιερωμένο στην Κύπρο είναι το «Χρονικό» του, το οποίο τιτλοφορείται «Εξήγησις γλυκείας χώρας Κύπρου, η οποία λέγεται Κρόνακα τουτέστιν Χρονικόν». Το έργο ξεκινά με μια επισκόπηση της εκκλησιαστικής ιστορίας της Κύπρου από τα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ενώ συστηματικά και λεπτομερέστερα πραγματεύεται τα γεγονότα της περιόδου 1350-1432.

Το βιβλίο της Νάτιας Αναξαγόρου κυκλοφόρησε στα ελληνικά και αγγλικά από τις εκδόσεις «Σχοινοβάτης» στη Λευκωσία, αποτελεί αφιέρωμα σε μερικά από τα πιο συναρπαστικά αποσπάσματα της ελληνικής δημώδους μεσαιωνικής γραμματείας, υπό τη μορφή αυτοτελών ιστοριών, οι οποίες διατηρούν την αυθυπαρξία τους ακόμη και μετά την απόσπασή τους από το γενικότερο αφηγηματικό πλαίσιο του «Χρονικού», που έγραψε ο Λεόντιος Μαχαιράς.

Το βιβλίο της Αναξαγόρου περιλαμβάνει έντεκα συνολικά εξιστορήσεις, δεδομένου ότι μια απ’ αυτές εξελίσσεται ως τριλογία και άλλη μια ως τετραλογία.

Το βιβλίο Λεόντιος Μαχαιράς, Εξηγήσεις διά αθύμησιν καιρού και τόπoυ περιέχει πρόλογο και εκτεταμένη εισαγωγή στα χαρακτηριστικά των ιστοριών αλλά και στην εποχή μέσα από την οποία ξεπήδησαν, από τη συγγραφέα Νάτια Αναξαγόρου, η οποία επίσης σχολιάζει σε κριτικό της σημείωμα τα δεκατέσσερα έργα του Λευτέρη Ολύμπιου που συνοδεύουν τις ιστορίες και τα οποία δεν αποτελούν μια απλή εικαστική επεξεργασία της θεματικής του Λεοντίου Μαχαιρά, αλλά μεταφέρουν σε σχέδια, με μελάνι σε χαρτί, την ίδια την ποιητική και την αισθητική που διέπει την αφήγηση και το ύφος του κυπριακού, μεσαιωνικού «Χρονικού».

Οι ιστορίες του βιβλίου, ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η συγγραφέας, αποτελούν αφενός αντιπροσωπευτικά δείγματα της μεσαιωνικής κυπριακής διαλέκτου και αφετέρου του πρώτου πεζού κειμένου, που γράφτηκε ποτέ στη δημώδη ελληνική, αφού το «Χρονικό του Μορέως», ανωνύμου συγγραφέως, που επεξεργάζεται μια γλωσσική μορφή κοντινή προς την καθημερινή λαλιά, είναι γραμμένο σε λόγο έμμετρο, ενώ οι προγενέστεροι ιστοριογράφοι και χρονογράφοι γράφουν, αναλόγως ο καθένας του μορφωτικού του επιπέδου, σε μια γλώσσα, που προσπαθεί να ανταποκριθεί σε λόγια ή και αττικίζοντα πρότυπα.

Ο Λεόντιος Μαχαιράς, σύμφωνα με την κ. Αναξαγόρου, αποβαίνει ένας από τους κορυφαίους αφηγητές του λατινοκρατούμενου ελληνισμού, ο οποίος πραγματεύεται εν εκτάσει και μετεξελίσσει σε παραστατικές σκηνές, με τη χρήση ζωντανών διαλόγων, θέματα τοπικά και αγιολογικά, που προέρχονται από προφορικές πηγές και κουτσομπολιό, καθώς επίσης και βασιλικές ερωτικές περιπέτειες, καυγάδες και μηχανορραφίες ιπποτών. Αντιθέτως, λέει η Νάτια Αναξαγόρου, συμπυκνώνει σε υποτυπώδεις και σύντομες αναφορές σημαντικά ιστορικά γεγονότα, που δεν ενδιαφέρουν άμεσα το ελληνορθόδοξο αλλά και πολυεθνικό κοινό του. Το μικτό αυτό ακροατήριο επικοινωνεί και ψυχαγωγείται μέσα από την ομιλούμενη στην Κύπρο ελληνική γλώσσα, την κυπριακή διάλεκτο της εποχής, στην οποία μεταδίδονται προφορικά οι «εξηγήσεις», όπως χαρακτηριστικά ονομάζει ο Λεόντιος Μαχαιράς τις διηγήσεις ιστοριών.