Δύο βυζαντινοί ναοί, από τους σημαντικότερους και παλαιότερους στην Ελλάδα, θα ενταχθούν σε καθεστώς συντήρησης. Πρόκειται για το Καθολικό της Ιεράς Μονής Ασωμάτων Πετράκη στην Αθήνα και την Αγία Σοφία (Παναγία Οδηγήτρια) στη Μονεμβασιά, που πρόκειται να αποκατασταθούν, τουλάχιστον όσον αφορά κάποια στοιχεία τους, μετά τη θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ). Μάλιστα δύο μελέτες έρχονται να δώσουν συγκεκριμένες λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δύο ναοί. Σχεδιάζεται να συντηρηθούν οι τοιχογραφίες και τα λίθινα αρχιτεκτονικά στοιχεία του Καθολικού της Ιεράς Μονής Ασωμάτων Πετράκη και τα μαρμάρινα γλυπτά του ναού της Αγίας Σοφίας.

Ο ναός της Μονής Πετράκη κατασκευάστηκε τον 13ο ή 14ο αιώνα, συντηρήθηκε το 1673 από τον ιερομόναχο Παρθένιο Πετράκη -από τον οποίο πήρε και το όνομά της- και θεωρείται μία από τις παλαιότερες εκκλησίες της Αθήνας που σώζονται και λειτουργούν έως σήμερα. Ανήκει στον τύπο του τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, έχει νάρθηκα με τρούλο, ο δε εξωνάρθηκας προστέθηκε το 1804. Ρωγμές, νεότερες επεμβάσεις αλλά και επικαθίσεις ρύπων, καπναιθάλης, ρετσινιού, περιττωμάτων πτηνών, κεριού κ.ά. έχουν επιβαρύνει με τα χρόνια την κατάσταση των λίθινων αρχιτεκτονικών στοιχείων του Καθολικού της Μονής. Από την άλλη, οι περίφημες τοιχογραφίες που το κοσμούν αντιμετωπίζουν παρόμοιες καταστάσεις, ενώ υπάρχουν απώλειες και αποκολλήσεις. Η μελέτη που πήρε το «πράσινο φως» από τα μέλη του ΚΑΣ αφορά την αποκατάσταση των προβληματικών αυτών σημείων.

Ο ναός της Αγίας Σοφίας, που βρίσκεται στην Άνω Πόλη της Μονεμβασιάς, ανήκει στον οκταγωνικό τρουλαίο ναό με προκτίσματα στη νότια πλευρά. Χτίστηκε περί το 1149-1150, με γλυπτό διάκοσμο που χρονολογείται στον 12ο αιώνα και τοιχογραφίες του φιλοτεχνήθηκαν στα τέλη του 12ου με αρχές του 13ου αιώνα. Σύμφωνα με πηγές, ήταν αφιερωμένος στην Παναγία Οδηγήτρια, η δε παράδοση τον συνδέει με τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ Παλαιολόγο. Ο μαρμάρινος γλυπτός διάκοσμος του ναού βρίσκεται στα δικιόνια μαρμάρινα προσκυνητάρια που διακοσμούν τους οκτώ πεσσούς στα γείσα, στα περιθυρώματα, στο θυρεό της εισόδου, στους κιονίσκους και στα επιθήματα των παραθύρων, καθώς και στα σωζόμενα διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη που συνθέτουν το τέμπλο και στα τμήματα των προσκυνηταρίων. Απώλειες υλικού σε διάφορα σημεία, μηχανικές καταπονήσεις, ρωγμές, βιολογικές επικαθίσεις και υπολείμματα ασβέστη και τσιμεντοκονιαμάτων είναι μερικά από τα προβλήματα που έρχεται να λύσει η υπό έγκριση μελέτη.

Ελ. Μάρκου