Νένα Γαλανίδου, Liv Helga Dommasnes (επιμ.), Μιλώντας στα παιδιά για το παρελθόν – Μια διεπιστημονική προσέγγιση, εκδ. Καλειδοσκόπιο, Αθήνα 2013, 400 σελ.
ISBN: 978-960-471-042-3
Το βιβλίο Μιλώντας στα παιδιά για το παρελθόν – Μια διεπιστημονική προσέγγιση, σε επιστημονική επιμέλεια των Νένα Γαλανίδου και Liv Helga Dommasnes, αποτελεί μια συμβολή στην Αρχαιολογία της Παιδικής Ηλικίας, υπό το πρίσμα των σύγχρονων παιδιών και της επαφής τους με το παρελθόν. Το παρελθόν προσεγγίζεται ως συστατικό στοιχείο της σύγχρονης κοινωνίας, πολύτιμο τόσο για τους ενήλικες όσο και για τα παιδιά.
Τα κεφάλαιά του διατρέχουν διαφορετικά επιστημονικά πεδία και ακαδημαϊκές παραδόσεις και φιλοδοξούν να αποτελέσουν κίνητρο επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων μεταξύ όλων των εμπλεκομένων με την πολυδιάστατη συνάντηση του παιδικού και εφηβικού κοινού με τις αρχαιολογικές και μουσειολογικές αφηγήσεις. Το βιβλίο συναρθρώνεται σε τέσσερις θεματικές ενότητες και δεκαεπτά κεφάλαια, τα οποία συνέγραψαν επιστήμονες που εργάζονται στα γνωστικά πεδία της Μουσειολογίας, της Εκπαίδευσης, της Αρχαιολογίας, της Αναπτυξιακής Ψυχολογίας και των Νευροεπιστημών.
Η πρώτη ενότητα του βιβλίου «Τα μονοπάτια της μάθησης: Γνωστική και ψυχολογική θεώρηση» πραγματεύεται το γνωστικό και ψυχολογικό υπόστρωμα της ανθρώπινης αντίληψης για το παρελθόν και τα μονοπάτια μέσα από τα οποία τα παιδιά συλλαμβάνουν και νοηματοδοτούν το παρελθόν. Περιέχει ορισμένες βασικές γνώσεις που προσφέρουν οι νευροεπιστήμες και η ψυχολογία σχετικά με το υπόβαθρο των νευρωνικών-γνωστικών και ψυχολογικών διεργασιών που συμμετέχουν στη νοηματοδότηση του παρελθόντος.
Η δεύτερη ενότητα του βιβλίου, «Αφηγήσεις για το παρελθόν με ψηφιακά και έντυπα μέσα», πραγματεύεται ορισμένα από τα ανεπίσημα πλαίσια όπου τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το παρελθόν. Στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη οικονομία, η αρχαιότητα συνιστά μια πρώτη ύλη που μπορεί να μεταποιηθεί σε πολύ κερδοφόρα προϊόντα, αφιερωμένα στην εκπαίδευση ή την ψυχαγωγία. Τα παιδιά αποτελούν μια πολύ σημαντική ομάδα-στόχο για τη «βιομηχανία της αρχαιότητας». Στα κεφάλαια της ενότητας αυτής αναδεικνύονται οι αντιφάσεις ανάμεσα στη γνώση ως προϊόν επιστημονικής έρευνας και τη γνώση που φτάνει στα παιδιά μέσω των κινούμενων σχεδίων, των ηλεκτρονικών παιχνιδιών ή των βιβλίων.
Η τρίτη ενότητα, «Αφηγήσεις για το παρελθόν σε μουσεία, μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους», πραγματεύεται τα επίσημα πλαίσια αφήγησης και επαφής των παιδιών με το παρελθόν, τους χώρους και τους θεσμούς όπου η συνεισφορά των ανθρώπων που ασχολούνται ερευνητικά και επαγγελματικά με το θέμα είναι πολύτιμη. Τα κεφάλαια αυτής της ενότητας έχουν γραφτεί κυρίως από μουσειολόγους με πολύτιμη πείρα σε μουσειακές εκπαιδευτικές δραστηριότητες και αποτυπώνουν την ποικιλία των εμπειριών τους στο πεδίο αυτό. Συγκλίνουν στο ότι η «νοηματοδότηση» του παρελθόντος αποτελεί μια κοινωνική διεργασία, εφόσον είναι μια δραστηριότητα που προϋποθέτει και απαιτεί επικοινωνία του δασκάλου/αφηγητή τόσο με τους επισκέπτες όσο και με τα αντικείμενα που εκτίθενται.
Η τελευταία ενότητα του βιβλίου, «Αφηγήσεις για το παρελθόν σε σχολεία και ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα», μεταφέρει τη συζήτηση στις σχολικές και μουσειακές αίθουσες διδασκαλίας και διερευνά συμβατικούς και εναλλακτικούς τρόπους διδασκαλίας της αρχαιολογίας και της ιστορίας στα παιδιά σήμερα. Οι μελέτες που παρουσιάζονται εδώ καταγράφουν την εμπειρία από διαφορετικά μέρη του κόσμου και αποτυπώνουν τα ποικίλα διδακτικά μέσα με τα οποία τα παιδιά συνδέονται με το παρελθόν ή μαθαίνουν γι’ αυτό. Οι αφηγήσεις για το παρελθόν στην ενότητα αυτή αναπτύσσονται σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα, από την εθνική έως και την τοπική ή τη φυλετική ιστορία. Συνδετικός ιστός των κεφαλαίων της ενότητας είναι η δυνατότητα συμβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς στην αντιμετώπιση του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού και στην προαγωγή της δημοκρατικής ανταλλαγής απόψεων.
Στόχος των συντελεστών του βιβλίου είναι αυτό να λειτουργήσει ως πηγή έμπνευσης και να αποτελέσει εκπαιδευτικό αλλά και χρηστικό εγχειρίδιο για όσους έχουν θέσει στόχο να φέρουν τα παιδιά σε επαφή με την αρχαία και τη νεότερη κληρονομιά, υλική και άυλη.
Το Μιλώντας στα παιδιά για το παρελθόν ‒ Μια διεπιστημονική προσέγγιση είναι το πρώτο βιβλίο της σειράς «Δημόσια Αρχαιολογία» των Εκδόσεων Καλειδοσκόπιο.
