Οι εργασίες κατασκευής του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», που συνεχίζονται με πυρετώδεις ρυθμούς, «συνομιλούν» με το παρελθόν της περιοχής, έτσι όπως μεταφέρεται από απρόσμενα ανατριχιαστικά ευρήματα, αλλά και με το μέλλον, μέσα από τις σημαντικές καινοτομίες, που υιοθετούνται.

Το παρελθόν της περιοχής, έτσι όπως αποκαλύπτεται από τις σωστικές ανασκαφές της ΚΣΤ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον χώρο, όπου θα ανεγερθεί το Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ταφή των νεκρών της περιοχής από τον 7ο έως τον 4ο αιώνα π.Χ.

Σημειώνεται ότι το αρχαϊκό νεκροταφείο του Φαλήρου είναι γνωστό ήδη από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Καταλαμβάνει έκταση σχεδόν 3000 τ.μ και περιλαμβάνει τρία βασικά είδη ταφών, τις ελεύθερες ταφές, τους εγχυτρισμούς και τις καύσεις.

Τα στοιχεία, που προέκυψαν από την έως τώρα εξέταση των σκελετών ανήλικων ατόμων, παρέχουν ενδείξεις ότι υπήρχαν έντονες διατροφικές ελλείψεις που πιθανότατα τα οδήγησαν σε χρόνια αβιταμίνωση και υποσιτισμό. Επίσης, παρατηρήθηκαν και αλλοιώσεις στα οστά οφειλόμενες πιθανώς σε έλλειψη βιταμίνης C και ανωμαλίες του αιμοποιητικού συστήματος.

Όσον αφορά τους ενήλικες, οι παθολογικές αλλοιώσεις, που παρατηρούνται, σχετίζονται κυρίως με τον τρόπο απασχόλησής τους και καταδεικνύουν έντονη καταπόνηση του μυοσκελετικού συστήματος, από επίπονη και κοπιαστική καθημερινή εργασία. Επιπροσθέτως, όπως και στα ανήλικα άτομα, παρατηρούνται παθολογικές αλλοιώσεις που σχετίζονται με έντονες διατροφικές ελλείψεις και μεταβολικές διαταραχές. Τέλος, έχουν παρατηρηθεί και τραυματικά επεισόδια που αφορούν, κυρίως, κατάγματα στα άνω και τα κάτω άκρα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια κατηγορία ελεύθερων ταφών των αρχαϊκών χρόνων χωρίς κτερίσματα, που «αφηγούνται» αποτρόπαιες μεθόδους τιμωρίας των φυλακισμένων κατά την αρχαιότητα. Εδώ οι νεκροί έχουν ταφεί δεμένοι πισθάγκωνα και σε κάποιες περιπτώσεις με τα χέρια και τα πόδια δεμένα μαζί. Πολλοί εξ αυτών παρουσιάζουν κακώσεις που έγιναν εν ζωή αλλά και μετά θάνατον. Σε μία περίπτωση, ίχνη του μεταλλικού δεσμού βρέθηκαν σε επαφή με τα δάχτυλα του χεριού. Τα παραπάνω οδηγούν στην υπόθεση ότι πρόκειται για δεσμώτες. Όπως υπογραμμίζει η προϊσταμένη της Εφορείας, Στέλλα Χρυσουλάκη, φαίνεται πως οι νεκροί αυτοί είχαν βρει βίαιο ή και βασανιστικό θάνατο που διέλυσε το σώμα τους ενόσω ακόμα ζούσαν.

«Από τις φιλολογικές πηγές ξέρουμε ότι η θανάτωση φυλακισμένων ήταν πρακτική ως τους βυζαντινούς χρόνους. Στον “Περικλή” του Πλουτάρχου περιγράφεται ο αποτυμπανισμός των ηττημένων ναυάρχων στην Αγορά της Μιλήτου μετά την αποστασία των Σαμίων το 440 π.Χ. Ωστόσο, δεν μας σώζονται ιστορικές μαρτυρίες για τη βίαιη θανάτωση» προσθέτει η κ. Χρυσουλάκη.

Μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα της σωστικής ανασκαφής θα εκτεθούν μόνιμα στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Επίσης, με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος η Εφορεία θα προχωρήσει σε διεπιστημονική εξέταση του σκελετικού υλικού, προκειμένου να συμπληρώσει την εικόνα για την καθημερινή ζωή των κατοίκων της περιοχής, αλλά και τις πρακτικές του βίαιου θανάτου των φυλακισμένων.

Οι καινοτομίες του έργου

Το έργο της κατασκευής του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» στήνει «γέφυρες» με το μέλλον, έχοντας επικεντρωθεί σε τρεις τομείς: στην ποιότητα κατασκευής, την προστασία του περιβάλλοντος και την ικανοποίηση της τοπικής κοινότητας της Καλλιθέας. Στους παραπάνω άξονες κινούνται οι καινοτομίες που εφαρμόζονται, τις οποίες αναφέρει συνοπτικά ο αναπληρωτής διευθυντής του έργου, Ελπιδοφόρος Παππάς: μερικές από αυτές είναι η λήψη μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως το πλύσιμο φορτηγών για να αποφεύγεται η μόλυνση της περιοχής και η δημιουργία πράσινων οροφών σε όλα τα κτίρια, που θα κάνουν τα κτίσματα να μοιάζουν από αέρα σαν ένας πράσινος λόφος. Επίσης, η τοποθέτηση στεγάστρου με φωτοβολταϊκά, πάνω από το χώρο της Όπερας, που θα καλύπτει τις ανάγκες του Κέντρου σε ενέργεια, η χρήση του πρωτοποριακού υλικού φεροτσιμέντου για την κατασκευή του στεγάστρου αυτού και η δημιουργία οπλισμένης γης με 3.500 χαλικοπασσάλους, που ενισχύουν την ευστάθεια του χώματος σε περίπτωση σεισμού.

Το Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» αναμένεται να παραδοθεί στα τέλη του 2015 και να ανοίξει τις πύλες του για το κοινό το φθινόπωρο του 2016. Υπενθυμίζεται ότι θα περιλαμβάνει τα κτίρια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Εθνικής Βιβλιοθήκης, καθώς και ένα πολιτιστικό και αθλητικό πάρκο.

«Στο Κέντρο Πολιτισμού δεν θέλουμε απλούς επισκέπτες, θέλουμε ενεργούς πολίτες που θα συμμετέχουν στη δημιουργία των δραστηριοτήτων» υπενθυμίζει ο διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού «Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος», Ιωάννης Τροχόπουλος.

«Το νέο κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης θα αποτελέσει νέα τομή στην Ιστορία της, που θα θέσει τέλος στη σημερινή κατάσταση της δεινής παρακμής της και θα τη βοηθήσει να παίξει νέο ρόλο» τονίζει ο πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης, Σταύρος Ζουμπουλάκης.

«Η μεταφορά της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού μας χαροποιεί, διότι θα διαθέτουμε ένα από τα πιο σύγχρονα λυρικά θέατρα του κόσμου. Η πρόκληση θα είναι να παγιώσει η Λυρική τη θέση της στη συνείδηση του κόσμου, με στόχο να αγκαλιάσει όλους τους πολίτες» λέει με τη σειρά του ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Μύρων Μιχαηλίδης.

Η ξενάγηση στο έργο της κατασκευής του Κέντρου Πολιτισμού και οι παρουσιάσεις των ομιλητών έγιναν σήμερα το πρωί, με αφορμή την έναρξη των εργασιών του 2ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Κοινωφελή Δράση.

Στο συνέδριο, που άρχισε τις εργασίες του σήμερα και θα διαρκέσει έως αύριο στην Αθήνα, συμμετέχουν περίπου 60 Έλληνες και ξένοι ομιλητές από σημαντικά κοινωφελή ιδρύματα και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια του διημέρου παρουσιάζονται θεματικές σχετικές με τη συμβολή των διαφορετικών φορέων (δημόσιος, ιδιωτικός, φιλανθρωπικός) στη δημιουργία μιας αποτελεσματικής κοινωνίας πρόνοιας.

Στους ομιλητές συγκαταλέγονται ο επενδυτής και ιδρυτής του κοινωφελούς οργανισμού «Open Society Foundations», ο Σουηδός οικονομολόγος του Ινστιτούτου Πίτερσον, Άντερς ‘Ασλαντ και ο παγκόσμιος πρωταθλητής σκακιού, Γκάρι Κασπάροφ.