Michel Sève, Patrick Weber, Guide du forum de Philippes, Sites et Monuments 18, École française d’Athènes, 2012, 91 σελ, 68 εικ. και 2 σχέδια εκτός κειμένου.
ISBN 978-2-86958-241-5
Η σειρά Sites et Monuments της Γαλλικής Σχολής Αθηνών (EfA) εμπλουτίστηκε πρόσφατα με τον πολυαναμενόμενο δέκατο όγδοο τόμο της, τον Guide du forum de Philippes (Οδηγός στη [ρωμαϊκή] αγορά των Φιλίππων), τον οποίο οφείλουμε στον Michel Sève, καθηγητή αρχαίας ελληνικής ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Lorraine (Metz), και τον Patrick Weber, αρχιτέκτονα.
Αυτό το κομψό βιβλιαράκι, καρπός πολύχρονης εργασίας των συγγραφέων οι οποίοι ερευνούσαν τον χώρο από το 1977, αποτελεί πρότυπο αρχαιολογικού οδηγού. Με πλουσιότατο εικονογραφικό υλικό, φωτογραφικό και σχεδιαστικό, κάνει την περιήγηση σαφή και άνετη, όχι μόνο στο χώρο της αγοράς (forum) αλλά και σε ολόκληρη την πόλη των Φιλίππων. Την έκδοση συμπληρώνουν Λεξιλόγιο, Ευρετήριο και σχετική Βιβλιογραφία.
Οι συγγραφείς, σκιαγραφώντας πρώτα το ιστορικό πλαίσιο, μας θυμίζουν ότι σε έναν χώρο κατοικημένο από Θράκες το 360 π.Χ. ιδρύεται από Θασίτες μια ελληνική πόλη, οι Κρηνίδες. Το 356 π.Χ. ο Φίλιππος Β΄ οχυρώνει την αποικία των Θασιτών και της δίνει το όνομά του, θέλοντας να ελέγξει την περιοχή του Παγγαίου και το δρόμο που συνδέει τη Μακεδονία με την παραλιακή Θράκη. Η στρατηγική θέση των Φιλίππων ενισχύεται όταν, στα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ., η ρωμαϊκή Εγνατία οδός που συνδέει την Αδριατική με τη Μ. Ασία διασχίζει την πόλη. Εδώ αναμετρήθηκαν ο Βρούτος και ο Κάσσιος με τα στρατεύματα του Αντώνιου και του Οκταβιανού (42 π.Χ.). Μετά τη νίκη του αυτή, ο Οκταβιανός αναπτύσσει τη ρωμαϊκή αποικία (Colonia Augusta Julia Philippensis). Ξεκινώντας να κηρύξει το Ευαγγέλιο στην ευρωπαϊκή ήπειρο, ο Απόστολος Παύλος περνάει από τους Φιλίππους, όπου και ιδρύει χριστιανική κοινότητα (49 μ.Χ.).
Η αγορά (forum) έχει, βέβαια, κι αυτή την ιστορία της. Βρίσκεται στο κέντρο της ρωμαϊκής πόλης κατά μήκος της Εγνατίας οδού, την κατεύθυνση της οποίας είχε υιοθετήσει και η παλαιά οδός Καβάλας-Δράμας που διασχίζει σήμερα τον αρχαιολογικό χώρο. Το κάτω μέρος της αγοράς (νότια της Εγνατίας οδού) ενσωματώνεται σε ένα δίκτυο προηγούμενων ελληνιστικών δρόμων. Η έντονα μνημειακή της μορφή, αυτή του 2ου αιώνα, δείχνει πως ήταν οικοδομημένη επάνω σε επάλληλα πλατώματα, τα οποία δημιουργούσαν ένα σύνθετο αστικό περιβάλλον, δείγμα της σημασίας που είχε η ρωμαϊκή αποικία των Φιλίππων.
Η πρώτη μνημειακή μορφή της αγοράς ανάγεται στα μέσα του 1ου αιώνα μ.Χ., την εποχή του Κλαύδιου (41-54 μ.Χ.). Γύρω από την αγορά υπήρχαν τρία παρόμοια κτίσματα, ανεξάρτητα αλλά ταιριαστά μεταξύ τους, που πλαισίωναν έναν παραλληλόγραμμο χώρο. Το κάτω μέρος της αγοράς ορίζεται, προς βορρά, από την Εγνατία οδό και περιλαμβάνει μνημειακά τόξα, πρόναο και βουλή (curia). Η αγορά αυτής της εποχής ήταν ένας χώρος κλειστός. Στο βόρειο τμήμα της αγοράς, πέρα από την Εγνατία οδό, βρίσκεται ο «επιφανέστατος τόπος» της ελληνιστικής πόλης, της οποίας ελάχιστα λείψανα έχουν διασωθεί.
Στη δεύτερη μνημειακή φάση (τρίτο τέταρτο του 2ου αιώνα), αυτήν που αντιλαμβάνεται καλύτερα ο επισκέπτης, ανήκει η έντονη αναδιαμόρφωση του κέντρου της πόλης των Φιλίππων με κρήνες, δρόμους, κτίσματα διαφόρων χρήσεων.
Η τρίτη μνημειακή φάση, στα τέλη του 5ου ή στις αρχές του 6ου αιώνα, εντοπίζεται μόνο στο κάτω μέρος της αγοράς. Η πιο θεαματική αλλαγή αφορά τις στοές που ανοικοδομούνται εντελώς. Την ίδια περίοδο, τα περισσότερα από τα μνημεία της αγοράς υφίστανται εργασίες στερέωσης.
Η εγκατάλειψη του χώρου, ύστερα από μια περίοδο εκμετάλλευσης των μαρμάρων, ανάγεται κατά πάσα πιθανότητα στα πρώτα χρόνια ή στη διάρκεια του 7ου αιώνα.
Αφού μας αναλύσουν και τις τεχνικές κατασκευής, οι συγγραφείς θα καθοδηγήσουν την περιήγησή μας στη ρωμαϊκή αγορά και τα μνημεία της.
