Ένα κινεζικό απολίθωμα που φέρει το εύγλωττο όνομα «Πουλί της Αυγής» (Aurornis) και έχει ηλικία περίπου 160 εκατ. ετών είναι ο νέος διεκδικητής του τίτλου του αρχαιότερου προγόνου των πουλιών, τον οποίο έως τώρα κατέχει ο «Αρχαιοπτέρυξ», για τον οποίο όμως πρόσφατα προέκυψαν αμφιβολίες αν ήταν όντως πουλί ή δεινόσαυρος.

Το νέο εύρημα πάντως έρχεται να ενισχύσει, από ανατομική άποψη, τη θέση του διάσημου, πιο εξελιγμένου και κατά 10 εκατ. χρόνια νεότερου «Αρχαιοπτέρυγα» (Archaeopteryx) ως αρχέγονου πουλιού και όχι ως μέλους της οικογένειας των δεινοσαύρων. Η νέα ανακάλυψη εξάλλου ενισχύει την άποψη ότι η ικανότητα πετάγματος αναπτύχθηκε μόνο μια φορά στους δεινόσαυρους και οδήγησε στην εξέλιξη των πουλιών.

«Αν πράγματι είναι το πιο πρωτόγονο πουλί, πρόκειται για τεράστιας σημασίας ανακάλυψη» δήλωσε ο παλαιοντολόγος Στέφεν Μπρουσάτε του πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Όμως άλλοι επιστήμονες αμφιβάλλουν ότι όντως πρόκειται για το πρώτο πουλί, ενώ μερικοί αμφισβητούν ακόμα και την αυθεντικότητα του απολιθώματος, επειδή αφενός δεν ανακαλύφθηκε σε ανασκαφές αλλά από έναν Κινέζο αγρότη που μετά το πούλησε σε έναν έμπορο απολιθωμάτων και, αφετέρου, επειδή βρίσκεται σε υπερβολικά καλή κατάσταση.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον παλαιοντολόγο Πασκάλ Γκοντφρουά του Βασιλικού Βελγικού Ινστιτούτου Φυσικών Επιστημών των Βρυξελλών, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Nature, σύμφωνα με το BBC, το Γαλλικό Πρακτορείο και το Science, εντόπισαν και μελέτησαν το απολίθωμα, που εδώ και χρόνια βρισκόταν ξεχασμένο στα αρχεία ενός κινεζικού μουσείου.

Το πρωτο-πουλί έχει μήκος περίπου μισό μέτρο από την άκρη του ράμφους ως το τέλος της ουράς του. Πιθανώς ήταν ένας μικρός φτερωτός δεινόσαυρος με μικρά κοφτερά δόντια, που είχε πλέον αρχίσει να γίνεται πουλί.

«Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για πουλί, αν και αυτές οι υποθέσεις είναι πάντα πολύ επίμαχες. Οι διαφορές ανάμεσα στα πουλιά και στους δεινόσαυρους (που έμοιαζαν με πουλιά αλλά δεν πέταγαν), είναι πολύ λεπτές», δήλωσε ο Γκοντφρουά και πρόσθεσε ότι είναι αδύνατο να ειπωθεί με βεβαιότητα αν το «Πουλί της Αυγής» πετούσε ή όχι – και πόσο καλά. Είναι πιο πιθανό, όπως είπε, ότι χρησιμοποιούσε τις φτερούγες του για να κάνει σύντομες πτήσεις-άλματα από δέντρο σε δέντρο.

Η κάποτε σαφής διάκριση ανάμεσα στους δεινόσαυρους και τα πουλιά έχει αρχίσει να θολώνει όλο και περισσότερο, καθώς συνεχώς νέα ευρήματα έρχονται στο φως, ιδίως στην Κίνα. Ο Γκοντφρουά πιστεύει ότι υπήρξε μια ομαλή και συνεχής εξελικτική πορεία από τους δεινόσαυρους στον Aurornis, από εκεί στον Αρχαιοπτέρυγα και, τελικά, στα σύγχρονα πουλιά.

Άλλοι όμως επιστήμονες έχουν αμφιβολίες. Ορισμένοι επιμένουν ότι ο Αρχαιοπτέρυξ, που πριν από 150 εκατ. χρόνια πετούσε με τις καλοσχηματισμένες φτερούγες του, σχετίζεται περισσότερο με τους δεινόσαυρους (όπως ο τρομερός Velociraptor) παρά με τα πουλιά. Σε αυτή την περίπτωση, η ικανότητα πετάγματος θα είχε εξελιχτεί όχι μία φορά, αλλά τουλάχιστον δύο. Αρκετοί παλαιοντολόγοι θεωρούν ότι μόνο ο διάσημος Αρχαιοπτέρυξ, που ανακαλύφθηκε το 1861 στη Γερμανία (επιβεβαιώνοντας την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου), δικαιούται τον επίζηλο τίτλο του πρώτου πραγματικού πουλιού.

Η εξέλιξη των πουλιών συνέβη κάποια στιγμή στη διάρκεια της Ιουρασικής περιόδου πριν από 160 περίπου εκατ. χρόνια, όταν μερικοί σαρκοφάγοι δεινόσαυροι άρχισαν να αναπτύσσουν σκελετούς κατάλληλους για πέταγμα στον αέρα και να βγάζουν τα ανάλογα φτερά στο σώμα τους. Περίπου 30 είδη φτερωτών δεινοσαύρων έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, τα περισσότερα στην Κίνα. Τελικά, μια ομάδα αυτών των πλασμάτων διαχωρίστηκε εξελικτικά και αποτέλεσε τα πουλιά που γνωρίζουμε σήμερα.

«Γνωρίζουμε ότι τα πουλιά είναι δεινόσαυροι, αλλά ακόμα δεν ξέρουμε την ακριβή γενεαλογία των πουλιών», δήλωσε ο Μπρουσάτε, παρά τη νέα ανακάλυψη. Συνεπώς το «σίριαλ» της καταγωγής των πουλιών θα έχει και άλλα επεισόδια στο μέλλον.

Link: Για την πρωτότυπη επιστημονική εργασία (με συνδρομή) στη διεύθυνση: http://www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature12168.html