Τάσος Σακελλαρόπουλος, Αργυρώ Βατσάκη (επιμ.), Ελευθέριος Βενιζέλος και πολιτιστική πολιτική. Πρακτικά συμποσίου (Παρασκευή 21 & Σάββατο 22 Νοεμβρίου 2008), έκδ. Μουσείο Μπενάκη και Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», Αθήνα – Χανιά 2012, 302 σελ.

ISBN: 978-960-476-115-9 (Μουσείο Μπενάκη), 978-960-9419-03-1 (Ίδρυμα «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος»)

Τα χρόνια 1910-1932, κατά τα οποία ανέλαβε άμεσα ή έμμεσα ο Ελευθέριος Βενιζέλος τη διακυβέρνηση της χώρας, είναι μια περίοδος χρονικά μακρά και παράλληλα πλούσια, τόσο στο επίπεδο των πολιτικών εξελίξεων όσο και σε κείνο που αφορά την πορεία των πολιτιστικών πραγμάτων και την καλλιτεχνική δημιουργία στην Ελλάδα. Παράλληλα με την πολεμική προσπάθεια για την επέκταση των συνόρων, την προσπάθεια εφαρμογής της Μεγάλης Ιδέας, αλλά και την αποτυχημένη κατάληξή της, τη διαμόρφωση νέων εθνικών, κοινωνικών και οικονομικών πραγματικοτήτων και την ανάδειξη νέων πολιτικών παρατάξεων, η ελληνική πολιτική κινήθηκε δραστήρια και στον πολιτικό σχεδιασμό αλλά και στις πρωτοβουλίες σχετικά με τα πολιτιστικά πράγματα της χώρας.

Στο πλαίσιο των παραπάνω προβληματισμών, το Μουσείο Μπενάκη και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» (Χανιά – Κρήτη) διοργάνωσαν επιστημονικό συμπόσιο στην Αθήνα το 2008, με τίτλο «Ελευθέριος Βενιζέλος και πολιτιστική πολιτική». Στόχος του συμποσίου ήταν αφενός η ανάδειξη των πολιτικών τομών οι οποίες υποστήριξαν τις αλλαγές σε θεσμικό επίπεδο και αφετέρου η σηματοδότηση των νέων στοιχείων που συνδέθηκαν μεταξύ τους και εξέλιξαν την καλλιτεχνική δημιουργία. Στον τόμο των Πρακτικών του συμποσίου περιλαμβάνονται οι ανακοινώσεις που παρουσιάστηκαν, ενταγμένες στις παρακάτω ενότητες:

Εισαγωγικό κείμενο: Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η μετάβαση από τον ελληνικό 19ο αι. στον 20ό»

Α’ Ενότητα: Θεσμικές παρεμβάσεις και πολιτιστική πολιτική

Ελένη Μπελιά: «Η Ακαδημία Αθηνών και η πρώτη δεκαετία της ζωής της».

Ελένη Δ. Γουλή: «Η ολοκλήρωση μιας μακράς κυοφορίας. Η θεσμική συγκρότηση της θεατρικής ζωής και η ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου».

Νικολέτα Δ. Τζάνη: «Η συνεργασία του διευθυντή της ΑΣΚΤ Κωνσταντίνου Δημητριάδη με την κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου κατά την τετραετία 1928-1932».

Όλγα Γκράτσιου: «Βυζαντινά μνημεία: από την θεσμική προστασία στην αναγωγή τους σε ψυχή του έθνους».

Νίκη Σακκά: «Αρχαιολογική πολιτική της κυβέρνησης Βενιζέλου, 1926-1932: σχέδια προτάσεις και θεσμικές ρυθμίσεις».

Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος: «Αστισμός και παράδοση: ένας γάμος από έρωτα ή από συμφέρον;».

Πολύνα Κοσμαδάκη: Η συμμετοχή της Ελλάδας στην Έκθεση Διακοσμητικών Τεχνών στο Παρίσι το 1925: μια απόπειρα πολιτιστικής διπλωματίας».

Β’ Ενότητα: Καλλιτεχνική δημιουργία

Ανδρέας Δεληβορριάς: «Ελληνική Χαρακτική. Οι κρίσιμες δεκαετίες 1920-1940».

Αντώνης Κωτίδης: «Τι απέγινε ο μύθος της ελληνικότητας; Μεταλλαγές ενός κοσμοειδώλου».

Κατερίνα Περπινιώτη: «Η “ΟΜΑΔΑ ΤΕΧΝΗ” 1917-1919. Ένας σημαίνων σταθμός στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης».

Δώρα Φ. Μαρκάτου: «Η δημόσια γλυπτική της εποχή του Βενιζέλου και η “πολεμική τέχνη”».

Γιώργης Γιατρομανωλάκης: «Ο Βενιζέλος μας: από την Ιστορία στο μυθιστόρημα».

Χριστίνα Ντουνιά: «Βενιζελικοί και αντιβενιζελικοί λογοτέχνες: από την φθίνουσα δεκαετία του 1920 στην ανερχόμενη δεκαετία του 1930».

Ελίζα Άννα Δελβερούδη: «Η οικογένεια Γαζιάδη και η DAG Film Co».

Μάρκος Τσέτσος: «Καλομοίρης και Βενιζέλος. Αισθητικές και ιδεολογικές πτυχές μιας σημαίνουσας σχέσης».

Νίκος Ξανθούλης: «Η μουσική παιδεία μέσα από τη σκέψη και τις πράξεις του Ελευθερίου Βενιζέλου».

Νίκος Μπακουνάκης: «Κράτος και πολιτιστικοί θεσμοί στην Ελλάδα του 20ού αιώνα: μια περιοδολόγηση».

Τα παραπάνω κείμενα κινούνται πάνω σε δύο βασικούς άξονες: σε εκείνον που αφορά την αναδιοργάνωση παλαιών θεσμών και τη δημιουργία νέων σχετικών με τον πολιτισμό και σε εκείνον που παρουσιάζει την καινοτόμα πνευματική δημιουργία εκείνης της περιόδου. Και οι δύο αυτοί άξονες εμπνεύστηκαν από το εθνικό και το πολιτικό κλίμα της εποχής. Παράλληλα όμως ενέπνευσαν σταδιακά και αυτοί οι ίδιοι τον πολιτικό σχεδιασμό. Έτσι, η δραστική πολιτική επέμβαση προώθησε την ενίσχυση παλαιών και τη συγκρότηση νέων θεσμών που αφορούσαν τη φροντίδα των πολιτιστικών αγαθών και τη σύνδεση της κοινωνίας με αυτά. Κατά την πορεία των πραγμάτων, η πολιτική ηγεσία επέλεξε πρόσωπα από τον χώρο των τεχνών ικανά να εφαρμόσουν μέσω δημόσιων φορέων την αναγκαία συνθήκη η οποία θα επέτρεπε την εξέλιξη της πολιτικής μεθοδικότητας υπέρ της ανάδειξης της πνευματικής περιουσίας του τόπου σε συνδυασμό με τα νέα στοιχεία της εποχής. Μια σύνθεση δηλαδή του παρελθόντος και του παρόντος με στόχο το μέλλον, βασισμένη στις επίκαιρες ανάγκες των ετών εκείνων. Μια σύνθεση τελικά, η οποία λειτούργησε ως αφετηρία και παραμένει ως ιστορική τομή, αφού αναζήτησε επί του στέρεου θεσμικού εδάφους την αναδιοργάνωση μαζί με την προοπτική του πολιτισμού στην Ελλάδα.