Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός, Analyse raisonné de l’ ouvrage intitulé Charte Turque. Κριτική ανάλυση του συγγράμματος που επιγράφεται Τουρκική Χάρτα, έκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2013, 359 σελ.
ISBN: 978-960-250-559-5
Εισαγωγή, έκδοση, μετάφραση, ευρετήρια: Bertrand Bouvier, Αναστασία Δανάη Λαζαρίδου.
Το χειρόγραφο του Ιακωβάκη Ρίζου Νερουλού Analyse raisonné de l’ ouvrage intitulé Charte Turque φυλάσσεται εδώ και δύο σχεδόν αιώνες στη Βιβλιοθήκη της Γενεύης και παρέμενε ανέκδοτο από το 1827, έτος της τελικής του συγγραφής.
Με αυτήν τη δίγλωσση έκδοση (γαλλικό πρωτότυπο και ελληνική μετάφραση) το αξιόλογο έργο ενός μεγάλου Φαναριώτη γίνεται προσιτό στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Πρόκειται για ένα κείμενο διαφωτιστικό για την ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και για τον τρόπο με τον οποίο ένας λόγιος, που μεγάλωσε στην Πόλη και κατέλαβε υψηλές κρατικές θέσεις, έβλεπε τη σύγχρονη τουρκική διοίκηση και κοινωνία στα χρόνια του Αγώνα για την ανεξαρτησία των Ελλήνων.
Γόνος μεγάλης φαναριώτικης οικογένειας που καταγόταν από την Τραπεζούντα του Πόντου, ο Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1778. Το κοινωνικό του περιβάλλον, τα φυσικά του χαρίσματα, η ευρωπαϊκή του μόρφωση και η γνώση των ανατολικών γλωσσών τον προόριζαν για μια λαμπρή πολιτική σταδιοδρομία, που ξεκίνησε στην πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, συνεχίστηκε πρώτα στις Παρίστριες Ηγεμονίες, έπειτα στην απελευθερωμένη Ελλάδα, για να καταλήξει και πάλι στη γενέτειρά του. Πρεσβευτής του βασιλέως Όθωνος στην Υψηλή Πύλη, ο Ρίζος Νερουλός πέθανε το 1849 σε ηλικία 71 ετών. Τα δημόσια αξιώματα που κατέλαβε και τα βαριά διοικητικά και διπλωματικά χρέη που εξάσκησε δεν εμπόδισαν τον λόγιο Φαναριώτη να καλλιεργήσει σε όλη του τη ζωή μια έντονη κλίση στα γράμματα. Άφησε πλούσιο έργο, στα ελληνικά και στα γαλλικά, που ανήκει σε διάφορα είδη του λόγου και περνά από την πατριωτική ωδή στην έμμετρη ελεγεία, από τη σατιρική κωμωδία στο δράμα, από το κοινωνικοπολιτικό δοκίμιο στο γραμματολογικό και στο ιστορικό σύγγραμμα.
Στην Τουρκική Χάρτα, που εξέδωσε το 1825 στο Παρίσι ο Ιταλός Άλφιο Γκράσσι, η εξουσία του σουλτάνου παρουσιαζόταν ως επιτυχημένο πολιτειακό σύστημα, ικανό να προσδώσει και να εγγυηθεί αξιοπρέπεια, ευημερία και ευτυχία στον λαό και στο άτομο, ακόμη και σε αλλοθρήσκους με την προϋπόθεση πως θα σέβονταν τις αρχές του και δεν θα αποτελούσαν ποτέ απειλή γι’ αυτό. Ο Ρίζος Νερουλός επιχειρεί την κριτική ανάλυση της Τουρκικής Χάρτας υποκινούμενος από την έντονη επιθυμία του να διαφωτίσει την κοινή γνώμη για την ιστορία, τους θεσμούς και τη σύγχρονη κατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να δικαιολογήσει τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.
Ο Bertrand Bouvier είναι από το 1995 ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Γενεύης. Στην έδρα της νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας διαδέχθηκε το 1957 τον εθνομουσικολόγο και ελληνιστή Samuel Baud-Bovy. Το 1998 έγινε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 2008 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κύπρου. Εκτός από το δημοτικό τραγούδι, τους θρήνους της Μεγάλης Παρασκευής, τη ζωή και το έργο του Ανδρέα Κάλβου, το ερευνητικό του έργο αγκαλιάζει τους σύγχρονους ποιητές της Θεσσαλονίκης, τους βυζαντινούς παπύρους και τα ελληνικά χειρόγραφα της Βιβλιοθήκης της Γενεύης, την αναγεννησιακή και λαϊκή ποίηση της Κύπρου, τα απόκρυφα της Καινής Διαθήκης, καθώς και την ιστορία των ελληνικών σπουδών στην πατρίδα του, την Ελβετία.
Η Αναστασία Δανάη Λαζαρίδου διδάσκει νεοελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Γενεύης, όπου και διευθύνει το Εργαστήριο Λογοτεχνικής Μετάφρασης που εγκαινίασε το 1993. Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνεται η ποίηση και η πεζογραφία του 19ου και του 20ού αιώνα, με συγκριτική προσέγγιση του ελληνικού και του ευρύτερου ευρωπαϊκού χώρου, ιδίως της Ιταλίας και της Γαλλίας. Έχει δημοσιεύσει μελέτες και άρθρα για τον Δ. Σολωμό, τον Α. Κάλβο, εκπροσώπους της επτανησιακής λογιοσύνης, όπως την Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, τον Ερμάννο Λούντζη, αλλά και για τον Κ.Π. Καβάφη, τον Γ. Σεφέρη, τον Χ. Μηλιώνη, τον Γ. Πάνου. Είναι ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της Ελβετικής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, καθώς και ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών.
